Φιλιππίδης Δημήτρης
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
14/03/2019
Διάρκεια
00:56:29
Εκδήλωση
Μαθήματα εμβαθύνσεως στην Ιστορία της Αρχιτεκτονικής - Διαλέξεις της Πέμπτης
Χώρος
Σχολή Αρχιτεκτόνων Μηχανικών, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Διοργάνωση
Εργαστήριο Ιστορίας και Θεωρίας της Αρχιτεκτονικής, Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο
Κατηγορία
Αρχιτεκτονική
Ετικέτες
αρχιτεκτονική, Μιχάλης Δερμιτζάκης, Κρήτη, Ιεράπετρα, Καβούσι, κατοικία, τοπίο, οργανική αρχιτεκτονική, κατασκευή, εγκατοίκηση στη φύση, φυσικό περιβάλλον
Θα μπορούσε η αρχιτεκτονική στις μέρες μας να διεκδικήσει μια θέση αντάξια του συμβολικού-εννοιολογικού της περιεχομένου. Προτείνουμε έτσι μια επανασύνδεση με τις αστείρευτες πηγές της αρχιτεκτονικής, τα μυθικά θεμέλιά της. Ψάχνοντας για εκείνους τους καταγωγικούς μύθους, για τα «θεμελιακά στοιχεία» της αρχιτεκτονικής, αυτομάτως συνδεόμαστε με τα πρωτογενή συστατικά της, που εκφράζουν την αρχή, το ξεκίνημα των πάντων. Μπορούμε, τότε, να υποψιαστούμε πως αυτή η γοητεία οφείλεται σε μια διέγερση εικόνων και παραστάσεων που σχετίζονται με δύο θεμελιακά συστατικά της αρχιτεκτονικής, τα οποία παρίστανται ισότιμα σε κάθε της συμβολική επιφάνια- παρουσία: τον χθόνιο χαρακτήρα και την τεχνολογική αιχμή.
Θα ασχοληθούμε σε συνέχεια με την αρχιτεκτονική του Μιχάλη Δερμιτζάκη, όπως εκφράστηκε στην εγκατάστασή του μέσα στο τοπίο κοντά στο Καβούσι Ιεράπετρας, το χωριό καταγωγής του στον κόλπο του Μιραμπέλου, στη βορεινή πλευρά της Ανατολικής Κρήτης (2003-2010). Εκείνο που ονομάζουμε συμβατικά σπίτι του δεν αποτελεί μια μονάδα κατοικίας, ως διακριτό «κτίσμα», αλλά ως κατοίκηση τριών σημείων του τοπίου -της αιωνόβιας ελιάς στη θέση Ξεράμπελο, της σπηλιάς-βίγλας στον Αζοριά και της κατοικίας-λαβύρινθου στον Αρόλιθα. Εντοπισμένες σε χάρτη, οι θέσεις αυτές συνιστούν τρία ισότιμα ως προς τον συμβολισμό τους στοιχεία -του ιερού δέντρου, του βραχώδους κοιλώματος και της ανθρώπινης κατασκευής- που σχηματίζουν ισοσκελές τρίγωνο.
Ο Μ. Δερμιτζάκης συνδέεται με το πρωτόγονο, προγονικό στοιχείο, άρα και με τον μύθο των Πρωτόπλαστων, αποσπασματικά αλλά και πολύπλοκα. Ίσως η πιο προφανής του σύνδεση γίνεται μέσω της οργανικής αρχιτεκτονικής, που διδάχτηκε από τον F.L. Wright στις ιταλικές σπουδές του στη Νάπολη (1971-77), με διαμεσολαβητή τον καθηγητή του Nicola Paaliara (1933-2017). Εξαρχής ήταν φανερή η δυσχέρεια συντονισμού και εργασίας των συνεργείων, που αναγκάζονται να δουλεύουν σε περιορισμένο χώρο, σε μεγάλο ποσοστό χειρωνακτικά, με πολύπλοκες καμπύλες μορφές τις οποίες συνεχώς πρέπει να εξαρτούν από το φυσικό έδαφος. Ο Μ. Δερμιτζάκης μοιράζεται ισότιμα μαζί τους τις δουλειές στο γιαπί, δείχνοντας έμπρακτα ότι δεν οραματίζεται μόνο και σχεδιάζει αλλά κατέχει τις τεχνικές της κατασκευής.
Δημήτρης Φιλιππίδης 14.3.2019
Γεννημένος το 1938 πήρε δίπλωμα αρχιτέκτονα από το Πολυτεχνείο (1962) και εκπόνησε διατριβή στο Πανεπιστήμιο του Μίσιγκαν, ΗΠΑ. Εργάστηκε στο Γραφείο Δοξιάδη (Αθήνα και Αμερική 1967-70) και κατόπιν μόνος του ή σε διάφορα σχήματα γραφείων στην Ελλάδα για αρχιτεκτονικές και πολεοδομικές μελέτες ως το 1995. Απασχολήθηκε πρόσθετα σε σειρά ερευνητικών προγραμμάτων (1990-2000) και διακρίθηκε σε αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς.
