Δημήτρης Πικιώνης (1887-1968): o αρχιτέκτονας, ο ζωγράφος, ο στοχαστής

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1941.

Σπούδασε Αρχιτεκτονική στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο από το 1961 έως το 1966. Από το 1967 έως το 1989 εργάστηκε στην Αρχιτεκτονική Σχολή του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, αρχικά ως βοηθός και εν συνεχεία ως λέκτωρ, μετέχοντας στις εκπαιδευτικές και ερευνητικές δραστηριότητες της Σχολής.

Το αρχιτεκτονικό της έργο αναφέρεται κυρίως στην κατοικία, συνεργάστηκε πολλά χρόνια όμως και με τον αδελφό της αρχιτέκτονα Πέτρο Πικιώνη σε θέματα τουριστικής ανάπτυξης, αναπαλαίωσης κτιρίων και διαμόρφωσης εσωτερικών και εξωτερικών χώρων.

Σημαντικό χρόνο από τη ζωή της αφιέρωσε στην ταξινόμηση, μελέτη και παρουσίαση του έργου του πατέρα της, αρχιτέκτονα Δημήτρη Πικιώνη. Επιμελήθηκε πολλές εκθέσεις, στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, και συνέβαλλε στην πραγματοποίηση εκδόσεων, ομιλιών, διαλέξεων, δημοσιευμάτων, ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών εκπομπών με αποτέλεσμα το ενδιαφέρον για το έργο του Δημήτρη Πικιώνη να ξεπεράσει τα εθνικά σύνορα.

Το 2010 επιμελήθηκε, μαζί με την κόρη της Ντόρα Ρόκου-Πικιώνη, την μεγάλη αναδρομική έκθεση του Δημήτρη Πικιώνη (15.12.2010 – 13.03.2011) στο Μουσείο Μπενάκη.

Ήδη από το 2001, δώρισε μαζί με την υπόλοιπη οικογένεια, το σύνολο του ζωγραφικού και αρχιτεκτονικού έργου του Δημήτρη Πικιώνη, στα Αρχεία Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη.

Από το 2014 είναι πρόεδρος της Εταιρείας «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ. ΑΣΤΙΚΗ ΜΗ ΚΕΡΔΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΛΕΤΗ, ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΑΝΑΔΕΙΞΗ, ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΡΓΟΥ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΠΙΚΙΩΝΗ» με διακριτικό τίτλο «ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΙΚΙΩΝΗΣ Α.Μ.Κ.Ε.».

ΕΚΔΟΣΕΙΣ
Πικιώνης Δημήτρης, Κείμενα, Επιμέλεια: Αγνή Πικιώνη − Μιχάλης Παρούσης, πρόλογος: Ζήσιμος Λορεντζάτος, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, Αθήνα 1985.

Πικιώνης Δημήτρης, Αρχιτεκτονικό έργο, Επιμέλεια - εισαγωγή: Αγνή Πικιώνη, πρόλογος: Kenneth Frampton, τόμ. Α΄-Β΄, τεύχη 1-8, Μπάστας-Πλέσσας, Αθήνα 1994.

Τόμος Α΄

τεύχος 1 (Δημήτρης Πικιώνης. 1887-1968)

Pikionis Dimitris, Architectural Work, Agni Pikionis (ed.), Kenneth Frampton (Introduction), vol. I-II, no. 1-8, Bastas – Plessas Publications, Athens 1994.1

Για την έκδοση αυτή, η Αγνή Πικιώνη βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών.

Πικιώνης Δημήτρης, Ζωγραφικά, Επιμέλεια – εισαγωγή: Αγνή Πικιώνη, πρόλογος: Παναγιώτης Τέτσης, τ. 1-2, Ίνδικτος, Αθήνα 1997.

Πικιώνης Δημήτρης, Η αρχιτεκτονική της Χίου, Επιμέλεια: Αγνή Πικιώνη - Μιχάλης Παρούσης, εισαγωγή: Μ. Παρούσης, Ίνδικτος, Αθήνα 2000.

