Οικονόμου Ανδρομάχη
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
23/01/2012
Διάρκεια
32:37
Εκδήλωση
Από τον τόπο στο τοπίο. Ανθρωπολογικές προσεγγίσεις του ελληνικού αγροτικού τοπίου μέσα από εθνογραφικά παραδείγματα
Χώρος
Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων Φοίβου Ανωγειανάκη
Διοργάνωση
Ελληνική Εταιρεία Εθνολογίας
Κατηγορία
Εθνολογία
Ετικέτες
τοπίο, Σέριφος
Ο τόπος και το τοπίο δεν μπορούν να κατανοηθούν έξω από κοινωνικές σχέσεις και πρακτικές ως παράγωγα, αποτέλεσμα μιας ιστορικής διαδικασίας, και είναι ενσωματωμένα στον συλλογικό και ατομικό χρόνο της μνήμης και με αυτό τον τρόπο αποτελούν αντικείμενο της ανθρωπολογίας, της εθνολογίας.
Η καταγραφή της αφήγησης ενός τόπου και του τοπίου συμβάλλει στην κατανόηση και ερμηνεία του τόπου και του τοπίου, εστιάζοντας και αναδεικνύοντας πως οι τοπικοί πληθυσμοί δομούν, προσλαμβάνουν και αναπαράγουν τις πρακτικές, τις εμπειρίες και τα βιώματα.
Στην παρούσα εισήγηση θα αναφερθούμε στο εθνογραφικό παράδειγμα, το οποίο αφορά την Σέριφο, και θα επιχειρήσουμε μια «εκ των έσω» προσέγγιση και ανάγνωση του σεριφιώτικου τοπίου και των πρακτικών και δράσεων σε αυτό.
Το σημερινό τοπίο της Σερίφου διαμορφώνεται στους νεότερους ιστορικούς χρόνους (19ος-20ός) σε στενή σχέση με την ηπειρωτική χώρα αλλά και την υπόλοιπη νησιωτική χώρα. Η Σέριφος θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως ένα «εσωστρεφές» νησί: το τοπίο παράγεται και διαμορφώνεται από τις κύριες παραγωγικές δραστηριότητες του νησιού που ήταν μέχρι πρόσφατα (δεκαετίες ’60-70), οι αγροτοποιμενικές και οι μεταλλευτικές και τις, ιδιαίτερα πρόσφατες (από τη δεκαετία του ’70-’80), υπηρεσίες που αφορούν τον τουρισμό.
Ο τόπος, το τοπίο στον αφηγηματικό λόγο των χρηστών και των δρώντων υποκειμένων δεν είναι τεμαχισμένος, δεν διαμοιράζεται αλλά συνιστά ένα συνεχές «βίωμα», μια διαρκή πορεία που αλληλοσυμπληρώνεται από τις πράξεις, τις δράσεις και τις αφηγήσεις για αυτό και οι οποίες τελικά τον διαμορφώνουν, τον καθιστούν οικείο και αναγνωρίσιμο. Αντιθέτως οι «έξωθεν» επεμβάσεις π.χ η θεσμική του κατοχύρωση, η νομοθεσία για την κήρυξη διατηρητέων κτιρίων, οικισμών ή ιστορικών τόπων είναι, τις περισσότερες φορές επιλεκτική, επιμερισμένη, διασπασμένη.
Το τοπίο, τέλος δεν θα πρέπει να το δούμε ξεχωριστά από τον βιωμένο και βιωματικό τόπο, και δεν μπορούμε παρά να το προσεγγίσουμε «εκ των έσω», να ακούσουμε προσεκτικά τις αφηγήσεις, τις βιοϊστορίες για αυτό, να το διαβάσουμε, να το αποδελτιώσουμε, να το αφουγκραστούμε, πριν αποφασίσουμε να επέμβουμε.
Γιατί το τοπίο θα πρέπει να «ομολογεί» την ιστορία του τόπου και οι όποιες επεμβάσεις θα πρέπει να αναδεικνύουν τις ιστορικές στιγμές και διαδικασίες που εγγράφονται σε αυτό. Για να είναι, εντέλει, το τοπίο αυτό, και μετά τις οποιεσδήποτε επεμβάσεις, αποδεκτό και αναγνωρίσιμο από τους δημιουργούς και τους χρήστες του.
Γεννήθηκε στις Ερυθρές Αττικής. Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή (Τμήμα Ιστορικό-Αρχαιολογικό) του Πανεπιστημίου Αθηνών και στη συνέχεια έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στην εθνολογία και την κοινωνική ανθρωπολογία με υποτροφία του ΙΚΥ στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales (Παρίσι) από όπου έλαβε το 1991 το διδακτορικό της.
Το διάστημα 1988-2002 εργάστηκε ως προϊσταμένη του Τμήματος Μουσείων του Πολιτιστικού Τεχνολογικού Ιδρύματος ΕΤΒΑ και συμμετείχε στην έρευνα, δημιουργία και διαχείριση του Μουσείου Μετάξης (Σουφλί 1990), του Υπαίθριου Μουσείου Υδροκίνησης (Δημητσάνα 1997) και του Μουσείου Ελιάς και Ελληνικού Λαδιού (Σπάρτη, 2003) καθώς και στην εκπόνηση πολλών μουσειολογικών-μουσειογραφικών μελετών.
Το διάστημα 2001-2003 δίδαξε κοινωνική ανθρωπολογία στο Τμήμα Ιστορίας-Αρχαιολογίας-Κοινωνικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας.
Από το 2003 εργάζεται ως Διευθύντρια Ερευνών στο Κέντρο Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας (ΚΕΕΛ) της Ακαδημίας Αθηνών.
Καθηγήτρια-σύμβουλος στο Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο στην ενότητα Ελληνικός Πολιτισμός από το 2007.
Είναι μέλος πολλών ελληνικών και διεθνών επιστημονικών εταιρειών και διετέλεσε πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Εθνολογίας (2000-2002, 2006-2008) και επί σειρά ετών σε διάφορες θέσεις του Διοικητικού Συμβουλίου. Το διάστημα 2010-12 ήταν Αντιπρόεδρος της ΕΛΕΤΕ.
Είναι μέλος της Συντακτικής Επιτροπής των επιστημονικών περιοδικών Εθνολογία (ΕΛΕΤΕ), Ο κόσμος της εργασίας (ηλεκτρονικό, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), Κινησιολογία (ηλεκτρονικό, Πανεπιστήμιο Αθηνών).
Έχει συγγράψει τα βιβλία: 1) Η σηροτροφία στο Σουφλί (σε συνεργασία) Αθήνα 1993, εκδ ΠΤΙ. ΕΤΒΑ) 2) Φύση, τεχνολογία και κοινωνία στις ορεινές κοινότητες του Κιθαιρώνα, εκδ. Οδυσσέας, Αθήνα 2007, 3) Υλικός πολιτισμός: θεωρία, μεθοδολογία, αξιοποίηση, εκδ. Παπαζήση, Αθήνα 2014.
Άρθρα και μελέτες της έχουν δημοσιευτεί σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά και συλλογικούς τόμους, έχει γράψει το σενάριο σε δύο εθνογραφικά ντοκιμαντέρ και έχει συνεργαστεί στη δημιουργία τεσσάρων εκπαιδευτικών προγραμμάτων με θέματα του ελληνικού λαϊκού/παραδοσιακού πολιτισμού.
Πεδία επιστημονικού ενδιαφέροντος αποτελούν: υλικός πολιτισμός, οικονομική ανθρωπολογία, μετασχηματισμός των αγροτο-ποιμενικών κοινωνιών, εθνοπολιτισμικές ομάδες, πολιτισμική οικολογία, μουσειολογία κ.ά..
