Εφημερίδες, blogs, chats, influencers, η πληροφορία και η ελευθερία έκφρασης στην ψηφιακή εποχή

Επίκεντρο των διεπιστημονικών θεματικών του συνεδρίου είναι τα ανθρώπινα δικαιώματα σε σχέση με την πληροφορία όσον αφορά την ιστορία, τη ρύθμιση (δίκαιο και δεοντολογία) και τον πολιτισμό. Ως «ανθρώπινα δικαιώματα» εννοούνται για τις ανάγκες του συνεδρίου όλα τα θεμελιώδη δικαιώματα του ανθρώπου, που προστατεύονται σε διεθνές, ενωσιακό και εσωτερικό δίκαιο. Ενδεικτικά παρατίθενται: η αξία και αξιοπρέπεια του ανθρώπου, η ισότητα, η προσωπική ελευθερία, η ελευθερία λόγου και έκφρασης, η ελευθερία του τύπου, η ελευθερία της τέχνης, έρευνας, διδασκαλίας, εκπαίδευσης, το δικαίωμα στον πολιτισμό, η πνευματική ιδιοκτησία, η ιδιωτικότητα και τα προσωπικά δεδομένα. Η πληροφορία εννοείται κατά την πλέον ευρεία της έννοια (είτε ενσωματωμένη σε φορέα είτε ανεξάρτητη από τον φορέα της) σε οποιοδήποτε περιβάλλον διαχείρισής της.

Το BLOD βιντεοσκόπησε και δημοσιεύει την κύρια ομιλία και 6 ομιλίες της πρώτης ημέρας του συνεδρίου.

Πρώτη θεματική ενότητα
Ελευθερία λόγου και έκφρασης

Εφημερίδες, blogs, chats, influencers, η πληροφορία και η ελευθερία έκφρασης στην ψηφιακή εποχή

Πόπωτας Κώστας
Δικηγόρος, πρ. Προϊστάμενος Τμήματος Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, LLM Δρ (υπ.) ΤΑΒΜ, Ιόνιο Πανεπιστήμιο, Μέλος ΕΟ IHRC

Οι νομικές τοποθετήσεις γύρω από την πληροφορία και τις διάφορες εκφάνσεις της ελευθερίας έκφρασης (ελευθερία λόγου, τέχνη, ακαδημαϊκή ελευθερία, πρόσβαση στην πληροφορία κ.λπ.) αλλάζουν με τον χρόνο και ανάλογα με τις νέες κοινωνικές συνθήκες και καινοφανείς εκδηλώσεις ή τις τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της διαχείρισης πληροφορίας. Αυτή η εξελικτική και διαλεκτική σχέση αναπτύσσεται σε δύο άξονες συγκρούσεων: τον ανταγωνισμό μεταξύ ρυθμιστικού πλαισίου και της τεχνολογικής ανάπτυξης αφενός, και τη σύγκρουση του δικαιώματος στην έκφραση με άλλα δικαιώματα, όπως ο σεβασμός της προσωπικότητας και η προστασία προσωπικών δεδομένων. Εντούτοις, οι βασικές αρχές προστασίας της ελευθερίας της έκφρασης παραμένουν ουσιαστικά αυτούσιες, με κεντρικό πυρήνα διεθνείς και οι εθνικές νομικές διατάξεις. Αν στο σύμπλοκο αυτό φαινόμενο οι πρώτες αντιδράσεις, αρχής γενομένης από τις εφημερίδες, καθόρισαν τη φιλοσοφία της προσέγγισης, οι διακυμάνσεις της αντιμετώπισης μέσα από τις συγκρούσεις της ελευθερίας έκφρασης με άλλα δικαιώματα έχουν αποκτήσει διαφορετικές διαστάσεις, όταν πλέον η πληροφορία διαχέεται μέσα από ηλεκτρονικά υπόβαθρα, όπως στην περίπτωση διασταυρώσεων επικαλυπτόμενων δικαιωμάτων π.χ. για την προστασία προσωπικών δεδομένων των φορέων δικαιωμάτων στα ονόματα χώρου (domain names).

Η αναλογική εφαρμογή των σχετικών διατάξεων με βάση προηγούμενες εμπειρίες αποδείχθηκε συχνά ανεπαρκής, όταν οι παραδοσιακοί ρόλοι, π.χ. του εκδότη εντύπου, δεν βρίσκουν ανάλογο στην περίπτωση των blogs και των influencers. Παράλληλα, η διαρκής προσπάθεια της τεχνολογικά υποβοηθούμενης αξιοποίησης της πληροφορίας να επεκταθεί, ακόμη και αν η χρήση δεν έχει νομικά ρυθμιστεί, και οι πολλές πλέον πηγές ενημέρωσης σε ψηφιακό και υπερεθνικό περιβάλλον επιτείνουν την αντίστοιχη αέναη προσπάθεια ρυθμιστικής εξισορρόπησης των χρήσεων της πληροφορίας με τρόπο που να μην περιορίζει την ελευθερία έκφρασης. Αν είναι κάτι βέβαιο αυτή τη στιγμή, αυτό είναι ότι αυτή η ατέρμονη διαλεκτική σχέση μεταξύ της ελευθερίας έκφρασης και του ελέγχου διαχείρισης της πληροφορίας δεν θα βρεθεί σε σχέση ισορροπίας. Το καλύτερο που μπορεί κανείς να ελπίζει είναι να μειωθεί ο χρόνος αντίδρασης του δικαιϊκού συστήματος απέναντι σε φαινόμενα διόγκωσης και μεταχρήσης της πληροφορίας που απολήγουν σε κατάχρηση του δικαιώματος ελευθερίας έκφρασης.