Αυτοβιογραφία και θεωρία πεδίων. Η περίπτωση των δημοσιογραφικών αυτοβιογραφιών

Η ιστορική βιογραφία, ένας από τους πιο δύσκολους τρόπους για να γράψεις Ιστορία.
Jacques le Goff

Η βιογραφία και η αυτοβιογραφία, αφηγήσεις-καταγραφές της ζωής και της προσωπικότητας ενός ατόμου, ταυτίζονταν κάποτε με την εξύμνηση φωτισμένων ηγεμόνων και την τόνωση της εθνικής αίγλης.

Συχνά ήταν επιφανειακές, με χαρακτήρα ανεκδοτολογικό, επικεντρωμένες «στο γεγονός» εις βάρος κοινωνικών και οικονομικών αναλύσεων· η δε σχολή των Annales τις έθετε εκτός σοβαρής ιστοριογραφίας.

Στις μέρες μας, η βιογραφία και η αυτοβιογραφία έχουν επιστρέψει διεκδικώντας αναγνώριση και συμμετοχή στην ανανέωση της ιστοριογραφίας.

Με ποιους τρόπους και με ποιους όρους και προϋποθέσεις επανακάμπτουν στην ελληνική ιστοριογραφία και πώς την επηρεάζουν; Θα μπορούσαν, άραγε, τα είδη των προσωπικών εξιστορήσεων να συνδέσουν τον ατομικό βίο με τη συλλογική συμπεριφορά; Αν οι βιογραφίες αποτελούν ιστοριογραφικό υλικό, αν το άτομο συμμετέχει στη γέννηση της Μεγάλης Ιστορίας, αν έχουν οι μικρές προσωπικές ιστορίες να προσφέρουν στην προσέγγιση των κοινωνικών δομών και του συλλογικού, είναι μερικά από τα ερωτήματα που επιχειρεί να απαντήσει το Επιστημονικό Συμπόσιο που διοργάνωσε η Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας της Σχολής Μωραΐτη.

Και ακόμα, ποιες είναι οι ιδιαιτερότητες κάθε βιογραφικού είδους, σε τι αποσκοπούν οι συγγραφείς τους και ποια η συνεισφορά των έργων τους στην ιστοριογραφία σε όλους τους τομείς – στην κοινωνική και την οικονομική ιστορία, την ιστορία της τέχνης και του πολιτισμού, στην πολιτική.

Αυτοβιογραφία και θεωρία πεδίων. Η περίπτωση των δημοσιογραφικών αυτοβιογραφιών

Η μελέτη της αυτοβιογραφίας έχει παραδοσιακά εστιάσει στο άτομο, σε κειμενικές λειτουργίες ή σε γενικές ψυχολογικές, πολιτισμικές ή ιδεολογικές κατηγορίες. Σε αντίθεση με αυτόν το σύγχρονο κανόνα των αυτοβιογραφικών σπουδών, η αυτοβιογραφία εδώ επανορίζεται ως μια συμβολική πρακτική η οποία πραγματώνεται και προσλαμβάνεται στο πλαίσιο της διακριτικής έξης και των ιδιαίτερων σχέσεων συμβολικής εξουσίας και ανταγωνισμού που διέπουν το συγκεκριμένο κοινωνικό πεδίο, εντός του οποίου ο αυτοβιογράφος διεκδικεί συμβολική αναγνώριση. Με αφετηρία αυτή τη βασική θεωρητική παραδοχή, η εισήγηση εξετάζει τις αυτοβιογραφίες μιας σειράς Ελλήνων δημοσιογράφων του 20ού αιώνα ως έναν κρίσιμο πόρο για την κατανόηση της ιστορίας, της δομής και της επαγγελματικής κοινωνιολογίας του ελληνικού δημοσιογραφικού πεδίου.