1939-1945: Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Η μεγαλύτερη πολεμική σύρραξη της παγκόσμιας ιστορίας - 3η διάλεξη: 1942-43 Η Ανατροπή – οι Σύμμαχοι ανασυγκροτούνται

Φέτος, συμπληρώθηκαν 80 χρόνια από την επίσημη έναρξη του Δεύτερου Παγκοσμίου πολέμου. Ήταν η 1η Σεπτεμβρίου του 1939 όταν η χιτλερική Γερμανία εισέβαλε στην Πολωνία. Το επίσημο τέλος ήρθε έξι χρόνια αργότερα με την παράδοση της Ιαπωνίας στις 15 Αυγούστου του 1945. Μερικές ημέρες πριν, οι ΗΠΑ είχαν καταστρέψει με ατομικές βόμβες τη Χιροσίμα (6/8) και το Ναγκασάκι (9/8). Αυτή η εξαετία με τα εκατομμύρια θύματα και το Ολοκαύτωμα ήταν η τρομακτικότερη περίοδος του 20ού αιώνα; Όχι. Είχε προηγηθεί ο Πρώτος Παγκόσμιος. Αμέτρητοι οι νεκροί και, κάτι ακόμα χειρότερο: μυριάδες οι τραυματίες. Αν και ο Δεύτερος Παγκόσμιος έχει καταγραφεί ως «η μεγαλύτερη πολεμική σύρραξη της ιστορίας» ο Πρώτος επέφερε κοσμοϊστορικές αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο και συντάραξε τον ψυχισμό της ανθρωπότητας. Μέσα σε τέσσερα χρόνια (1914-1918), ήρθαν τα πάνω κάτω. Ο Μεσοπόλεμος (1918-1939) είναι από τις πιο πυκνές, ενδιαφέρουσες και αποτρόπαιες περιόδους της ιστορίας. Όλα έγιναν μέσα σε είκοσι χρόνια. Από τη διάλυση των αυτοκρατοριών, τη δημιουργία νεοφανών εθνικών κρατών, τις εθνοκαθάρσεις ή τις μετακινήσεις πληθυσμών και τα εθνικοσοσιαλιστικά κινήματα (φασιστικά και ναζιστικά) έως τα πενταετή σοβιετικά αναπτυξιακά προγράμματα και τις δίκες της Μόσχας, τον ισπανικό Εμφύλιο, το κίνημα του Σουρεαλισμού, τα άλματα στις επιστήμες κλπ.

Με τη διαπίστωση ότι ο Δεύτερος Παγκόσμιος παραμένει ένα πελώριο ζήτημα, ένα ζήτημα για το οποίο γνωρίζουμε από λίγα έως ελάχιστα πράγματα – έστω κι αν πρόκειται για το κοντινό παρελθόν, η Πολιτιστική Εταιρεία ΠΑΝΟΡΑΜΑ διοργάνωσε έναν κύκλο τεσσάρων διαλέξεων του αρχιτέκτονα Κώστα Καραμαλή, σε βάθος γνώστη της Ιστορίας, με σκοπό μια σφαιρική προσέγγιση των γεγονότων της μεγαλύτερης πολεμικής σύρραξης της παγκόσμιας ιστορίας.

Διάλεξη Τρίτη: 1942-43 Η Ανατροπή – οι Σύμμαχοι ανασυγκροτούνται

Κολοσσιαία επέκταση του πολέμου. Το Τόκυο χτυπάει το Πέρλ Χάρμπορ. Ο γίγαντας ξυπνάει: η Αμερική στον πόλεμο. Το 1942 ο Άξονας και πάλι προελαύνει. Οι Γερμανοί παίρνουν την Σεβαστούπολη (το μεγάλο σοβιετικό λιμάνι στην Κριμαία), προωθούνται προς τα πετρέλαια του Καυκάσου, περνούν τον Δον και αγγίζουν τον μεγάλο Βόλγα. Ο Ρόμμελ παίρνει το Τομπρούκ (Λιβύη) και επελαύνει προς τον Νείλο. Εντυπωσιακές ιαπωνικές κατακτήσεις στον Ειρηνικό και την Ασία. Φιλιππίνες, Σιγκαπούρη, Ινδονησία, Νέα Γουϊνέα, οι Ιάπωνες στα σύνορα της Ινδίας και της Αυστραλίας. Η Βρετανία κλονίζεται. Αλλά μέσα στον ίδιο χρόνο η μεγάλη ανατροπή. Τον Ιούνιο στη Μίντγουαίη 4 από τα ανίκητα ιαπωνικά αεροπλανοφόρα βυθίζονται μέσα σε μία ημέρα. Τον Οκτώβριο στο Ελ-Αλαμέιν οι Άγγλοι απωθούν τον Ρόμμελ από την Αίγυπτο. Η πρώτη συμμετοχή ελληνικού στρατού στην Μ. Ανατολή. Τον Νοέμβριο του 1942 οι Ρώσοι περικυκλώνουν και καταστρέφουν την 6η γερμανική στρατιά στο δραματικό Στάλινγκραντ. Αγγλοαμερικανική απόβαση στη Γαλλική Βόρεια Αφρική (Μαρόκο, Αλγερία) και προώθηση ανατολικά. Η τελευταία Γερμανοϊταλική αντίσταση καταρρέει στην Τυνησία. Όλη η βόρεια Αφρική στα χέρια των Συμμάχων. Ακολουθεί η απόβαση στην Σικελία (Ιούλιος 1943) και την Καλαβρία. Ο Μουσολίνι ανατρέπεται και η Ιταλία συνθηκολογεί (Σεπτέμβριος 1943). Η τραγωδία των ιταλικών στρατευμάτων στην κατεχόμενη Ελλάδα. Η σφαγή της Μεραρχίας Acqui στην Κεφαλλονιά από τους Γερμανούς. H Μάχη για τα Δωδεκάνησα τον Νοέμβριο 1943. Αγγλική απόβαση στην Κω και Λέρο. Απόβαση του ελληνικού Ιερού Λόχου με αλεξίπτωτα και καΐκια στην Σάμο (31 Οκτωβρίου 1943). Γερμανική αντεπίθεση και ανακατάληψη των νησιών. Στην Διάσκεψη της Τεχεράνης οι Τρεις Μεγάλοι συναντώνται για πρώτη φορά. Αποφασίζεται η μεγάλη Αγγλοαμερικανική απόβαση να γίνει στην Γαλλία (όπως ήθελε ο Στάλιν) και όχι στα Βαλκάνια (όπως ήθελε ο Τσώρτσιλ).