Στάικος Κώστας
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
15/06/2021
Διάρκεια
00:29:02
Εκδήλωση
Οι διαλέξεις του φουαγιέ
Χώρος
Φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά
Διοργάνωση
Πολιτιστική Εταιρεία ΑΙΝΟΣ
Κατηγορία
Κλασικές σπουδές
Ετικέτες
λόγιος, Βυζάντιο, Βυζαντινοί λόγιοι, Δύση, βιβλιοθήκη, διδασκαλία της γλώσσας, Ιταλία, αρχαία ελληνική γραμματεία, αρχαία ελληνική σκέψη, ουμανισμός, ιταλική Αναγέννηση, 15ος αιώνας, 16ος αιώνας
Οι Βυζαντινοί λόγιοι που έδρασαν στη Δύση, ήδη από τα τέλη του 14ου αιώνα, όπως οι Μανουήλ Χρυσολωράς, Θεόδωρος Γαζής, Ιωάννης Αργυρόπουλος, Δημήτριος Χαλκοκονδύλης, Κωνσταντίνος και Ιανός Λάσκαρης και ο Μάρκος Μουσούρος από την Κρήτη, είχαν σχηματίσει προσωπικές συλλογές κωδίκων,πριν ακόμα εγκατασταθούν στα διάφορα πνευματικά κέντρα της Ιταλίας. Οι συλλογές τους αυτές, εμπλουτίστηκαν και με δείγματα της τυπογραφικής τέχνης, είτε με λατινικές μεταφράσεις έργων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας είτε στο πρωτότυπο.Σε πολλές από αυτές μάλιστα οι λόγιοι που προαναφέραμε είχαν συμβάλει μεταφραστικά ή εκδοτικά.
Ο ρόλος των λογίων αυτών υπήρξε: η διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας στην Ιταλία, που είχε παραμεριστεί κατά την ύστερη περίοδο της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, 5ος αιώνας, η μέθοδος μετάφρασης από τα αρχαία ελληνικά στα λατινικά, “transferreadsententiam” (μετάβαση στη σκέψη), η διδασκαλία των επιτευγμάτων της αρχαίας ελληνικής γραμματείας σε όλες τις θεματικές ενότητες (ποίηση, μαθηματικά, ιατρική, αστρονομία κ.α.) και η φιλολογική εκτίμηση του διαθέσιμου χειρόγραφου πλούτου, ώστε να κυκλοφορήσουν οι πρώτες εκδόσεις των ελληνικών συγγραμμάτων (editionesprincepes). Η συμβολή των λογίων αυτών στη διάδοση της αρχαίας ελληνικής σκέψης, υπήρξε το βασικό στοιχείο της διαμόρφωσης της ουμανιστικής φιλοσοφίας της Ιταλικής Αναγέννησης του 15ου και 16ου αιώνα και πρέπει να θεωρείται ανεκτίμητη.
Η ομιλία αυτή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο των “Διαλέξεων του Φουαγιέ” (Κύκλος “Το Βιβλίο ως Κείμενο και Αντικείμενο”) και διοργανώθηκε από την Πολιτιστική Εταιρεία ΑΙΝΟΣ και τη Βιβλιοθήκη Marie Blanche με την υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ). Την επιστημονική ευθύνη του κύκλου «Το Βιβλίο ως Κείμενο και Αντικείμενο» είχε η Δρ Νίκη Τσιρώνη, βυζαντινολόγος στο Ινστιτούτο Ιστορικών Ερευνών του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών και εταίρος του Κέντρου Ελληνικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Harvard. Οι διαλέξεις μαγνητοσκοπήθηκαν στον χώρο του Φουαγιέ του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά (Foyer Café Bistrot), το οποίο ευγενικά παραχώρησε η εταιρεία Κοσμάς Καραβάς.
www.ainosculture.org
www.mblibrary.eu
Ο Κώστας Στάικος (1943-2023) γεννήθηκε στην Αθήνα τον Μάρτιο του 1943. Μετά την πρωτοβάθμια και τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, φοίτησε για δύο χρόνια στη Σχολή Καλών Τεχνών του Μετσόβιου Πολυτεχνείου, με δάσκαλο τον Β. Βασιλειάδη, στο τμήμα Εφαρμοσμένων Τεχνών –σκηνογραφία κυρίως. Με το υλικό που συγκέντρωσε έγινε δεκτός στην Ανώτερη Εθνική Σχολή Διακοσμητικών Τεχνών (École Nationale Supérieure des Arts Décoratifs) στο Παρίσι. Το διάστημα που ακολούθησε, από το 1968 και εξής, εργάστηκε στο Παρίσι, σε διάφορα αρχιτεκτονικά-διακοσμητικά γραφεία, τα οποία είχαν αναλάβει την αποκατάσταση και ανάπλαση ιστορικών και μνημειακών κτισμάτων, όπως του Château de Ferrières.
