Πολυζώη Βασιλική
Οικονόμου Βασίλης Ι.
Κοντάρας Θοδωρής
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
21/06/2022
Διάρκεια
01:27:14
Εκδήλωση
Μουσικές Ταυτότητες: «Μουσική και προσφυγική ταυτότητα»
Χώρος
Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης» - Κέντρο Εθνομουσικολογίας
Διοργάνωση
Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης» - Κέντρο Εθνομουσικολογίας
Κατηγορία
Τέχνες / Πολιτισμός
Ετικέτες
Μικρά Ασία, μουσικές μνήμες, προσφυγικές κοινότητες, Αττική, μουσική, συλλογική μνήμη, προσφυγική ταυτότητα, δημοτικό τραγούδι, Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής
Για το 2022, ο τριετής κύκλος δράσεών του «Μουσικές ταυτότητες» διαπραγματεύεται τη θέση και τη σημασία της μουσικής στη διαδικασία διαμόρφωσης της συλλογικής ταυτότητας των προσφύγων γενικά, και των προσφύγων του 1922 ειδικότερα. Των ανθρώπων, που με βίαιο τρόπο εκπατρίστηκαν μαζικά και ήρθαν σε ένα νέο, όχι πάντα φιλικό περιβάλλον, για να συνεχίσουν με όρους που τους επιβλήθηκαν έξωθεν τη ζωή τους. Εγκαταλείποντας ένα περιβάλλον πολυπολιτισμικό, περισσότερο ανεκτικό στο «άλλο» και εν πολλοίς κοσμοπολίτικο, έφτασαν στην «αντίπερα όχθη» για να ενταχθούν βίαια σε μια κοινωνία ανέτοιμη, ούτως ή άλλως, να τους δεχτεί.
Εκατό χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους, το ζήτημα της εθνικής ταυτότητας ήταν ακόμη ανοιχτό. Η άφιξη 1,2 εκατομμυρίου προσφύγων περίπου, όπως ήταν επόμενο, έδωσε στο ζήτημα επείγοντα και δραματικό χαρακτήρα. Στους καινούργιους τόπους εγκατάστασης, οι πρόσφυγες, ξένοι και περιθωριοποιημένοι, κλήθηκαν να επαναπροσδιορίσουν και οι ίδιοι την ατομική και συλλογική τους ταυτότητα, ενώ παράλληλα όφειλαν να επιδείξουν την αναγκαία προσαρμοστικότητα, προκειμένου να επιβιώσουν. Με την ελπίδα της επιστροφής να είναι πάντα παρούσα.
Η σπονδυλωτή αυτή παράσταση των έξι μουσικών εκδηλώσεων επιδιώκει να φωτίσει τον τρόπο που αυτοί οι άνθρωποι «χρησιμοποίησαν» τη μουσική – όχι μόνο ως παράδοση, αλλά και ως σύγχρονής τους καλλιτεχνική δημιουργία – προκειμένου να δημιουργήσουν ένα διακριτό και σταθερό σημείο αναφοράς και να την καταστήσουν συσσωρευτή συλλογικής μνήμης και βασικό στοιχείο της νέας, προσφυγικής τους ταυτότητας. Τον τρόπο που η μουσική έγινε κρίκος μιας αλυσίδας, δεμένη σφιχτά με την έννοια της καταγωγής, της ιστορίας, της συνοχής, της μνήμης και της αυτογνωσίας. Τον τρόπο που η μουσική έγινε μέσο επιβίωσης όχι μόνο οικονομικής, αλλά, κυρίως, κοινωνικής και βαθύτατα υπαρξιακής.
