Στυλιανοπούλου Φωτεινή
Κουρέτας Νίκος
Κουλούρη Χριστίνα
Κούρκουλας Ανδρέας
Παπανικολάου Δημήτρης
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
11/03/2014
Διάρκεια
101:11
Εκδήλωση
Η Επιστήμη στη ζωή μας
Χώρος
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Διοργάνωση
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών - Megaron Plus
Κατηγορία
Ιατρική, Ιστορία, Αρχιτεκτονική, Λογοτεχνία
Ετικέτες
μνήμη, νευροβιολογία, ψυχανάλυση, λογοτεχνία, αρχιτεκτονική, παρελθόν, παρόν, συλλογική μνήμη, συνειδητή μνήμη, άδηλη μνήμη
Για τη μνήμη, τον περίπλοκο μηχανισμό που δημιουργεί την ταυτότητά μας, συζήτησαν στις 11 Μαρτίου πανεπιστημιακοί από διαφορετικά πεδία σε μια προσπάθεια να ανιχνεύσουν πώς οι πολλών ειδών μνήμες προσδιορίζουν τη σημασία των πραγμάτων, πώς ο άνθρωπος αντιλαμβάνεται την εμπειρία με τη μνήμη.
Από διαφορετικές προοπτικές μιλούν για τη μνήμη: η Χριστίνα Κουλούρη, Καθηγήτρια Ιστορίας στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, ο Νίκος Κουρέτας, ψυχίατρος-ψυχαναλυτής, ο Ανδρέας Κούρκουλας, Καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο και ο Δημήτρης Παπανικολάου, Αναπληρωτής Καθηγητής Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Τη συζήτηση συντονίζει η Φωτεινή Στυλιανοπούλου, Καθηγήτρια Βιολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η συζήτηση γίνεται σε συνεργασία με την Ελληνική Εταιρία Νευροεπιστημών και την DANA Alliance for Brain Initiatives στο πλαίσιο της Brain Awareness Week και εντάσσεται στον Κύκλο «Η Επιστήμη στη Ζωή μας», του Megaron Plus.
Στη συζήτηση γίνονται θεωρήσεις της μνήμης όχι μόνο από την προοπτική της νευροβιολογίας και της ψυχανάλυσης, αλλά και της ιστορίας, της λογοτεχνίας και της αρχιτεκτονικής. Η ιστορία φέρνει το παρελθόν στο παρόν και συγκροτεί τη συλλογική μνήμη των λαών, η λογοτεχνία, με τη μυθοπλασία, δημιουργεί και ανασύρει μνήμες και από τη συλλογική και από την ατομική μνήμη. Τα αρχιτεκτονικά δημιουργήματα αποτελούν χωρικές καταγραφές και αναπαραστάσεις της συλλογικής ανθρώπινης μνήμης.
Ένα μεγάλο συνονθύλευμα κυκλωμάτων και συστημάτων, που το καθένα υποστηρίζεται από διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου, συγκροτούν με τρόπο σύνθετο και απρόβλεπτο τους μηχανισμούς, με τους οποίους αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ή δημιουργούμε την ψευδαίσθηση ενός ενιαίου εαυτού. Η μνήμη αλλάζει και αναδιατάσσει καθώς επανακατακτά και ορισμένες διεργασίες της έχουν εντυπωσιακή στόχευση ενώ οι περισσότερες γίνονται αυτόματα, ανεξάρτητα από τη συνείδηση.
