“Composition and the Mediterranean: new musical spaces, new temporalities” - panel 6

Scroll down for English Version 

Στην ανάρτηση αυτή, οι ομιλίες δημοσιεύονται στην αγγλική γλώσσα, είτε στην αγγλική πρωτότυπη εκφορά τους είτε με παράλληλη μετάφραση από τα ελληνικά στα αγγλικά.

Αν θέλετε να παρακολουθήσετε την εκδήλωση  με τις ομιλίες δημοσιευμένες στην ελληνική γλώσσα, πατήστε εδώ.

Συνεχίζοντας τη συνεργασία με το γαλλικό Πανεπιστήμιο Paris 8, η Στέγη συνδιοργάνωσε ένα διήμερο συνέδριο με τίτλο «Σύνθεση και η Μεσόγειος: νέα μουσική χωρικότητα, νέες χρονικότητες», στο οποίο συνθέτες και μουσικολόγοι από όλες σχεδόν τις χώρες της Μεσογείου ανέπτυξαν ένα γόνιμο διάλογο με επίκεντρο τις έννοιες της χωρικότητας και της χρονικότητας, προσπαθώντας να ανιχνεύσουν κοινό έδαφος και κοινές κατευθύνσεις στη σημερινή μουσική μιας περιοχής του κόσμου με βαθιά ιστορία και πολλαπλές όψεις.

Το συνέδριο συνδυάζει το λόγο με τον ήχο, εξερευνώντας τη σκέψη και τη μουσική που διαμορφώνουν τη σημερινή μουσική ταυτότητα της Μεσογείου. Πρόκειται για μια σύνθετη ταυτότητα, αποτελούμενη από διακριτές παραδόσεις, που όμως αλληλοεπηρεάζονται και στην οποία η σχέση παράδοσης και νεωτερικότητας δεν είναι μόνο σημείο ρήξης, αλλά ένα γόνιμο πεδίο που οι συνθέτες επεξεργάζονται στην πράξη.

Περιλήψεις ομιλιών:

Γιώργος Ζερβός - Σκέψεις πάνω στη μουσική της Μεσογείου σήμερα, με αφετηρία την κληρονομιά της ευρωπαϊκής πρωτοπορίας

Στην παρούσα ομιλία θα προσπαθήσουμε να δείξουμε την ιστορική συνέχεια των αναζητήσεων και των προσπαθειών νοηματοδότησης των κινημάτων του μοντερνισμού, όπως αυτά εμφανίζονται, αρχικά από τα τέλη του 19ου έως τις αρχές του 20ού αιώνα, κατά τη διάρκεια –ιδιαίτερα– του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα και, τέλος, της σύγχρονης μοντερνικότητας (τέλη του 20ού και αρχές του 21ου αιώνα), μοντερνικότητα η οποία θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως «νέα μοντερνικότητα» ή ακόμη και «μεταμοντέρνα μοντερνικότητα». Κύριο χαρακτηριστικό της μουσικής του 20ού αιώνα –που αφορά όχι μόνο στο μοντερνισμό, αλλά και σε ένα μέρος του μεταμοντερνισμού–, από τον Debussy, τον Schoenberg, τον Stravinsky και τον Bartók έως τον Varѐse, τον Webern και τον Messiaen και από τον Ξενάκη, τον Boulez και τον Ligeti έως τον Cage, τον Feldman και τον Reich, είναι η δημιουργία νέων ηχητικών κόσμων, νέων μουσικών χώρων και νέων χρονικοτήτων, τις περισσότερες φορές τελείως διαφορετικών μεταξύ τους ως προς τις αισθητικές κατευθύνσεις και τις χρησιμοποιούμενες τεχνικές σύνθεσης. Η συνεισφορά των συνθετών της ευρωπαϊκής περιφέρειας, αλλά και εκείνων της λεκάνης της Μεσογείου, είναι η επένδυση αυτών των νέων χώρων και χρονικοτήτων με μια μεσογειακού –θα λέγαμε– τύπου αισθαντικότητα και ευαισθησία, οι οποίες «λειαίνουν» το χώρο και το χρόνο του κλασικού μοντερνισμού. Στην τελευταία περίπτωση, οι παραδόσεις έρχονται πολλές φορές να ενσωματωθούν άμεσα ή έμμεσα στην ευρωπαϊκή παράδοση, διευρύνοντας τις αισθητικές προοπτικές και τις τεχνικές σύνθεσης της νέας αυτής μοντερνικότητας. Ο βαθμός της επιτυχούς ενσωμάτωσης στοιχείων από τις τοπικές παραδόσεις –όπου επιχειρείται κάτι τέτοιο– και η κριτική αντιμετώπιση των επιτευγμάτων των κινημάτων του μοντερνισμού, αλλά και του μεταμοντερνισμού, αποτελούν πάντοτε απαραίτητες προϋποθέσεις για την επανανοηματοδότηση και κοινωνικοποίηση της περιπέτειας της σύγχρονης μουσικής του 20ού και 21ου αιώνα.

