Είμαστε κάτι περισσότερο από τα γονίδιά μας; Ο ρόλος της επιγενετικής στην ανάπτυξη των οργανισμών και τη φυσιοπαθολογία

Η Edith Heard γεννήθηκε το 1965 στο Λονδίνο. Σπούδασε Φυσικές Επιστήμες στο Πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ με ειδίκευση στη Γενετική. Στη συνέχεια, εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή στο Imperial Cancer Research Fund (Αυτοκρατορική Αντικαρκινική Εταιρεία) του Λονδίνου με θέμα τη γονιδιακή επέκταση στον καρκίνο. Κατά τη διάρκεια των μεταδιδακτορικών σπουδών της στο Ινστιτούτο Παστέρ του Παρισιού, ασχολήθηκε με την επιγενετική διαδικασία της αδρανοποίησης του χρωμοσώματος Χ. Από το 2001 ηγείται της ομάδας Αναπτυξιακής Επιγενετικής Θηλαστικών στο Ινστιτούτο Κιουρί, ενώ από το 2010 είναι διευθύντρια της Μονάδας Γενετικής και του Τμήματος Αναπτυξιακής Βιολογίας.

Έχει αποσπάσει σημαντικές διακρίσεις στο εξωτερικό, μεταξύ των οποίων το αργυρό μετάλλιο του Εθνικού Κέντρου Επιστημονικής Έρευνας (CNRS) της Γαλλίας το 2008, τα βραβεία Jean Hamburger της πόλης του Παρισιού το 2009 και Advanced Investigator (Προηγμένης Ερευνήτριας) του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC), καθώς και το Μέγα Βραβείο του Ιδρύματος Ιατρικών Ερευνών (FRM) της Γαλλίας το 2011. Το 2012 ανέλαβε τη θέση της καθηγήτριας στο Collège de France.

H Edith Heard έχει συμβάλει σημαντικά στην εξέλιξη του αναδυόμενου πεδίου της Επιγενετικής μέσω της εργασίας της πάνω σε ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα του συγκεκριμένου επιστημονικού κλάδου: την αδρανοποίηση του χρωμοσώματος Χ. 
Το πρωτοποριακό έργο της, στο οποίο η αδρανοποίηση του εν λόγω χρωμοσώματος χρησιμοποιείται ως παραδειγματικό σύστημα, έριξε φως στους επιγενετικούς μηχανισμούς σε πολλαπλές χρονικές κλίμακες κατά τη διάρκεια του κυτταρικού κύκλου, της ανάπτυξης, της εξέλιξης αλλά και μέσα από τις γενεές. Η ομάδα της αποκάλυψε τη δυναμική της επιγενετικής διαδικασίας κατά την ανάπτυξη. Η ανακάλυψη αυτή είχε σημαντικές γενικές συνέπειες στην πλαστικότητα των επιγενετικών καταστάσεων του εμβρύου, στα βλαστοκύτταρα και στην επαγωγική πολυδυναμικότητα. Είχε επίσης επιπτώσεις στην έρευνα για τον καρκίνο, στον οποίο συναντάται συχνά η αποδιαφοροποίηση, ενώ η επιγενετική πλαστικότητα φαίνεται να αποτελεί χαρακτηριστικό γνώρισμα.

Επιπλέον, η Edith Heard και οι συνάδελφοί της ανακάλυψαν πρώτοι την εξελικτική ποικιλότητα γεγονότων που σχετίζονται με την αδρανοποίηση του χρωμοσώματος Χ. Επεσήμαναν ακόμη τις εντυπωσιακές διαφορές στον χρόνο και τον τρόπο με τον οποίο εξελίσσεται η διαδικασία αυτή μεταξύ στενά σχετιζόμενων θηλαστικών κατά την πρώιμη εμβρυογένεση.

