Conventions, Formulae, and Observable Reality in Ancient Musical Imaginary

To Répertoire International d’Iconographie Musicale και η Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη» του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής συνδιοργάνωσαν το 17ο Διεθνές Συνέδριο του RIdIM. Το συνέδριο, με θέμα «Music and Dance in Visual Culture» (Μουσική και Χορός στον Οπτικό Πολιτισμό), εστιάζει στην απεικόνιση της μουσικής και του χορού σε διάφορες χρονικές περιόδους και πολιτισμούς. Πέρα από ανακοινώσεις με συγκεκριμένη χρονολογική ή πολιτιστική προσέγγιση, περιελάμβανε επίσης ανακοινώσεις που πραγματεύονται ένα ευρύ φάσμα θεωρητικών και μεθοδολογικών ζητημάτων (οπτική θεωρία, οπτικός πολιτισμός, οπτική επικοινωνία).

Το Blod βιντεοσκόπησε και δημοσιεύει τις κεντρικές ομιλίες του συνεδρίου.

Conventions, Formulae, and Observable Reality in Ancient Musical Imaginary

Η ανάπτυξη της Μουσικής Εικονογραφίας που συνδέεται με την Αρχαία Ελλάδα έχει, τα τελευταία χρόνια, οδηγήσει σε πολυάριθμες μελέτες που δυναμικά επιδιώκουν να αναβιώσουν τη μουσική πραγματικότητα αυτής της περιόδου. Ο μεγάλος αριθμός παραστάσεων, ειδικά στη ζωγραφική αγγείων, έχει προσελκύσει το ενδιαφέρον πολλών μελετητών, οι οποίοι έχουν ασχοληθεί συστηματικά με διάφορα θέματα, π.χ. μουσικοί διαγωνισμοί, λατρευτικές σκηνές, δεξιώσεις, εκπαίδευση, συγκεντρώσεις γυναικών κλπ.

Μια σημαντική εξέλιξη στον τομέα της Μουσικής Εικονογραφίας είναι η συστηματική αντιμετώπιση των μουσικών θεμάτων και η πρόοδος στην επεξεργασία των διαθέσιμων πληροφοριών. Γίνονται πολλές προσπάθειες συνδυασμού εικονογραφικών δεδομένων με πληροφορίες από λογοτεχνικές πηγές, με στοιχεία σχετικά με τη θεωρία της μουσικής, αλλά και με τα απομεινάρια των μουσικών οργάνων, τη μελέτη των οποίων έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο λόγω της επανεξέτασης παλαιών και νέων ευρημάτων. Σε αυτό το πλαίσιο, αυξάνεται η συνειδητοποίηση των ιδιαιτεροτήτων του υλικού, ιδιαίτερα των παραστάσεων στα αγγεία. Οι αναπαραστάσεις δεν είναι αυτό που μπορούμε να ονομάσουμε "ρεαλιστικές απεικονίσεις" των μουσικών θεμάτων. Στις περισσότερες περιπτώσεις πρέπει να εργαστούμε με σκηνές ζωγραφισμένες σε προϊόντα μαζικής παραγωγής, με βάση ένα σχετικά περιορισμένο ρεπερτόριο μοτίβων, που υπόκεινται σε διάφορους περιορισμούς και συμβάσεις. Ωστόσο, οι ζωγράφοι - συνήθως τεχνίτες και όχι καλλιτέχνες - έπρεπε να ασχοληθούν με ένα θέμα που δεν ήταν καθόλου "μαζικής παραγωγής": τα μουσικά όργανα. Αυτά ήταν προσεκτικά κατασκευασμένα αντικείμενα, καθένα από τα οποία αποτελούσε μοναδική δημιουργία με τα δικά της ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Δεν μπορούμε να πάρουμε ούτε τις γνώσεις των ζωγράφων του οργάνου, ούτε τη σωστή αναπαράσταση των εν λόγω οργάνων ως δεδομένη. Μερικοί από αυτούς φαίνεται να ήταν πιο εξοικειωμένοι με τα μουσικά θέματα (π.χ. ο Phiale Painter) από άλλους. Ωστόσο, ακόμη και ένας καλός ζωγράφος ή σχεδιαστής θα μπορούσε εύκολα να παρανοήσει μια λεπτομέρεια, αν δεν ήταν εξοικειωμένος με το όργανο που σχεδίαζε. Επομένως, είναι δύσκολο να αποφασίσει κανείς εάν οι παραλλαγές των τύπων στην απεικόνιση των μουσικών οργάνων οφείλονται σε πραγματικές διαφορές ή σε παρανοήσεις εκ μέρους του καλλιτέχνη. Είναι επίσης πολύ πιθανό ότι οι περισσότερες αναπαραστάσεις αναπαράγουν σκίτσα που είχε στη διάθεσή του ο ζωγράφος, παρά τα ίδια τα αντικείμενα. Αυτή είναι μια πολύ κοινή πρακτική στην ιστορία της τέχνης: οι καλλιτέχνες δεν αντικατοπτρίζουν τη φύση, αλλά μοντέλα που έγιναν από τους προκατόχους τους.

Σε κάθε περίπτωση, το εικονογραφικό υλικό που σχετίζεται με τη μουσική της Αρχαιότητας, με όλα τα προβλήματά του, είναι μια σύγχρονη πηγή που ανήκει στην μουσική πραγματικότητα της εποχής της. Η συχνά υπερκριτική στάση της σύγχρονης έρευνας προς τις διαδικασίες που οδηγούν στη δημιουργία μουσικών μοτίβων και οι αμφιβολίες σχετικά με την αξιοπιστία των πληροφοριών, καθώς και των πληροφοριών που η απεικόνιση των οργάνων μπορεί να παρέχει για τις τεχνικές αναπαραγωγής, δημιουργεί την αναγκαιότητα για μια πιο ισορροπημένη προσέγγιση και μια επανεξέταση αυτών των εγγράφων και της αξίας τους. Στην ομιλία παρουσιάζονται χαρακτηριστικά παραδείγματα και μεθοδολογικές προσεγγίσεις εικονογραφικών συμβάσεων, πληροφορίες σχετικά με τεχνικά θέματα και το παίξιμο μουσικών οργάνων, ως μαρτυρίες της μουσικής κουλτούρας της εποχής τους.