Πικιώνης Δημήτρης, Έργα Ακροπόλεως, Επιμέλεια: Αγνή Πικιώνη, εισαγωγή: Γιάννης Καλαντίδης, κείμενα: Αλέξης Παπαγεωργίου, Ίνδικτος, Αθήνα 2001.

Πικιώνης Δημήτρης, Ο παιδικός κήπος της Φιλοθέης, Πρόλογος – επιμέλεια: Αγνή Πικιώνη, κείμενα: Παύλος Καλαντζόπουλος, Ίνδικτος, Αθήνα 2002.

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

Χρονολογική κατάταξη

Α. ΕΛΛΗΝΙΚΑ

Δημήτρης Πικιώνης: Αφιέρωμα στα εκατό χρόνια από τη γέννησή του, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, Αθήνα 1989.

Β. ΞΕΝΟΓΛΩΣΣΑ

Reestructurant el passat, περ. Quaderns 190 (Ιούλιος-Σεπτέμβριος 1991), Βαρκελώνη.

L’opera di Dimitris Pikionis, περ. Controspazio. Architettura urbanistica 5 (Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 1991), Ρώμη.

ΑΤΟΜΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ

Αθήνα 1970 = Δ. Πικιώνης (Ζωγραφικά)

Αθήνα 1978 = Δημήτρης Πικιώνης (1887-1968)

Delft 1981 = Dimitris Pikionis (1887-1968)

Αθήνα 1986 = [Δ. Πικιώνης: Αρχιτεκτονικό, πολεοδομικό και εικαστικό έργο]

Αθήνα 1987 = Δ. Πικιώνης. 1887-1968. Διαδρομές και συναντήσεις

Αθήνα 1987 = Δ. Πικιώνης. Εκατό χρόνια από τη γέννησή του. Έκθεση αρχιτεκτονικών και ζωγραφικών έργων του

Λονδίνο 1989 = Dimitris Pikionis, Architect 1887-1968. A sentimental topography

Βενετία 1991= Dimitris Pikionis (1887-1968)

Ελσίνκι 1993 = Dimitris Pikionis (1887-1968). Kreikkalainen Arkkitehti

Όσλο 1994 = Gresk Arkitekt Dimitris Pikionis 1887-1968

Αθήνα 1994 = Δημήτρης Πικιώνης: «Συναισθηματική Τοπογραφία». Η διαμόρφωση του χώρου γύρω από την Ακρόπολη

Αθήνα 1998 = Πικιώνης. Ζωγραφικά

Βενετία 1999 = Dimitris Pikionis. Architetto dell’Acropoli

Αθήνα 2001 = Δημήτρη Πικιώνη. Η αρχιτεκτονική της Χίου

Τρεβίζο 2003 = I sentieri di Pikionis di fronte all’Acropoli di Atene

Αθήνα 2003 = Δημήτρη Πικιώνη. Η αρχιτεκτονική της Χίου

ΟΜΑΔΙΚΕΣ ΕΚΘΕΣΕΙΣ

Αθήνα 1992 = Μεταμορφώσεις του μοντέρνου. Η ελληνική εμπειρία / Metamorphoses of the Modern. The Greek Experience

Φραγκφούρτη 1999 = Architecture in 20th

Βαρκελώνη 2001 = Rèquiem per l’escala / Réquiem por la escalera

Γένοβα 2004 = Arti & Architettura. 1900/2004

Βαλένθια 2007 = El Siglo de Giorgio de Chirico. Metafisica y architectura

Γεννημένος το 1938 πήρε δίπλωμα αρχιτέκτονα από το Πολυτεχνείο (1962) και εκπόνησε διατριβή στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, ΗΠΑ. Εργάστηκε στο Γραφείο Δοξιάδη (Αθήνα και Αμερική 1967-70) και κατόπιν μόνος του ή σε διάφορα σχήματα γραφείων στην Ελλάδα για αρχιτεκτονικές και πολεοδομικές μελέτες ως το 1995. Απασχολήθηκε πρόσθετα σε σειρά ερευνητικών προγραμμάτων (1990-2000) και διακρίθηκε σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς.