Επτά μουσικά σχήματα – δύο από αυτά σε κοινή παράσταση - προσκλήθηκαν από το Μουσείο για να δημιουργήσουν μια μουσική αφήγηση που συνδέει τη Μουσική και προσφυγική ταυτότητα. Το κάθε ένα από αυτά επεξεργάστηκε, οργάνωσε και προλόγισε ένα μουσικό πρόγραμμα που τραβά νήματα μουσικής μνήμης από τη πλούσια μικρασιατική παράδοση, όπως αυτή εκφραζόταν πριν την καταστροφή και τον ξεριζωμό μέχρι την προσαρμογή και την ενσωμάτωσή της στη νέα πατρίδα.
Από την Μικρά Ασία…
Μουσικές μνήμες των Ελλήνων της Μικράς Ασίας
στις παλαιές προσφυγικές κοινότητες της Αττικής
«…Μετά από ιστορική και λαογραφική μουσική έρευνα το πρόγραμμα περιλαμβάνει αντιπροσωπευτικούς σκοπούς και τραγούδια διάφορων περιοχών της Μ. Ασίας (Προποντίδα, Καππαδοκία, Βιθυνία, Ιωνία κ.ά.), με κάποια απ’ αυτά, παλαιότατα και ξεχασμένα, που σπάνια ακούγονται πια, από τον ανεξάντλητο πλούτο της μουσικοποιητικής παραδοσιακής δημιουργίας, τα οποία αναφέρονται στα κλέη και τα πάθη του Μικρασιατικού Ελληνισμού. Πρόκειται για μια ανθολογία δημοτικών τραγουδιών - ακριτικά, παραλογές, της αγάπης, του γάμου, της ξενιτιάς, της θάλασσας και των ναυτικών κ.ά. - στα οποία Μικρασιάτες ερμηνευτές, φορείς της προφορικής παράδοσης, μέσα από την πηγαία βιωματική έκφρασή τους, αποδίδουν ανόθευτο το ύφος και το ήθος των τραγουδιών και, παράλληλα, συμβάλλουν στην “από στόματος λαού” μουσικο-λαογραφική καταγραφή αυθεντικών στοιχείων της άυλης πολιτιστικής μας κληρονομιάς…»
Μαρμαρινός καρσιλαμάς (Προποντίδα)
Οργανικός σκοπός
Σήμερις η σημεριανή, δίστιχα της αγάπης
(Σινασός Καππαδοκίας)
Εβράδυν’ παλιοβράδυν’, ακριτικό
(Σινασός Καππαδοκίας)
Η πάνω βίγλα πάρτηκεν, ακριτικό
(Σινασός Καππαδοκίας)
Ακρίτης κάστρον έχτισε, ακριτικό
(Σινασός Καππαδοκίας)
Μαλαματένιος αργαλειός, παραλογή
(Σινασός Καππαδοκίας)
Απόψιν τα μεσάνυχτα, δίστιχα της αγάπης
(Σινασός Καππαδοκίας)
Χορός κουταλιών (Καππαδοκία)
Οργανικός σκοπός
Τραγουδάει ο Σινασίτης Κυριάκος Ηλ. Βλασιάδης
Χρυσό μου καναρίνι, της αγάπης
(Τρίγλια Βιθυνίας)
Η Σμαρώ, δίστιχα της αγάπης
(Τρίγλια Βιθυνίας)
Τραγουδάει η Τριγλιανή Εισοδεία (Σωσώ) Λέου
Σηλυβριανός συρτός (Προποντίδα)
Οργανικός σκοπός
Σίνα, δίστιχα της αγάπης
(Μελί Ερυθραίας)
Της Ερυθραίας το νερό, δίστιχα της προσφυγιάς
(Τσεσμές Ερυθραίας)
Σεβερής, δίστιχα της αγάπης
(Μελί Ερυθραίας)
Άταρης, δίστιχα της αγάπης
(Αλάτσατα Ερυθραίας)
Σμύρνη, πατρίδα μου γλυκιά
θρηνητικό τραγούδι της προσφυγιάς
Γιωργίτσα, δίστιχα της αγάπης
(Αλάτσατα Ερυθραίας)
Ποια είν’ αυτή που μπρόβαλε, δίστιχα της αγάπης
