Διάλεξη του αρχιτέκτονα Ηλία Ζέγγελη

Διεθνής στην κυριολεξία ο Ηλίας Ζέγγελης και με μεγάλη διδακτική και θεωρητική διαδρομή, έχει κατακτήσει μια συνολική ματιά για την αρχιτεκτονική και τους αρχιτέκτονες, διατυπώνει τις σκέψεις του με μεγάλη σαφήνεια και έχει το χάρισμα να «ξεναγεί» τους ακροατές του στο  περίπλοκο αστικό τοπίο και να ξεκαθαρίζει τις παγίδες και τους στόχους.

Η πόλη ως κέντρο του πολιτισμού βρίσκεται στην καρδιά των στοχασμών του Ηλία Ζέγγελη, γεγονός που κάνει τη διάλεξή του εξαιρετικά επίκαιρη, σε στιγμή έντονου προβληματισμού και ανησυχίας για τα αστικά κέντρα στην Ελλάδα, αλλά και σε όλο τον κόσμο. Ο βραβευμένος αρχιτέκτονας υποστηρίζει ότι η πόλη ωφελεί την πολιτισμική φύση του ανθρώπου, τη συλλογικότητα, την κοινωνικότητα, γίνεται ένα εργαστήριο συμβάντων, κάτι που χάνεται όταν υπάρχει ελεύθερη και φυγόκεντρη δόμηση, επειδή έτσι ευνοείται ο ατομικισμός.

Η εμπειρία του τον έπεισε ότι στην αρχιτεκτονική η ιδεολογική προσέγγιση είναι το θεμέλιο και ότι η αρχιτεκτονική προκύπτει από την κοινωνία και τον  πολιτισμό. Υποστηρίζει ότι η αδιαφορία του κράτους για τον δημόσιο χώρο στρέφει τους αρχιτέκτονες στις ιδιωτικές κατασκευές και πιστεύει ότι σήμερα υπάρχουν –σε όλο τον  κόσμο- πολλοί περισσότεροι αρχιτέκτονες από όσοι χρειάζονται και ότι μεταξύ αυτών οι καλοί είναι πολύ λίγοι.

Αν και υπήρξε συνεργάτης και μέντορας μεγάλων αστέρων της αρχιτεκτονικής, είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικός για το φαινόμενο και πιστεύει ότι οι σταρ-αρχιτέκτονες έβλαψαν τις νεότερες γενιές και διαστρέβλωσαν την αντίληψη για την αρχιτεκτονική, η οποία είναι μια διαδικασία πολύ πιο συνθετική και συλλογική. Πολλοί αρχιτέκτονες, υπογραμμίζει ο Ζέγγελης, παρασύρθηκαν από το θάρρος της επιτυχίας και επιδόθηκαν σε ατομικιστικά μνημεία ναρκισσισμού και αυτοαναφορικότητας. Με τις κατασκευές των σταρ δεν διευκρινίζεται πάντα το πώς και το γιατί συμβάλλουν στην πόλη για την οποία δημιουργούνται.

Επιφυλακτικός δηλώνει ο Ηλίας Ζέγγελης και για τα αρχιτεκτονικά μοντέλα που παράγονται ηλεκτρονικά: «Πιστεύω ότι είναι αδύνατον να δουλέψεις χωρίς να περάσεις την ιδέα σου σε σκίτσο, πάνω στο χαρτί. Η ιδέα περιλαμβάνει τις έννοιες της πολιτικής και του πολιτισμού. Στην αρχιτεκτονική πρέπει να προϋπάρχει ιδεολογική προσέγγιση και συνέπεια. Περνάνε πολλά χρόνια έως τη στιγμή που ωριμάζει η σκέψη του αρχιτέκτονα. Γι αυτό και η αρχιτεκτονική είναι μια σιγανή διαδικασία κατά την οποία τα κτίρια παίρνουν καιρό για να υλοποιηθούν» (Νέα, 4/9/10).

Για την Αθήνα, ο Ηλίας Ζέγγελης δεν είναι απαισιόδοξος, πιστεύει ότι παρά τα προβλήματά της, είναι πιο ενδιαφέρουσα τώρα από ό,τι παλαιότερα και θεωρεί ότι η γεωγραφία της –ο Υμηττός, τα βουνά, οι λόφοι, η Ακρόπολη- είναι τα στολίδια που διασκεδάζουν τις επιμέρους ασχήμιες.

Ο αρχιτέκτονας Ηλίας Ζέγγελης έχει κι άλλες αποσκευές εκτός από τις αρχιτεκτονικές: τον σημάδεψε ο Προυστ και ο Χαμένος Χρόνος του, ο Καραβάτζιο,  ο αμερικανικός κινηματογράφος και η μουσική –ο Μπαχ και ο Βάγκνερ. Άλλωστε όπως λέει ο ίδιος, αν είχε ταλέντο στη μουσική δεν θα είχε γίνει αρχιτέκτονας.