Διάγνωση και αντιμετώπιση αρχόμενων τερηδονικών βλαβών σε παιδιά και εφήβους

Αρχόμενες τερηδονικές βλάβες, σύμφωνα με ιστολογικά και κλινικά κριτήρια χαρακτηρίζονται εκείνες που περιορίζονται μόνο στην αδαμαντίνη και δεν έχουν σχηματίσει κλινικά ορατή κοιλότητα. Πρόσθετα και βλάβες που έχουν φθάσει ή μόλις περάσει την αδαμαντινο-οδοντινική σύναψη (ΑΟΣ) μπορούν να χαρακτηριστούν ως αρχόμενες.
 

Για τη σωστή αντιμετώπιση των αρχόμενων τερηδονικών βλαβών απαραίτητη προϋπόθεση είναι η έγκαιρη και έγκυρη διάγνωση της βλάβης. Η οπτική παρατήρηση κατά την κλινική εξέταση αποτελεί τον ευρύτερα διαδεδομένο τρόπο διάγνωσης τερηδονικών βλαβών. Τα κριτήρια διάγνωσης που χρησιμοποιούνταν βασίζονται στο σύστημα ICDAS II. Το σύστημα  ICDAS II  επιχειρεί τη δημιουργία ενός λεπτομερούς πρωτοκόλλου κατηγοριοποίησης των τερηδονικών βλαβών και τη συσχέτιση της κλινικής εικόνας  με την αντίστοιχη ιστολογική. Επιπλέον μέσω του Συστήματος αυτού γίνεται  και η παρακολούθηση της εξέλιξης των τερηδονικών βλαβών, διευκολύνοντας έτσι τη λήψη αποφάσης για την αντιμετώπιση της κάθε βλάβης. Εκτός από το σύστημα ICDAS II, σήμερα, ο οδοντίατρος έχει στη διάθεση του και άλλα σύγχρονα εργαλεία διάγνωσης της τερηδόνας που έχουν υψηλή ευαισθησία και  επιτρέπουν  την δυνατότητα καταγραφής και παρακολούθησης των βλαβών στην πορεία του χρόνου όπως είναι  η ακτινογραφία και οι τεχνικές μέτρησης φθορισμού ακτίνων laser και φωτός (DIAGNOdent, QLF).

Ο προσδιορισμός του τερηδονικού κινδύνου αποτελεί το βασικό στοιχείο κάθε προγράμματος πρόληψης και αντιμετώπισης της τερηδόνας καθώς και του προσδιορισμού της συχνότητας επανελέγχων. Υπάρχουν διάφορες μέθοδοι και στατιστικά μοντέλα που μπορούν να χρησιμοποιηθούν για τον σκοπό αυτό τα οποία περιλαμβάνουν συνδυασμό παραγόντων όπως λήψη φθορίου, διατροφή, μικρόβια, ευπαθή ξενιστή καθώς και κοινωνικο-οικονομικούς και συμπεριφοριολογικούς παράγοντες.  Η ακρίβεια προσδιορισμού του τερηδονικού κινδύνου κυμαίνεται μεταξύ 60-90% ανάλογα με την ηλικία. Η ύπαρξη τερηδόνας στα δόντια, αποτελεί το πλέον αξιόπιστο κριτήριο υψηλού κινδύνου επανεμφάνισης της νόσου στο μέλλον. Παιδιά με αρχόμενες τερηδόνες θεωρούνται ως άτομα υψηλού κινδύνου ανάπτυξης τερηδόνας αφού αυτές οι βλάβες αποτελούν το πρόδρομο στάδιο δημιουργίας τερηδόνας με κοιλότητα. Οι αρχόμενες τερηδόνες παρατηρούνται συνήθως σε παιδιά προσχολικής ηλικίας, ορθοδοντικούς ασθενείς, άτομα που πάσχουν από ξηροστομία (πχ, ογκολογικοί ασθενείς) και άτομα με ειδικές ανάγκες. 

Το πιο αποτελεσματικό μέσο για την αντιμετώπιση των αρχόμενων τερηδονικών βλαβών στις λείες οδοντικές επιφάνειες, είναι η τοπική εφαρμογή φθοριούχων βερνικιών ή γελών στο ιατρείο, σε συχνότητα που εξαρτάται από τον τερηδονικό κίνδυνο του ασθενή. Τα παραπάνω σε συνδυασμό με την χρήση φθοριούχων σκευασμάτων στο σπίτι (οδοντόκρεμα, στοματοπλύματα) βοηθούν στην επανασβεστίωση των αρχόμενων βλαβών, οι οποίες μάλιστα στην συνέχεια γίνονται και πιο ανθεκτικές στην τερηδονική προσβολή. Στις λείες επιφάνειες μπορεί επίσης να εφαρμοστούν ενασβεστιωτικοί παράγοντες με βάση την καζεΐνη (CPP-ACP)  ή, στην περίπτωση βλαβών τρίτης κατηγορίας, να γίνει διήθηση με υγρή ρητίνη.
 

Στις μασητικές επιφάνειες, η απομάκρυνση της οδοντικής μικροβιακής πλάκας  είναι δύσκολη, λόγω της πολύπλοκης ανατομικής μορφολογίας, και η δράση του φθορίου όχι τόσο αποτελεσματική. Στις επιφάνειες αυτές, ανάλογα με τον τερηδονικό κίνδυνο του ασθενή και την οδοντική μορφολογία, μπορεί να ενδείκνυται η τοποθέτηση καλύψεων οπών και σχισμών (ΚΟΣ)  και, σε περιπτώσεις βλαβών τρίτης κατηγορίας, προληπτικών εμφράξεων σύνθετης ρητίνης (ΠΕΡ).