Γεννήθηκε στην Καλαμάτα το 1960. Σπούδασε Βιολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών (1983). Διδάκτωρ Μοριακής Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης (Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας). Μετεκπαιδεύθη στο Τμήμα Βιοχημείας και Μοριακής Βιολογίας του Πανεπιστημίου Harvard των ΗΠΑ (1989-1994) στον τομέα ρύθμισης της γονιδιακής εκφράσεως, λαμβάνοντας την μεταδιδακτορική υποτροφία Lucille P. Markey.

Επίκουρος καθηγητής (1995), μόνιμος αναπληρωτής καθηγητής (2000), Adjunct Professor (2003-2015) στο Τμήμα Βιοχημείας και Μοριακής Βιοφυσικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Columbia της Νέας Υόρκης. Διευθυντής (2001) του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Γενετικής του Ερευνητικού Κέντρου Βιοϊατρικών Επιστημών “Αλέξανδρος Φλέμιγκ” στην Ελλάδα. Από τον Μάρτιο του 2006, Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου και Διευθυντής του Κέντρου Βασικής Έρευνας του Ιδρύματος Ιατροβιολογικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών.

Ανακάλυψε το ενισχυόσωμα (enhanceosome), τον βασικό μοριακό διακόπτη μέσω του οποίου ρυθμίζεται η δραστηριότητα (έκφραση) των γονιδίων στον άνθρωπο και στους άλλους οργανισμούς. Η ανακάλυψη αυτή, σε συνδυασμό με τις μετέπειτα ερευνητικές του δραστηριότητες στον τομέα ρύθμισης της γονιδιακής εκφράσεως, συμβάλλει στην κατανόηση θεμελιωδών βιολογικών διεργασιών, όπως η εμβρυϊκή ανάπτυξη, οι ιδιότητες των βλαστικών κυττάρων και η καρκινογένεση, και εξηγεί τα αίτια της τυχαιότητας της ανοσολογικής αντίδρασης σε μολύνσεις με ιούς και βακτήρια, μια ανακάλυψη ιδιαιτέρως σημαντική για την καταπολέμηση μολυσματικών νόσων. Έχει δημοσιεύσει σειρά άρθρων και εκδοτικών σημειωμάτων στα κορυφαία επιστημονικά περιοδικά του κλάδου (Cell, Nature, Science κ.α.). Το δημοσιευμένο έργο του έχει λάβει περί τις 14.000 αναφορές στην βιβλιογραφία. Τα ευρήματά του περιγράφονται αναλυτικά σε όλα τα εκπαιδευτικά εγχειρίδια (textbooks) μοριακής και κυτταρικής βιολογίας που διδάσκονται σε σχολές Βιολογίας και Ιατρικής στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Βραβείο Scholar of the Irma T. Hirschl Charitable Trust (1996), Scholar Basil O’Connor March of Dimes (1996), Scholar of the Pew Charitable Trust (1996), Scholar of the Leukemia and Lymphoma Society of America (2000), Christopher Lambort Award in Basic Sciences (2001), Dean’s Distinguished Lecturer of Columbia University (2002). Τακτικό μέλος του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας (EMBO, 2004) και του Διοικητικού του Συμβουλίου (2011-2016), της Academia Europaea (Τάξη Επιστημών της Ζωής – Μοριακή Βιολογία, 2012), της Επιτροπής Κρίσεως Ερευνητικών Προγραμμάτων του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Έρευνας (ERC) στον τομέα βιοχημείας, βιοφυσικής και μοριακής βιολογίας (2008-2016). Ιδρυτής του Ελληνικού Κέντρου Γονιδιωματικής (Greek Genome Center), εθνικός εκπρόσωπος στην Επιτροπή Σύνταξης του Ευρωπαϊκού Χάρτη Ερευνητικών Υποδομών (ESFRI) και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή Κατάρτισης του Προγράμματος Horizon 2020 (2014-2020), μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου των Ευρωπαϊκών Ερευνητικών Υποδομών Βιοτραπεζών και Βιολογίας Συστημάτων.

Τακτικό Μέλος της Ακαδημίας Αθηνών από το 2016.