(Αλάτσατα Ερυθραίας)
Τραγουδούν οι Ερυθραιώτισσες Τούλα Σιδέρη, Μαρία Τζοανάκη, Μαρία Ρεμούνδου, Βάσω Γεώργαντζη, Χρύσα Μαδούρογλου, Κατίνα Χατζηανέστη
Συντονισμός - επιμέλεια: Θοδωρής Κοντάρας
Καροτσέρης (Κωνσταντινούπολη)
Οργανικός σκοπός
Συμμετέχουν οι μουσικοί: Τάσος Γουσέτης (βιολί, μαντολίνο), Αλέξανδρος Αρκαδόπουλος (κλαρίνο, φλογέρα), Στέφανος Δορμπαράκης (κανονάκι), Γιάννης Αβραμίδης (ούτι), Δημήτρης Ράπτης (λαούτο), Βασίλης Ι. Οικονόμου (τουμπελέκι, ντέφι)
Μουσική - Λαογραφική έρευνα & επιμέλεια προγράμματος: Βασίλης Ι. Οικονόμου
Η εκδήλωση της 21ης Ιουνίου, Ευρωπαϊκή Ημέρα Μουσικής, διοργανώθηκε με τη συνεργασία του Ελληνικού Τμήματος του ICOM, στο πλαίσιο του θεσμού «Μουσεία και Μουσική».
Η Βασιλική Πολυζώη σπούδασε Ελληνική Φιλολογία και Μουσειολογία. Από το 1992 και για πολλά χρόνια εργάστηκε στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης του Υπουργείου Πολιτισμού, δουλεύοντας για κάθε σχεδόν τομέα της δραστηριότητάς του. Σχεδίασε και υλοποίησε εκπαιδευτικά προγράμματα για διαφορετικά είδη κοινού, διαχειρίστηκε μουσειακές συλλογές, χορηγικά προγράμματα, δημιούργησε και επιμελήθηκε εκδόσεις έντυπες και ψηφιακές. Συμμετείχε σε εκθέσεις άλλων Μουσείων (Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο) επιλέγοντας τα μουσειακά αντικείμενα και συγγράφοντας τα σχετικά λήμματα για τους επιστημονικούς καταλόγους των εκθέσεων. Ως επιμελήτρια του Μουσείου συνεργάστηκε για τη δημιουργία της μόνιμης έκθεσης «Άνθρωποι και Εργαλεία. Όψεις της εργασίας στην προβιομηχανική κοινωνία» και τη δημιουργία του συνοδευτικού υλικού της, όπως η μουσική ψηφιακή έκδοση «Είναι όμορφη η δουλειά μας. Επαγγέλματα στα παλιά τραγούδια» σε συνεργασία με τον μουσικολόγο Γιώργο Παπαδάκη. Από το 2019 προΐσταται στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης-Κέντρο Εθνομουσικολογίας. Έχει ασχοληθεί για πολλά χρόνια με τον παραδοσιακό χορό, μαθητεύοντας στο Λύκειο των Ελληνίδων, και με τα παραδοσιακά κρουστά με δάσκαλο τον δεξιοτέχνη μουσικό Μιχάλη Κλαπάκη (1994 έως σήμερα).
Ο Θοδωρής Κοντάρας γεννήθηκε στη Νέα Ερυθραία από οικογένεια που κατάγεται από το Σιβρισάρι της Ερυθραίας Μ. Ασίας. Σπούδασε Ελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και από το 1983 διδάσκει ως καθηγητής στη μέση εκπαίδευση. Σε όλον τον προσφυγικό κόσμο, ο Θοδωρής είναι γνωστός για την επισταμένη του ασχολία με τη λαογραφία και την ιστορία του Ελληνισμού της Μικρασίας, κυρίως των περιοχών Ιωνίας, Αιολίδας και Προποντίδας.