Anis Fariji - Η μουσική σύνθεση υπό το πρίσμα του Διαφορετικού αλλά και ως χώρος, σύμφωνα με τον Édouard Glissant

Ο Εντουάρ Γκλισσάν, γαλλόφωνος συγγραφέας από την Καραϊβική, έχει επανειλημμένως εκφράσει τη σχέση της γλώσσας του με τη διαφορετικότητα, ως εξής: «Γράφω παρουσία όλων των γλωσσών του κόσμου». Η δήλωση γεννά ερωτήματα, καθώς ο συγγραφέας δεν γνώριζε παρά ελάχιστες γλώσσες, ούτε και τις λογοτεχνικές παραδόσεις άλλων πολιτισμών. Επομένως, προκύπτουν οι τρεις ακόλουθες υποθέσεις: κατ’ αρχάς, ότι η πράξη της δημιουργίας (τουλάχιστον στο έργο του) εμπλέκεται άμεσα σε ένα είδος συγχρονικότητας, γεγονός που από μόνο του ορίζει ένα χώρο• κατά δεύτερο, ότι το υπόστρωμα μιας τέτοιας συγχρονικότητας ορίζεται από το διαφορετικό και το ανόμοιο• και κατά τρίτο, ότι αυτός ο χώρος που διεκδικεί, είναι ωστόσο αόριστος και παραμένει άπιαστος, μολονότι σύμφωνα με τον συγγραφέα γίνεται αντιληπτός ως μια παγκόσμια ολότητα («όλες οι γλώσσες του κόσμου»). Με αφετηρία τη συγκεκριμένη φαντασίωση του χώρου, όπως αναδύεται μέσα από τη σκέψη του Εντουάρ Γκλισσάν, και επιστρατεύοντας επίσης άλλες κατηγορίες που χαρακτηρίζουν το έργο του, όπως την «κρεολοποίηση» (créolisation), τη «σχέση», το «ίχνος» και το «απρόβλεπτο», η ανακοίνωση αυτή θα επιχειρήσει να προσεγγίσει το χώρο μέσα στον οποίο κινείται η μουσική δημιουργία και τον οποίο ανασυνθέτει υπό το φως της «παγκοσμιότητας». Κατ’ αυτή την έννοια, οι συνθετικές εμπειρίες της περιοχής της Μεσογείου, που αμφιταλαντεύονται μεταξύ ταυτότητας και διαφορετικότητας, παρελθόντος και συγχρονικότητας, μιμητικής ορμής και ορθολογισμού, αποδεικνύονται σε πλήρη αντιστοιχία με τη δυναμική της ποιητικής του χώρου στον Εντουάρ Γκλισσάν.

Continuing its collaboration with the University Paris 8, the OCC co-organized a two-day conference on the subject of “Composition and the Mediterranean: new musical spaces, new temporalities”. Composers and musicologist from almost every Mediterranean country were invited to the event to develop a constructive dialogue centred on the concepts of spatiality and temporality and to find common ground and orientations in the musical present of a multifaceted region with a long history.

The conference combined sound and speech, exploring the thinking and music that are moulding the musical identity of the Mediterranean today: a complex identity in which discrete traditions interact and in which the relationship between tradition and modernity is more than a fault line, providing composers with a fruitful field to process in their practice.

Abstracts

Giorgos Zervos - Thoughts on Mediterranean music today, starting from the heritage of the European avant-garde

In this lecture, we will be seeking to demonstrate the historical continuity that runs through the quests and significations of the modernist movements as they have manifested themselves, initially in the late 19th and early 20th century, then—especially—in the latter half of the 20th century, and, finally, in the contemporary modernity of the late 20th and early 21st centuries (we might describe this latter modernity as a ‘new modernity’ or even a ‘post-modern modernity’). A core feature of 20th -century music—and this applies to the postmodern in part, as well as to the modern—from Debussy, Schoenberg, Stravinsky and Bartók through to Varѐse, Webern and Messiaen, and from Xenakis, Boulez and Ligeti through to Cage, Feldman and Reich, is the creation of new sound world: new musical spaces and new temporalities, most of them entirely different from each other in terms of their aesthetic directions and the compositional techniques they employ. The contributions of composers from the fringes of Europe and from the Mediterranean have imbued these new spaces and temporalities with a ‘Mediterranean’ sensuality and sensitivity which take the edges off the spaces and times of classical modernism. In the case of the Mediterranean, its traditions have often been absorbed directly or indirectly into the European tradition as they have explored the aesthetic potentials and compositional techniques of this new modernity. The successful assimilation (where this has been attempted) of aspects of these local traditions, along with the critical reception of the achievements of modernism and postmodernism, remain key prerequisites for the resignification and communization of the adventures of 20th and 21st -century contemporary music.

Anis Fariji - The musical composition in the perspective of Édouard Glissant's conception of Diverse as space

Édouard Glissant, a French-speaking writer from the Caribbean, has addressed the relationship between his language and the Diverse, repeatedly stating that he “write[s] in the presence of all the languages of the world”. His statement poses questions in so far as the author knew only a few languages and was not conversant with the literary traditions of other cultures. These questions have led to the formulation of three hypotheses: firstly, that the act of creation (in his work, at least) is directly involved in a form of synchronicity, a fact which in itself defines a space; secondly, that the underpinnings of such a synchronicity are defined by the different and the dissimilar; and, thirdly, that the space to which it lays claim is invisible and remains intangible, even though, according to the author, it can be perceived as a global entity (“all the languages of the world”). Starting out from the particular imagination of space which arises from Glissant’s writings, and employing other categories that are characteristic of his work (like ‘créolisation’, ‘relationship’, ‘trace’ and the ‘unexpected’), this paper will attempt to shed light on the space in which musical creativity operates—a space which is being recomposed in the light of globality. In this sense, the compositional experiences of the Mediterranean—a region which vacillates between identification and difference, the past and the contemporary, mimetic energy and rationalism—are attested to in full correspondence with the dynamic of its poetic space in the work of Édouard Glissant.