Υπάρχουν πολλά είδη μνήμης και χαρακτηρίζονται από το περιεχόμενό τους: επεισοδιακή- αυτοβιογραφική, που αφορά τα γεγονότα της ζωής μας, σημασιολογική, που συγκροτείται από τις γνώσεις ή τις δεξιότητές μας, έκδηλη ή άδηλη, ανάλογα αν μπορούμε να την εκφράσουμε ή είναι ασυνείδητη. Η επεξεργασία των πληροφοριών γίνεται σε πολλαπλά μνημονικά συστήματα του εγκεφάλου: ιππόκαμπος, προμετωπιαίος φλοιός, βασικά γάγγλια, παρεγκεφαλίτιδα, αμυγδαλή κλπ. Οι πληροφορίες από τις εμπειρίες ζωής καταγράφονται από τα αντιληπτικά συστήματα –τις αισθήσεις- και εγγράφονται στον εγκέφαλο, από όπου μπορεί να ανακληθούν , ανάλογα με τα ερεθίσματα. Συχνά μια μνήμη μπορεί να λησμονηθεί, να χαθεί, αλλά και αυτό αντιστοιχεί σε δημιουργική διεργασία του εγκεφάλου.
Ο εγκέφαλος σβήνει μια πληροφορία και την αντικαθιστά από μια καινούργια και έτσι συνθέτει τη διαδικασία νέας μάθησης. Κατά την ανάκληση ή αναβίωση μιας μνήμης, κάποια παλιά εμπειρία συχνά εμπλουτίζεται με στοιχεία άλλων εγγεγραμμένων μνημών. Μνήμες που είναι επενδεδυμένες με συναισθηματικό περιεχόμενο εγγράφονται πιο σταθερά και συνεπώς έχουν μεγαλύτερη διάρκεια και ευκολότερη ανάκληση. Συχνά μια μνήμη μπορεί από ασυνείδητη να γίνει συνειδητή και στο φαινόμενο αυτό βασίζεται η ψυχαναλυτική θεραπεία, που αφορά την αναβίωση εμπειριών ζωής, ιδίως των πρώιμων, στο παρόν.
Καθώς μεγαλώνουμε η μνήμη παραποιεί και σμικρύνει. Οι τρέχουσες εμπειρίες δύσκολα εντυπωσιάζουν τον εγκέφαλο και το μακρινό και ξεχασμένο παρελθόν μας πλησιάζει όλο και περισσότερο. Η μνήμη είναι μια δύναμη βαρύτητας που μας οδηγεί, με τους δικούς της τρόπους, στην ουσία που πολλές φορές μας διαφεύγει.
Η Φωτεινή Στυλιανοπούλου είναι διδάκτωρ Νευροεπιστημών του Πανεπιστημίου Stanford των ΗΠΑ. Από το 1985 μέχρι το 2015 ήταν Καθηγήτρια Βιολογίας στο Τμήμα Νοσηλευτικής του ΕΚΠΑ. Ήταν από τους πρώτους που δίδαξαν Νευροεπιστήμες στα μεταπτυχιακά και πρωτοπόρος στην έρευνα της Νευροβιολογίας της Συμπεριφοράς στη χώρα μας. Έχει επιβλέψει 25 διδακτορικά και περισσότερα από 80 Master’s. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στους μηχανισμούς πλαστικότητας του εγκεφάλου και ιδιαίτερα στις επιδράσεις των πρώιμων εμπειριών στη ανάπτυξη του εγκεφάλου και την διαμόρφωση της συμπεριφοράς. Το 1978 ήταν Επισκέπτης Καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Columbia των ΗΠΑ. Έχει 88 δημοσιεύσεις σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά και έχει λάβει βραβεία και διακρίσεις με τελευταίο (2018) το FENS Kavli Network of Excellence Mentoring Prize. Υπήρξε εκλεγμένη Γενική Γραμματέας του FENS (Federation of European Federation of Neuroscience Societies) (2010-12). Από το τέλος του 2015 είναι μέλος του Δ.Σ του Ελληνικού Ινστιτούτου Παστέρ (αρχικά ως Αντιπρόεδρος και από την άνοιξη του 2017 ως Πρόεδρος).