Δίδαξε πολεοδομία, κυρίως αστικό σχεδιασμό, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ (1975-2005), όπου σήμερα είναι ομότιμος καθηγητής, και παράλληλα σε άλλα προγράμματα και επιμορφωτικά σεμινάρια (1979-90), ενώ έλαβε μέρος σε συνέδρια, επιστημονικές συναντήσεις και εκπομπές μέσα και έξω από την Ελλάδα.

Η πρώτη του δημοσίευση, με άλλους 4, αναφερόταν σε αυθαίρετο οικισμό της Αθήνας (Ekistics, 1966), μετά περιλήφθηκε στο Οικισμοί στην Ελλάδα (Ο. Δουμάνης – P. Oliver, επιμ., εκδ. Αρχιτεκτονικά Θέματα 1974). Μετέφρασε επίσης βιβλίο του Amos Rapoport (Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική και Πολιτιστικοί Παράγοντες, εκδ. Αρχιτεκτονικά Θέματα, 1976· β΄ έκδ. επαυξημένη, Μέλισσα 2010).

Ακολούθησαν τα βιβλία: Νεοελληνική αρχιτεκτονική. Αρχιτεκτονική Θεωρία και Πράξη (1830-1980) σαν Αντανάκλαση των Ιδεολογικών Επιλογών της Νεοελληνικής Κουλτούρας (Μέλισσα 1984), Για την Ελληνική Πόλη (Θεμέλιο 1990), Είκοσι Θέσεις για την Πολεοδομία (Στιγμή 1990), Το Σκυρόδεμα στην Ελληνική Αρχιτεκτονική του Εικοστού Αιώνα (Τιτάν 1992), Μεσογειακά Σπίτια Ελλάδα (Gustavo Gili 1994), Η Ζωή και το Έργο του Αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου (1811-1885) (ΕΤΒΑ και ΥΠΠΟ 1995), Πέντε Δοκίμια για τον Άρη Κωνσταντινίδη (Libro 1997), Διακοσμητικές Τέχνες. Τρεις Αιώνες Τέχνης στην Ελληνική Αρχιτεκτονική (Μέλισσα 1998 και αγγλικά, Μέλισσα και Abrams 2000), Μοντέρνα αρχιτεκτονική στην Ελλάδα (Μέλισσα 2001), Προάστια και Εξοχές της Αθήνας του ’30 (Ολκός 2006), Αρχιτεκτονικές μεταμορφώσεις (Μέλισσα 2006), Νεοκλασικές πόλεις στην Ελλάδα (Μέλισσα 2007), Οικοδομικό τετράγωνο 19 (Alpha Bank 2009), Εφήμερη και αιώνια Αθήνα (ΠΙΟΠ 2009), Δημήτρης Πικιώνης, Οι ομιλίες του ’65 (Μέλισσα 2009), Κωνσταντίνος Δοξιάδης. Αναφορά στον Ιππόδαμο (Μέλισσα 2015).

Επιμελήθηκε έξι τόμους του Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική (Μέλισσα, 1980-88), όπου συνέβαλε με εισαγωγικά άρθρα και μονογραφίες. Έγραψε εισαγωγή στην επανέκδοση του Το Σπίτι του Ροδάκη (Μ. Φάις, επιμ., Ακρίτας 1997), επιμελήθηκε τη συλλογική έκδοση Σπίτια του ’30. Μοντέρνα Αρχιτεκτονική στην Προπολεμική Αθήνα (Νηρεύς 1998). Συμμετείχε στο Die Architektur, die Tradition und der Ort (V.M. Lampugnani, επιμ., Wűstenrot Stiftung 2000). Επιμελήθηκε με τον Χ. Μπούρα το λεξικό τεχνικών όρων και βιογραφικών σημειωμάτων Αρχιτεκτονική (Μέλισσα 2013).

Επιμελήθηκε την έκθεση «Λύσανδρος Καυταντζόγλου», (ΕΙΑ, Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη 1996). Συμμετείχε στην επιτροπή οργάνωσης της έκθεσης ελληνικής αρχιτεκτονικής στο DAM Φραγκφούρτης και συνέβαλε στον κατάλογό της (Prestel 1999). Σε συνεργασία με το σκηνοθέτη Γ. Σκοπετέα, έγραψε σενάρια για τα ντοκιμαντέρ Για πέντε διαμερίσματα και ένα μαγαζί! (Μ. Μπενάκη 2004) και σειράς 13 ντοκιμαντέρ για ελληνική αρχιτεκτονική Από τον Καλλικράτη στον Καλατράβα (2010-11).