Από το 1981 είναι υπεύθυνος του τμήματος παραδοσιακού πολιτισμού του Πνευματικού Κέντρου Νέας Ερυθραίας, όπου δημιούργησε τον Χορευτικό Όμιλο, με στόχο τη διάσωση και διάδοση της πλούσιας μουσικοχορευτικής παράδοσης των Ερυθραιωτών προσφύγων. Επιμελήθηκε τους τρεις δίσκους που εξέδωσε το 1991-94 το Λύκειο των Ελληνίδων Αθηνών με 43 χορούς και τραγούδια από τα Αλάτσατα, την Ερυθραία και τη Σμύρνη, στους οποίους τραγουδούν και παίζουν με αυθεντικό τρόπο πρόσφυγες της πρώτης και δεύτερης γενιάς από τη Ν. Ερυθραία. Μελέτησε και κατέγραψε επίσης τις φορεσιές, των Ελλήνων του Μαρμαρά, της Ερυθραίας και των χωριών της Σμύρνης, με βάση τους πρόσφυγες που εγκαταστάθηκαν στη Ν. Ερυθραία και στα Ν. Παλάτια Ωρωπού.
Σχετικά άρθρα του έχουν δημοσιευθεί στο περιοδικό Μικρασιατικά Χρονικά (έκδοση Ενώσεως Σμυρναίων), στις Επτά Ημέρες της εφημερίδας Καθημερινή (αφιέρωμα στις ελληνικές φορεσιές), στο βιβλίο της Ιωάννας Παπαντωνίου Ελληνικές φορεσιές (έκδ. ΠΛΙ, Αθήνα 1996), στο επιστημονικό περιοδικό Ενδυματολογικά (έκδ. ΠΛΙ, Ναύπλιο 2000) και στο βιβλίο Μελί, όσα δε σβήνει ο χρόνος (έκδοση Συλλόγου «Αγ. Ιωάννης Θεολόγος», Ν. Μελί Μεγάρων 2009). Αρθρογραφεί επίσης σε περιοδικά κι εφημερίδες της Ν. Ερυθραίας και μικρασιατικών σωματείων (Μικρασιατική Ηχώ, Μικρασιατική Σπίθα Σερρών κ.ά.).
Tαξιδεύει πολύ συχνά στην Τουρκία κι έχει δημιουργήσει ένα πλουσιότατο αρχείο διαφανειών από τις μικρασιατικές πατρίδες, το οποίο χρησιμοποιεί σε δεκάδες διαλέξεις με μικρασιατικά θέματα, που οργανώνουν σωματεία, πνευματικά κέντρα κι επιστημονικά ιδρύματα. Συνεργάστηκε με την ιστορικό Μαριάννα Κορομηλά στην εβδομαδιαία εκπομπή της Ελληνικής Ραδιοφωνίας «Ταξιδεύοντας στο χώρο και το χρόνο», σε θέματα του μικρασιατικού Ελληνισμού. Με την ίδια και άλλους συνεργάτες συνέγραψε το βιβλίο Ερυθραία, ένας ευλογημένος μικρόκοσμος στην καρδιά της Ιωνίας (εκδ. Πανόραμα, Αθήνα 1997). Επιμελήθηκε το βιβλίο των Κωνσταντίνου Γκαρμάτη και Μαριάννας Μαστροσταμάτη Μετά τα Αλάτσατα, οι Αλατσατιανοί ανά τον κόσμο (έκδ. Σύλλογος Αλατσατιανών τα Εισόδια της Θεοτόκο, Αθήνα 2007) το βιβλίο του Ανδρέα Μπαλτά Τα Καράμπουρνα της Μικρασιατικής Ερυθραίας (Εκδ. Μπαλτά, Αθήνα 2010) και το βιβλίο της Μιράντας Σοφιανού για την Πέργαμο.