Αποφοίτησε από την Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ και, στη συνέχεια, εκπαιδεύτηκε στη Γενική Ψυχιατρική Ενηλίκων στο Ίδρυμα Menninger στις ΗΠΑ. Ακολούθως, μετεκπαιδεύτηκε στην παιδοψυχιατρική στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Harvard και εντάχθηκε στο μόνιμο διδακτικό προσωπικό της, αρχικά ως λέκτορας και, στη συνέχεια, ως επίκουρος καθηγητής μέχρι το 1998. Παράλληλα, εκπαιδεύτηκε στην Ψυχανάλυση στο Ψυχαναλυτικό Ινστιτούτο της Βοστώνης και το 1983 έγινε μέλος της Αμερικανικής Ψυχαναλυτικής Εταιρείας και, κατ' επέκταση, της Διεθνούς Ψυχαναλυτικής Ένωσης. Δεκαπέντε χρόνια αργότερα, ονομάστηκε Διδάσκων Αναλυτής της Εταιρείας αυτής και, με αυτή την ιδιότητα, επανήλθε το 1998 στην Ελλάδα και εντάχθηκε στην Ελληνική Ψυχαναλυτική Εταιρεία.
Η Χριστίνα Κουλούρη έχει σπουδάσει στο Ιστορικό και Αρχαιολογικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris I) και στην École des Hautes Études en Sciences Sociales στο Παρίσι. Έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια Κρήτης (1990-1993), Θράκης (1993-2003), Πελοποννήσου (2003-2010), στο Ελληνικό Ανοιχτό Πανεπιστήμιο (2018-2020) και σε πολλά πανεπιστήμια του εξωτερικού (Tokyo, Reading -UK, Paris 1, Regensburg). Το 2010 ήταν επισκέπτρια ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris 1 –UMR IRICE), το 2017 Visiting Research Fellow στο Πανεπιστήμιο Princeton και τον Ιούνιο του 2019 Visiting Fellow στο Πανεπιστήμιο του Regensburg (Γερμανία). Της έχουν απονεμηθεί τα βραβεία Νίκου Σβορώνου «για εξαιρετική επίδοση στην έρευνα της νεοελληνικής ιστοριογραφίας» (1994), ‘Δελφοί’ της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας (2012) και Dimitrios Vikelas της ISOH (International Society of Olympic Historians). Έχει δημοσιεύσει 8 βιβλία, 5 συλλογικούς τόμους και πολλά άρθρα στα ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά. Το τελευταίο της βιβλίο Φουστανέλες και Χλαμύδες. Ιστορική Μνήμη και Εθνική Ταυτότητα, 1821-1930 (Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2020) βραβεύτηκε με το Βραβείο Αναγνώστη και το Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου. Διατέλεσε εμπειρογνώμων του Συμβουλίου της Ευρώπης σε θέματα ιστορικής εκπαίδευσης (1997-2001), μέλος της Εφορείας της Διεθνούς Ολυμπιακής Ακαδημίας (2014-2017) και μέλος των Επιτροπών Προγράμματος Σπουδών για το μάθημα της Ιστορίας στην Πρωτοβάθμια και Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση (2012-2013 και 2016-2019). Το 2013-2017 ήταν Κοσμήτορας της Σχολής Πολιτικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου και από τον Σεπτέμβριο του 2020 είναι Πρύτανις του Παντείου Πανεπιστημίου.
Ο Ανδρέας Κούρκουλας είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Αρχιτεκτονικής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, απ' όπου πήρε το βασικό του πτυχίο. Στη συνέχεια πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στην Architectural Association Graduate School στο Λονδίνο. Έχει εργαστεί στο αρχιτεκτονικό γραφείο Office for Metropolitan Architecture, στο Λονδίνο. Είναι διδάκτωρ του Bartlett School of Architecture U.C.L. (Λονδίνο), με θέμα διδακτορικής διατριβής "Linguistics in Architectural Theory and Criticism after Modernism". Είναι συνιδρυτής του αρχιτεκτονικού γραφείου Kokkinou - Kourkoulas Architects.
Ο Δημήτρης Παπανικολάου είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Ελληνικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Σπούδασε Κλασική και Νεοελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και Συγκριτική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στις πολιτισμικές σπουδές και τη θεωρία της σεξουαλικότητας. Είναι μέλος της συντακτικής ομάδας του περιοδικού UNFOLLOW και τακτικός συνεργάτης της "Αυγής".