Έχει δημοσιεύσει άρθρα και κριτικές βιβλίων γύρω από την ελληνική -παραδοσιακή και σύγχρονη- αρχιτεκτονική και πολεοδομία, καθώς και την αρχιτεκτονική εκπαίδευση. Ήταν μόνιμος συνεργάτης των ετήσιων περιοδικών Αρχιτεκτονικά Θέματα και Θέματα Χώρου + Τεχνών (1972-2013), όπου επιμελήθηκε τέσσερα ειδικά αφιερώματα και τέσσερις μονογραφίες αρχιτεκτόνων· κράτησε τη στήλη αρχιτεκτονικής στο περιοδικό Αντί (1989-2008).

Ο Καθηγητής Αντώνης Κωτίδης γεννήθηκε και ζει στη Θεσσαλονίκη. Διδάσκει Ιστορία της Τέχνης στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Έχει προσκληθεί στο πανεπιστήμιο των ΗΠΑ Princeton ως Επισκέπτης Ερευνητής, προσκληθεί και διδάξει ως Επισκέπτης Καθηγητής στα πανεπιστήμια των ΗΠΑ Rutgers, Ohio State University, Drexel – Philadelphia, San Francisco State University. Προσκεκλημένος ομιλητής στο Ινστιτούτο Βυζαντινών και Μεταβυζαντινών Σπουδών της Βενετίας και στο Πανεπιστήμιο Kyoritsu του Τόκυο. Έχει διατελέσει μέλος του Δ.Σ της Εθνικής Πινακοθήκης της Ελλάδος και Μουσείου Αλ. Σούτζου, Πρόεδρος της καλλιτεχνικής Επιτροπής και Αντιπρόεδρος του Δ.Σ. του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, Πρόεδρος της Επιτροπής Πολιτιστικής Πολιτικής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το συγγραφικό του έργο περιλαμβάνει τα βιβλία: Ο ζωγράφος Μαλέας (1982), Για τον Παρθένη- Εννιά Συνεντεύξεις με Μαθητές του και μια πρώτη μελέτη για το Δάσκαλο (1984), Μοντερνισμός και "Παράδοση" στην ελληνική τέχνη του μεσοπολέμου (1993), Η ζωγραφική του 19ου αιώνα - Ελληνική τέχνη (1995), Μαλέας (2000), Αλέξης Μπαρκόφ (2000), Το μεταπολεμικό πρόσωπο της ελληνικής τέχνης (2000), Τριανταφυλλίδης- Ένα άλλο Τριάντα στη ζωγραφική (2002), Έργα Ελλήνων Ζωγράφων της Συλλογής Θ.Καραπαναγιώτη (2011), Μοντερνισμός και «Παράδοση» στην ελληνική μεταπολεμική και σύγχρονη τέχνη (2011, 2015). Έχει συνεργαστεί σε συλλογικές εκδόσεις όπως η ελληνική έκδοση Rizzoli Όλο το έργο του Ραφαήλ (1995), Παγκόσμια τέχνη της εκπαιδευτικής ελληνικής εγκυκλοπαίδειας (1998), Τέτσης (1999), Λεξικό Ελλήνων καλλιτεχνών της Μέλισσας (1997-2000), Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, ΙΣΤ, της Εκδοτικής Αθηνών (2000), Εθνική Πινακοθήκη 100 χρόνια - τέσσερις αιώνες νεοελληνικής ζωγραφικής (2000), Ομάδα Τέχνη-100 χρόνια (2017), Η Στρατιά της Ανατολής ζωγραφίζει τη Θεσσαλονίκη (2018), Δημήτρης Πικιώνης, Ο αρχιτέκτονας, Ο ζωγράφος, ο στοχαστής (2022), Μικρασιατικός Ελληνισμός Σκέψεις και Δοκίμια, επιμ. Εβίτα Αράπογλου (2022) κ.ά. Κείμενά του για τη λογοτεχνία, την τέχνη και την εκπαίδευση δημοσιεύονται σε ειδικά και ευρύτερης κυκλοφορίας έντυπα.