Από την εποχή εκείνη ξεκίνησε τη βιβλιοθήκη του, με εκδόσεις αρχικά που αφορούν την αποτύπωση ιστορικών αρχιτεκτονικών μνημείων της Γαλλίας και εμβληματικά διακοσμητικά μοτίβα τα οποία καθιερώθηκαν σε διάφορες περιόδους και πολιτισμούς, τόσο στη Δύση όσο και στην Ανατολή.
Παράλληλα με την επαγγελματική του δραστηριότητα, άρχισε να εμπλουτίζει τον πυρήνα της βιβλιοθήκης του με εκδόσεις σχετικές με την ιστορία της ελληνικής τυπογραφίας, από τον 15ο αιώνα και μετά. Η συλλεκτική αυτή ενασχόλησή του με το βιβλίο γρήγορα εξελίχθηκε σε πάθος για τη διερεύνηση της εκδοτικής δραστηριότητας του Γένους, από την Αναγέννηση μέχρι τα πρώτα μεταεπαναστατικά χρόνια. Τα πνευματικά του ενδιαφέροντα για τους πρωτεργάτες της διάδοσης της ελληνικής σκέψης μέσα από βιβλία, που τυπώθηκαν στη Δύση και στην Ανατολή, εντάθηκαν από τότε που του ανατέθηκε η μελέτη για την ανάπλαση της ιστορικής βιβλιοθήκης της Μονής του Αγίου Ιωάννου του Θεολόγου στην Πάτμο. Η εργασία αυτή κράτησε δέκα χρόνια και η Βιβλιοθήκη όπως και το Μουσείο εγκαινιάστηκαν από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Δημήτριο κατά τον πανηγυρικό εορτασμό των 900 χρόνων (1088–1988) από την ίδρυση της Μονής.
Κατά τη δεκαετή ενασχόλησή του με τη Βιβλιοθήκη και το Μουσείο της Μονής, είχε τον χρόνο να εγκύψει στην ιστορία του θεσμού της βιβλιοθήκης διαχρονικά και σε πολλούς πολιτισμούς. Έτσι άρχισε την έρευνα με σκοπό να συντάξει ένα χρονικό της εξέλιξης της βιβλιοθήκης, τόσο από βιβλιοθηκονομική όσο και από αρχιτεκτονική σκοπιά, με αφετηρία το 4000 π.Χ. Αποτέλεσμα η πεντάτομη Ιστορία της Βιβλιοθήκης στον Δυτικό Πολιτισμό, που εκδόθηκε από το 2000 έως το 2013, και κυκλοφορεί στα ελληνικά, στα αγγλικά και τώρα και στην κινεζική γλώσσα.
Η δημοσιότητα που γνώρισε η εργασία του στην Πάτμο άνοιξε καινούριους επαγγελματικούς δρόμους, σχετικούς με την αποκατάσταση ή ανάπλαση μνημειακών χώρων ιστορικού ενδιαφέροντος. Έτσι προέκυψαν η ανάπλαση της Βιβλιοθήκης του Οικουμενικού Πατριαρχείου στο Φανάρι, η μετατροπή του κτίσματος Κωστής Παλαμάς (έργο του Κλεάνθη) σε Εντευκτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών, η μετατροπή της Ροτόντας, του Ιερού Ναού του Αγίου Θεοδώρου του Τήρωνος στον Παλατίνο Λόφο στη Ρώμη (5ος αιώνας), από καθολικό σε ορθόδοξο ναό, το Μέγαρο του Δήμου Αθηναίων κ.ά.
Όλο αυτό το διάστημα συνέχισε να εμπλουτίζει την προσωπική του συλλογή βιβλίων είτε με πρωτότυπα έργα που αφορούν στην εκδοτική δραστηριότητα των Ελλήνων πριν από τη δημιουργία ανεξάρτητου ελληνικού κράτους είτε με μελέτες για την τυπογραφία και την παραγωγή του βιβλίου σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα, ιχνηλατώντας έτσι την πορεία που ακολούθησε το έντυπο βιβλίο διεθνώς.
Ο πλούτος που συγκεντρώθηκε σε αρχέτυπες και παλαιές εκδόσεις, με βιβλία σπάνια ή και μοναδικά, άρχισε να τον προβληματίζει και κυρίως τον απασχόλησε η εξασφάλιση του εγχειρήματος στο μέλλον. Θεωρώντας ότι η συλλογή βιβλίων που αντανακλά την πνευματική ιστορία του Γένους δεν μπορεί να αποτελεί προσωπική υπόθεση, αλλά κτήμα όλων των Ελλήνων και δεδομένης λοιπόν της γύμνιας των ελληνικών βιβλιοθηκών, αναζήτησε στέγη για το μέλλον της. Τύχη αγαθή, το Συμβούλιο του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης εισάκουσε την έκκλησή του και στην έδρα του Ιδρύματος παραχώρησε ειδικούς χώρους, στους οποίους αναπτύχθηκαν βιβλιοστάσια για το σύνολο της συλλογής του. Η βιβλιοθήκη μάλιστα αυτή δεν παρέμεινε ως είχε, αλλά συνέχισε να εμπλουτίζεται με βιβλία σύμφωνα με το αρχικό σκεπτικό της δημιουργίας της.