Δίδαξε πολεοδομία, κυρίως αστικό σχεδιασμό, στη Σχολή Αρχιτεκτόνων ΕΜΠ (1975-2005), όπου σήμερα είναι ομότιμος καθηγητής, και παράλληλα σε άλλα προγράμματα και επιμορφωτικά σεμινάρια (1979-90), ενώ έλαβε μέρος σε συνέδρια, επιστημονικές συναντήσεις και εκπομπές μέσα και έξω από την Ελλάδα.
Η πρώτη του δημοσίευση, με άλλους 4, αναφερόταν σε αυθαίρετο οικισμό της Αθήνας (Ekistics, 1966), μετά περιλήφθηκε στο Οικισμοί στην Ελλάδα (Ο. Δουμάνης – P. Oliver, επιμ., εκδ. Αρχιτεκτονικά Θέματα 1974). Μετέφρασε επίσης βιβλίο του Amos Rapoport (Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική και Πολιτιστικοί Παράγοντες, εκδ. Αρχιτεκτονικά Θέματα, 1976· β΄ έκδ. επαυξημένη, Μέλισσα 2010).
Ακολούθησαν τα βιβλία: Νεοελληνική αρχιτεκτονική. Αρχιτεκτονική Θεωρία και Πράξη (1830-1980) σαν Αντανάκλαση των Ιδεολογικών Επιλογών της Νεοελληνικής Κουλτούρας (Μέλισσα 1984), Για την Ελληνική Πόλη (Θεμέλιο 1990), Είκοσι Θέσεις για την Πολεοδομία (Στιγμή 1990), Το Σκυρόδεμα στην Ελληνική Αρχιτεκτονική του Εικοστού Αιώνα (Τιτάν 1992), Μεσογειακά Σπίτια Ελλάδα (Gustavo Gili 1994), Η Ζωή και το Έργο του Αρχιτέκτονα Λύσανδρου Καυταντζόγλου (1811-1885) (ΕΤΒΑ και ΥΠΠΟ 1995), Πέντε Δοκίμια για τον Άρη Κωνσταντινίδη (Libro 1997), Διακοσμητικές Τέχνες. Τρεις Αιώνες Τέχνης στην Ελληνική Αρχιτεκτονική (Μέλισσα 1998 και αγγλικά, Μέλισσα και Abrams 2000), Μοντέρνα αρχιτεκτονική στην Ελλάδα (Μέλισσα 2001), Προάστια και Εξοχές της Αθήνας του ’30 (Ολκός 2006), Αρχιτεκτονικές μεταμορφώσεις (Μέλισσα 2006), Νεοκλασικές πόλεις στην Ελλάδα (Μέλισσα 2007), Οικοδομικό τετράγωνο 19 (Alpha Bank 2009), Εφήμερη και αιώνια Αθήνα (ΠΙΟΠ 2009), Δημήτρης Πικιώνης, Οι ομιλίες του ’65 (Μέλισσα 2009), Κωνσταντίνος Δοξιάδης. Αναφορά στον Ιππόδαμο (Μέλισσα 2015).
Επιμελήθηκε έξι τόμους του Ελληνική Παραδοσιακή Αρχιτεκτονική (Μέλισσα, 1980-88), όπου συνέβαλε με εισαγωγικά άρθρα και μονογραφίες. Έγραψε εισαγωγή στην επανέκδοση του Το Σπίτι του Ροδάκη (Μ. Φάις, επιμ., Ακρίτας 1997), επιμελήθηκε τη συλλογική έκδοση Σπίτια του ’30. Μοντέρνα Αρχιτεκτονική στην Προπολεμική Αθήνα (Νηρεύς 1998). Συμμετείχε στο Die Architektur, die Tradition und der Ort (V.M. Lampugnani, επιμ., Wűstenrot Stiftung 2000). Επιμελήθηκε με τον Χ. Μπούρα το λεξικό τεχνικών όρων και βιογραφικών σημειωμάτων Αρχιτεκτονική (Μέλισσα 2013).
Επιμελήθηκε την έκθεση «Λύσανδρος Καυταντζόγλου», (ΕΙΑ, Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη 1996). Συμμετείχε στην επιτροπή οργάνωσης της έκθεσης ελληνικής αρχιτεκτονικής στο DAM Φραγκφούρτης και συνέβαλε στον κατάλογό της (Prestel 1999). Σε συνεργασία με το σκηνοθέτη Γ. Σκοπετέα, έγραψε σενάρια για τα ντοκιμαντέρ Για πέντε διαμερίσματα και ένα μαγαζί! (Μ. Μπενάκη 2004) και σειράς 13 ντοκιμαντέρ για ελληνική αρχιτεκτονική Από τον Καλλικράτη στον Καλατράβα (2010-11).
Έχει δημοσιεύσει άρθρα και κριτικές βιβλίων γύρω από την ελληνική -παραδοσιακή και σύγχρονη- αρχιτεκτονική και πολεοδομία, καθώς και την αρχιτεκτονική εκπαίδευση. Ήταν μόνιμος συνεργάτης των ετήσιων περιοδικών Αρχιτεκτονικά Θέματα και Θέματα Χώρου + Τεχνών (1972-2013), όπου επιμελήθηκε τέσσερα ειδικά αφιερώματα και τέσσερις μονογραφίες αρχιτεκτόνων· κράτησε τη στήλη αρχιτεκτονικής στο περιοδικό Αντί (1989-2008).