Η Μάρω Αδάμη είναι αρχιτέκτων και ομότιμη καθηγήτρια του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου με γνωστικό αντικείμενο "αρχειακή τεκμηρίωση και αρχιτεκτονική σύνθεση". Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945, όπου και τελείωσε τις εγκύκλιες σπουδές της.

Το 1970 απεφοίτησε από τη Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Ε.Μ.Π. Από το 1975 και μέχρι το 2009 υπηρέτησε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π. στον Τομέα Αρχιτεκτονικών Συνθέσεων, και από το 1998 στο Μεταπτυχιακό τμήμα του Ε.Μ.Π. «Προστασία μνημείων - Συντήρηση και αποκατάσταση ιστορικών μνημείων και συνόλων». Επίσης, έχει διδάξει σε μεταπτυχιακά σεμινάρια άλλων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων για θέματα σχετικά με την πολιτιστική μας κληρονομιά και την αρχιτεκτονική τεκμηρίωση.

Έχει ασχοληθεί με θεωρητικές και ερευνητικές μελέτες πάνω σε θέματα της νεότερης ελληνικής αρχιτεκτονικής, της σχολικής αρχιτεκτονικής και της προστασίας της αρχιτεκτονικής μας κληρονομιάς.

Περισσότερες από 100 εργασίες της είναι δημοσιευμένες σε αυτοτελής εκδόσεις, ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά, πρακτικά συνεδρίων και συλλογικές ή ατομικές δημοσιεύσεις.

Έχει ιδιαίτερα ασχοληθεί με προβλήματα έρευνας και ιστορικής τεκμηρίωσης κτηρίων, στοιχείων και συνόλων μέσα από ανέκδοτες αρχειακές πηγές.

Το αρχιτεκτονικό της έργο περιλαμβάνει κυρίως κατοικίες και διαμορφώσεις εκθεσιακών χώρων, καθώς και μελέτες αποκατάστασης μνημειακών συνόλων και μεμονωμένων κτιρίων (Ναύπλιο, Ύδρα, Γαλαξίδι, Αθήνα, Αίγινα).

Είναι ιδρυτικό μέλος του ελληνικού τμήματος του TICCIH (Διεθνής Επιτροπή για τη διάσωση της βιομηχανικής μας κληρονομιάς), της Εταιρείας Ιστορίας της Πόλης και της Πολεοδομίας.

Είναι επίσης μέλος του ΤΕΕ, του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων, της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρείας, του I.CO.MO.S., της U.I.F.A. (Union Internationale des Femmes Architectes), του DOCOMOMO, της Ελληνικής Εταιρείας Αισθητικής και άλλων επιστημονικών ενώσεων.

Υπήρξε υπεύθυνη του αρχιτεκτονικού αρχείου του Ε.Λ.Ι.Α. (Ελληνικού Λογοτεχνικού και Ιστορικού Αρχείου) και μέλος της ομάδας εργασίας U.I.A. (Διεθνής Ένωση Αρχιτεκτόνων) για θέματα «Χώρων εκπαίδευσης και πολιτισμού».

Υπήρξε σύμβουλος και συντονίστρια έκδοσης της σειράς LIBRO «Αρχιτεκτονική, πόλεις».

Είναι υπεύθυνη των Αρχείων Νεοελληνικής Αρχιτεκτονικής του Μουσείου Μπενάκη.

Ο Μάνος Δημητρακόπουλος γεννήθηκε στη Βόννη το 1963. Σπούδασε Νομικά και Φιλοσοφία. Είναι νομικός σύμβουλος εταιρειών. Υπήρξε για χρόνια Αντιπρόεδρος του Κ.Ι.Κ.Π.Ε. (Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου). Το 2018 ίδρυσε την Αστική Μη Κερδοσκοπική Εταιρεία ΕΚΕΠ (Εταιρεία Κοινωνικού Έργου και Πολιτισμού) την οποία και διευθύνει. Είναι Αντιπρόεδρος του Εφορευτικού Συμβουλίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης.