Αρχαιοελληνικές και Βυζαντινές Πηγές στην Ιατρική Βίβλο του Ν. Ιερόπαιδος (17ος αι.)

Ο Νικόλαος Ιερόπαις ήταν γιατρός από το Βελισδόνι των Ἀγράφων. Έζησε τον 17ο αιώνα και έλαβε την θύραθεν παιδεία, μέσου και ανωτέρου επιπέδου, στο Καρπενήσι και την Αθήνα δίπλα σε σπουδαίους δασκάλους. Τις ιατρικές του γνώσεις δεν είναι γνωστό πού ή από ποιους ή πότε τις έλαβε. Η καλή ιατρική του φήμη, όμως, τον ανέδειξε έως το αξίωμα του αρχιάτρου του Σουλτάνου.

Μελετήσαμε το σύγγραμμά του Ἰατρικὴ Βίβλος, το οποίο περιλαμβάνεται στον κώδικα (αριθμ. 46) της Μονής Ολυμπιωτίσσης Ελασσώνος, με σκοπό να αναζητηθούν οι πηγές του συγγραφέα. Η Ἰατρικὴ Βίβλος είναι μια ορθολογική ιατρική πραγματεία, η οποία περιλαμβάνει την περιγραφή των σημείων, των συμπτωμάτων, της αιτιολογίας και της συνακόλουθης θεραπείας πολλών νόσων.

Ο ίδιος ο συγγραφέας δηλώνει ότι άντλησε το υλικό του από τους: Ορειβάσιο (1ος μ.Χ. αι.), Διοσκουρίδη (1ος μ.Χ. αι.), Ματθαιόλο (τον Ιταλό Pietro Andrea Mattioli, 16ος αι.), Βρυέλλο (τον Βέλγο Valter Bruel, 16ος αι.) και Ιάκωβο Ολλέριο (τον Γάλλο Jacques Houllier, 16ος αι.). Πλην των ανωτέρω ιατρών και βοτανολόγων, η μελέτη του κειμένου ανέδειξε και σποραδικές αναφορές σε πολλούς Έλληνες ιατρικούς συγγραφείς, κυρίως του 1ου π.Χ. και του 1ου μ.Χ. αιώνα. Οι παραπομπές σε βυζαντινούς είναι πολύ λίγες. Παράλληλα, αναφέρονται, επίσης σποραδικά, αρκετοί Άραβες συγγραφείς.

Ο Ιπποκράτης και ο Γαληνός δεν αναφέρονται ονομαστικά, εκτός από εξαιρετικά σπάνιες περιπτώσεις. Όλο, όμως, το κείμενο το διατρέχει η ιπποκρατική θεωρία των τεσσάρων χυμών ως περίσσεια ή έλλειψη, παράλληλα με τις ιδιότητες των στοιχείων και των χυμών για την ευκρασία ἤ την δυσκρασία και την πρόκληση της νόσου. Επιπλέον είναι εμφανή τα σημεία ταύτισης με τον Γαληνό, κυρίως ως προς την σημειολογία και συμπτωματολογία των νόσων.