Η “ανακάλυψη” της “βυζαντινής” Μικράς Ασίας από το βυζαντινολόγο Γεώργιο Λαμπάκη στις αρχές του 20ού αιώνα

Ο Γεώργιος Λαμπάκης είναι ένας από τους πιο σημαντικούς και πρωτοπόρους Έλληνες βυζαντινολόγους. Η δράση του εντοπίζεται στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα. Ο ρόλος του είναι σημαντικός στη διαμόρφωση των βυζαντινών σπουδών στην Ελλάδα αλλά και στην προστασία και ανάδειξη των βυζαντινών μνημείων. Το βυζαντινό παρελθόν γενικά αλλά και οι βυζαντινές αρχαιότητες δεν είναι σημαντικές για τους Έλληνες λόγιους των αρχών του 19ου αιώνα. Το ελληνικό κράτος, από την ίδρυση του, εστίασε το ενδιαφέρον του στην αναστήλωση και την προστασία των αρχαίων μνημείων.

Η αντίληψη αυτή άρχισε να αλλάζει και μεταξύ της πνευματικής και πολιτικής ελίτ προς τα τέλη του 19ου αιώνα. Οπωσδήποτε σε αυτό παίζουν ρόλο και οι νέες διεθνείς πολιτικές συνθήκες που αλλάζουν και τους εθνικούς στόχους σταδιακά. Η ανάγνωση του παρελθόντος ασφαλώς συνδέεται με τους μελλοντικούς στόχους του νεαρού κράτους.

Η ίδρυση, ωστόσο, από τη Χριστιανική Αρχαιολογική Εταιρεία του Χριστιανικού Αρχαιολογικού Μουσείου με διευθυντή το Γεώργιο Λαμπάκη αποτέλεσε την πιο σοβαρή προσπάθεια σε αυτή την κατεύθυνση στα τέλη του 19ου αιώνα στην Ελλάδα. Η χρήση των εννοιών, «βυζαντινός» ή «χριστιανικός» απασχόλησε ιδιαίτερα τον Λαμπάκη.

Κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στη Μικρά Ασία ο Λαμπάκης κράτησε, μία σειρά ημερολογίων, όπου σημείωνε πληροφορίες για τα «χριστιανικά» μνημεία και τις σύγχρονες του χριστιανικές κοινότητες. Σε αυτές τις σημειώσεις στηρίχθηκε η συγγραφή του βιβλίου «Οι Επτά Αστέρες της Αποκαλύψεως», που κυκλοφόρησε το 1909. Οι επτά αστέρες είναι οι επτά εκκλησίες της Μικράς Ασίας (Έφεσος, Σμύρνη, Πέργαμος, Θυάτειρα, Σάρδεις, Φιλαδέλφεια, Λαοδίκεια), που αναφέρονται στην Αποκάλυψη του Ιωάννη.

Η επιστημονική και κοινωνική δράση του Γεωργίου Λαμπάκη στη Μικρά Ασία βρήκαν μεγάλη απήχηση, καθώς οι ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας έχουν διαφορετική αντίληψη για το ιστορικό παρελθόν. Οι ομιλίες και οι δημοσιεύσεις του συνέβαλαν στη συγκρότηση χώρων μνήμης για τις ελληνικές κοινότητες της Μικράς Ασίας.