Αναπαραστάσεις του Αγωνιστή του 1821 στην οθωνική περίοδο: συγκρούσεις κι εθνικές αναγκαιότητες

Το ΚΙΚΠΕ σε συνεργασία με τα ΑΣΚΙ οργανώνει τον 2ο κύκλο Επιμορφωτικών Διαλέξεων που εντάσσεται στον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821 με τίτλο Οι κληρονομιές του 1821. Τα πρόσωπα και οι ιδέες. Πρόθεση του κύκλου διαλέξεων αποτελεί η μελέτη των μείζονων ζητημάτων που έθεσε η επαναστατική διαδικασία της δεκαετίας του 1820 και της εξέλιξής τους στα μετεπαναστατικά χρόνια. Στο επίκεντρο θα τεθούν όχι μόνο τα ζητήματα αλλά και οι διαδρομές όσων συμμετείχαν στην Επανάσταση και στελέχωσαν στη συνέχεια το νεοσύστατο κράτος. Στην κατεύθυνση αυτή, οι διαφορετικές προσεγγίσεις των εισηγητών-τριών, από τον χώρο της ιστορίας, της φιλολογίας και της νομικής, αποσκοπούν στην πληρέστερη και σφαιρικότερη κατανόηση μιας πολυσύνθετης πραγματικότητας.

Αναπαραστάσεις του Αγωνιστή του 1821 στην οθωνική περίοδο: συγκρούσεις κι εθνικές αναγκαιότητες, Ελισάβετ Τσακανίκα Ιστορικός, μεταδιδακτορική ερευνήτρια του τμήματος Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου

Στην Οθωνική περίοδο η έννοια του «Αγωνιστή» είναι ένα σημαίνον με πολλά σημαινόμενα, καθώς οι απόμαχοι του 1821 κεφαλαιοποιούν τη συμμετοχή τους στον Αγώνα και ερίζουν σχετικά με τα κριτήρια που θα καθορίσουν την μετεπαναστατική τους αποκατάσταση. Μεταξύ άλλων, τα κριτήρια αυτά περιλαμβάνουν τα υποτιθέμενα κίνητρα των αγωνισθέντων, το προεπαναστατικό τους στάτους και την κοινωνική τους κινητικότητα κατά τη διάρκεια της Επανάστασης. Διαμορφώνονται έτσι πολλαπλοί ιδεατοί τύποι του «Αγωνιστή». Από μόνο του το γεγονός αυτό προσδίδει στον λόγο περί Αγωνιστών έναν συγκρουσιακό χαρακτήρα. Παράλληλα, η έννοια του «ξένου» διαμορφώνεται σε αντιδιαστολή προς εκείνη του «Αγωνιστή». Στο όνομα των Αγωνιστών διατυπώνεται μια ξενηλατική ρητορική με πολλούς αποδέκτες: Βαυαρούς, ετερόχθονες, Φαναριώτες και «φαναριωτίζοντες». Όπως συμβαίνει με τον ίδιο τον «Αγωνιστή», έτσι και το αντίπαλον δέος του αποτελεί κι αυτό με τη σειρά του αντικείμενο ορισμού.

Παρά το γεγονός ότι ο λόγος περί Αγωνιστών εισάγει διαχωριστικές γραμμές στο εσωτερικό της εθνικής νοερής κοινότητας, ο ιδεατός τύπος του «Αγωνιστή του 1821» εξυπηρετεί κάποιες εθνικές αναγκαιότητες. Είτε ως πολίτης-οπλίτης, είτε ως θεματοφύλακας της ανόθευτης λαϊκής ψυχής, ο Αγωνιστής είναι χρήσιμος στην διαδικασία οικοδόμησης εθνικής ταυτότητας, στην προώθηση της Μεγάλης Ιδέας και στην υπεράσπιση του έθνους έναντι των ξένων επικριτών του. Οι ίδιοι οι Αγωνιστές γνωρίζουν πώς να διαχειρίζονται αυτά τα στερεότυπα προς όφελός τους. Ακόμη και όταν προασπίζονται προεπαναστατικά κεκτημένα και παραδοσιακές νοοτροπίες, το κάνουν στο όνομα του έθνους και των νεωτερικών προταγμάτων με τα οποία τους εξοικείωσε η ίδια η Επανάσταση.