Crisis in Antiquity

Concepts of crisis: Διαθεματικές φιλοσοφικές διαλέξεις

Η σειρά διαλέξεων Concepts of crisis έχει ως στόχο να  θέσει υπό συζήτηση τη συνέχεια, τη ρήξη ή τον μετασχηματισμό της σκέψης στην Ελλάδα και τις Κάτω Χώρες και να εξετάσει μια ενδεχόμενη συνεργασία της Φιλοσοφίας με άλλoυς επιστημονικούς τομείς.
 

Η σειρά αποτελείται από τρεις συνεδρίες. Κάθε συνεδρία περιλαμβάνει δύο διαλέξεις, μια από έναν Έλληνα και μια από έναν Ολλανδό Ακαδημαϊκό, γύρω από ένα κεντρικό θέμα υπό τον γενικό τίτλο "Concepts of crisis".  Οι καταστάσεις κρίσης, αποτελούν συνήθως ασυνέχειες, οι οποίες αλλάζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και αντανακλούν τον τρόπο με τον οποίο μεταμορφώνονται οι κοινωνίες μας. Η οικονομική κρίση που σημαδεύει την εποχή μας, επηρεάζει με τον ένα ή τον άλλο τρόπο όλα τα ευρωπαϊκά κράτη αλλά και τις σχέσεις μεταξύ τους. Δημιουργεί νέες κοινωνικές συνθήκες και πολλοί είναι πλέον που αμφισβητούν το ευρωπαϊκό ιδεώδες του συγκερασμού των οικονομικών αναγκών και της αλληλεγγύης μεταξύ των κρατών. Αυτό μας προτρέπει να εξερευνήσουμε την ηθική στάση που πηγάζει από την κρίση, να προβληματιστούμε σχετικά με την ιδέα της δημοκρατίας, η οποία μοιάζει να χάνει την αξιοπιστία της και τελικά μας ωθεί να επαναπροσδιορίσουμε την ευρωπαϊκή μας ταυτότητα και να διερευνήσουμε τις μεταβολές τις οποίες αυτή υπέστη κατά τη διάρκεια της κρίσης.
 

Κατά την πρώτη, εισαγωγική συνεδρία ‘Crisis in Antiquity’, ο Καθηγητής  Teun Tieleman παρουσιάζει τη φιλοσοφική προσέγγιση των οικονομικών κρίσεων κατά την αρχαιότητα.

Η ιδέα της κρίσης στην αρχαία φιλοσοφία: ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης και ορισμένοι διάδοχοι
 

Φιλόσοφοι όπως ο Πλάτωνας, ο Αριστοτέλης και οι Στωικοί ανέπτυξαν ιδέες σχετικά με την άνοδο, άνθηση και παρακμή των πολιτισμών, μερικοί προσλαμβάνοντας την ιστορία ως κυκλική και με παρεμβολές φυσικών καταστροφών. Αλλά εξέταζαν επίσης  τον μετασχηματισμό των κοινωνιών όσον αφορά τις αλλαγές της διακυβέρνησης ή του συντάγματος, διερευνώντας τα αίτια που οδηγούν σε πολιτικά σημεία καμπής. Γιατί διακόπτεται ένα πολιτικό σύστημα και αντικαθίσταται από άλλο; Ποιος είναι ο ρόλος παραγόντων όπως η οικονομική ανισότητα; Είναι ένα συγκεκριμένο μοτίβο διακριτό σε αυτές τις διαδικασίες, όπως με τις ιατρικές κρίσεις σε μεμονωμένους ανθρώπους; Επιπλέον, η πρόκληση δεν προέρχεται πάντα από μέσα. Ένα παράδειγμα μιας εξωτερικά προκληθείσας κρίσης είναι ο πόλεμος που διεξάγεται από την αυτοκρατορία της Ατλαντίδας κατά της προϊστορικής Αθήνας, όπως αφηγείται ο Πλάτωνας στον Τιμαίο. Εδώ η κρίση είναι η τελική δοκιμασία της δύναμης και της ανθεκτικότητας μιας συγκεκριμένης κοινωνίας. Στη Δημοκρατία του Πλάτωνα βρίσκουμε και τα δύο είδη κρίσεων. Κρίσεις που προκλήθηκαν από πόλεμο μεταξύ κρατών αλλά και κρίσεις που προκλήθηκαν από την αναπόφευκτη παρακμή των κοινωνιών μέσω εσωτερικών ανισορροπιών. Έτσι, το βιβλίο VIII παρουσιάζει μια ανάλυση του πώς  δημοκρατικά κράτη μετατρέπονται σε δικτατορίες μετά από μια φάση που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση δημαγωγών. Η ανάλυση του Πλάτωνα ακολουθήθηκε από την εναλλακτική θεωρία του Αριστοτέλη για την πολιτική διαφωνία και την επανάσταση στα Πολιτικά V. Τέλος, εξετάζουμε μερικούς διαδόχους των μεγάλων φιλοσόφων της κλασικής Αθήνας, κυρίως τον Στωικό Ποσειδώνιο και το Ακαδημαϊκό Κικέρωνα, που σχολίασαν την κρίση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας.