«Δεν θα επιστρέψω»: Αμφιρροπίες του ιδιωτικού στην εγχώρια εικαστική δράση της δεκαετίας του ’80

Η ομιλία αυτή πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της συνεδρίας Αναπαραστάσεις του ιδιωτικού στις τέχνες του Επιστημονικού Συμποσίου με τίτλο «Περιπέτειες του ιδιωτικού στη μεταπολιτευτική Ελλάδα», το οποίο διοργάνωσε η Εταιρεία Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη) στις 13 & 14 Οκτωβρίου 2017.

Στόχος του συμποσίου ήταν να αναπτυχθούν προβληματισμοί γύρω από τη σχέση δημόσιου κα ιδιωτικού στη μεταπολιτευτική κοινωνία και στις αναπαραστατικές της τέχνες μέσα από την οπτική της κοινωνιολογίας, της νομικής, της ψυχανάλυ­σης, της ανθρωπολογίας, των πολιτισμικών σπουδών, της μελέτης της επικοινωνίας κ.ά.

«Δεν θα επιστρέψω»: Αμφιρροπίες του ιδιωτικού στην εγχώρια εικαστική δράση της δεκαετίας του ’80

Ερευνητές της τέχνης της δεκαετίας του ’80 εντοπίζουν την αποστασιοποίηση αρκετών καλλιτεχνών από την ουμανιστική κοινωνική αισθητική που χαρακτήριζε την πρωτοπορία της δεκαετίας του ’70, επισημαίνοντας την παράλληλη στροφή και διεύρυνση προς το ιδιοσυγκρασιακό», το «ιδιωτικό» και το «καθημερινό». Ωστόσο, οι κοινωνικές και πολιτιστικές διαδικασίες που ευθύνονται για τις μεταλλαγές αυτές παράγουν αμφίσημα αποτελέσματα και φέρνουν τους καλλιτέχνες και τις δημιουργικές συλλογικότητες αντιμέτωπους με, ακόμα επίκαιρα, διλήμματα. Οι πολιτικές ανατροπές της μεταδικτατορικής Ελλάδας, οι νέοι πολιτιστικοί θεσμοί και το κοινό τους, ανατρέπουν τη γνώριμη κοινωνική αναφορά της καλλιτεχνικής πράξης. Η προσφυγή σε μια ιστορική, πολιτική ή ταξική αλήθεια υποχωρεί, καθώς κερδίζει έδαφος η αυτο-αφήγηση, η βιογραφία, η φιλολογική επένδυση της καλλιτεχνικής ταυτότητας αλλά και η συμμετοχή σε νέες μορφές δράσης, παραγωγής, δημοσιότητας και εκπαίδευσης. Συχνά, η ανακάλυψη του ιδιοσυγκρασιακού συνοδεύεται από την αναπαραγωγή εθνικών μυθολογιών. Την ίδια εποχή που καλλιτεχνικές ομάδες διεκδικούν δημόσια την έμφυλη ταυτότητα και τη σεξουαλικότητα, άλλες εμπνέονται από ιδεολογίες της «ορθόδοξης ελληνικότητας». Μια φράση, διατυπωμένη στο πρώτο ενικό, δεσπόζει στην εμβληματική περφόρμανς της Λήδας Παπακωνσταντίνου από το ‘81: «Δεν θα επιστρέψω». Δηλωτική στιγμιαίας απόφασης παρά βεβαιότητας.