Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από τα κόμικς. Το φάντασμα των graphic novels

Η Ημερίδα πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της έκθεσης με αφορμή το graphic novel: «Ο Συλλέκτης- Έξι Διηγήματα για Έναν Κακό Λύκο» του Soloúp.

Τα γκράφικ νόβελς, μια δημοφιλής αφηγηματική φόρμα της τέχνης των κόμικς, βρίσκονται στις μέρες μας στο επίκεντρο της εκδοτικής παραγωγής, έχοντας κερδίσει το ενδιαφέρον των αναγνωστών. Ταυτόχρονα, αποτελούν αντικείμενο μελέτης της ακαδημαϊκής κοινότητας, εργαλείο στα χέρια των εκπαιδευτικών, απασχολούν κριτικούς λογοτεχνίας και δημοσιογράφους.

Στο σύγχρονο πολιτισμικό πεδίο, τα γκράφικ νόβελ προτείνουν μια πολυπρισματική και πολυφωνική θεώρηση της κόμικς αφήγησης η οποία συνδιαλέγεται δυναμικά με άλλες μορφές τέχνης (λογοτεχνία, κινηματογράφος, ζωγραφική) και επιχειρεί να αναδείξει τις καλλιτεχνικές και αφηγηματικές δυνατότητες ενός, συνεχώς εξελισσόμενου, αφηγηματικού μέσου που αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι των αφηγηματικών τεχνών που ανέδειξε η πολιτισμική εξέλιξη του 20ού και 21ου αιώνα.

Πού οφείλεται όμως η άνθηση της συγκεκριμένης φόρμας των κόμικς; Ποιοι παράγοντες επηρεάζουν τη δυναμική της παρουσία; Πώς συνδέεται με τις άλλες τέχνες και ειδικότερα με την λογοτεχνία; Ποιες δυνατότητες εξέλιξης μπορούν να έχουν στο μέλλον; Μπορούν όλα τα κόμικς να χαρακτηριστούν γκράφικ νόβελ;

Αυτά είναι τα ερωτήματα που θέτει και φιλοδοξεί να απαντήσει η ημερίδα Τα Γκράφικ Νόβελ: Απαιτητικές Αφηγήσεις από μια Ώριμη Φόρμα των Κόμικς, στο πλαίσιο της οποίας πανεπιστημιακοί, δημοσιογράφοι, δημιουργοί κόμικς, εκδότες και εκπρόσωποι της σκηνής των γκράφικ νόβελ στην Ελλάδα συνομιλούν για τη δημοφιλή σε Ελλάδα και εξωτερικό φόρμα των κόμικς.

Οργανωτική επιτροπή: Εύη Σαμπανίκου, Πάνος Κρητικός, Αντώνης Νικολόπουλος (Soloup)

Η ημερίδα διοργανώθηκε με την υποστήριξη του Τμήματος Πολιτισμικής Τεχνολογίας και Επικοινωνίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου.

Ένα φάντασμα πλανιέται πάνω από τα κόμικς. Το φάντασμα των graphic novels

Μια άρτια τεχνικά και σπουδαία σκηνοθετικά κινηματογραφική ταινία θα τολμούσε ποτέ να αυτοπροβληθεί ως «βιντεοσκοπημένο αφήγημα»; Ή ένα έξοχο τραγούδι θα αυτοπαρουσιαζόταν ποτέ ως «ηχογραφημένο, λυρικό και μουσικό διήγημα»; Μάλλον όχι.

Ο όρος «κόμικς», τουλάχιστον στην αγγλική γλώσσα, ήταν και είναι μια μεγάλη ομπρέλα που καλύπτει πληθώρα καλλιτεχνικών έργων παρά την δικαιολογημένη αδυναμία των θεωρητικών του είδους να συμφωνήσουν σε έναν γενικώς αποδεκτό ορισμό. Μικρά ή μεγάλα σε έκταση, με ή χωρίς λόγια, με οποιαδήποτε τεχνοτροπία κι αν έχουν δημιουργηθεί και ό,τι είδους ιστορία κι αν αφηγούνται αλλά σίγουρα με τη χρήση στατικών εικόνων σε εσκεμμένη διαδοχή, τα κόμικς κατάφεραν να καθιερωθούν ως μέσο του κόσμου των οπτικών – αφηγηματικών τεχνών με κόπο και προσπάθεια απέναντι στις συντηρητικές αντιλήψεις περί της καθαρότητας των τεχνών και τις φοβικές αντιδράσεις όσων απειλούσαν με την πανώλη της γλωσσικής ένδειας που θα “κολλούσαν” οι ανυποψίαστοι και αθώοι αναγνώστες κόμικς. Και παρά τη σφοδρή πολεμική και την τρομοκρατική ρητορική, τα κόμικς επιβίωσαν. Αντιμετωπίζουν, ωστόσο, μια νέα “απειλή”. Αυτήν του διαχωρισμού τους από την “ώριμη φόρμα” τους που, όπως ισχυρίζεται και ο τίτλος αυτής της ημερίδας, είναι τα graphic novels. Πρόκειται, φυσικά, για μια ακούσια απειλή με θύτες που έχουν τις καλύτερες δυνατές προθέσεις απέναντι στο μέσο. Αλλά το θύμα της αναίτιας και γενικευμένης εφαρμογής του όρου “graphic novel” από όσους δημιουργούν κόμικς επιθυμώντας να τα παρουσιάσουν ως “ωριμότερα” σε σχέση με κάποια άλλα που με βάση αυτή τη συλλογιστική θα πρέπει να ήταν “ανώριμα”, θα είναι το πλούσιο παρελθόν μιας τόσο σπουδαίας τέχνης. Η έννοια της “ωρίμανσης” μιας τέχνης αποτελεί μια αξιολογικού τύπου διάζευξη με βάση φορμαλιστικά χαρακτηριστικά ανάμεσα σε κάποιο ακαθόριστο “πριν” και σε ένα υποτιθέμενο λαμπρό “τώρα” προαναγγέλλοντας ένα μεσσιανικά και νομοτελειακά επερχόμενο, πανηγυρικό “μετά”. Υπάρχει όμως από πλευράς των εξ αμελείας “πατροκτόνων”, δηλαδή των θιασωτών του όρου “graphic novel” σε αντιδιαστολή με τα “κόμικς”, κάποιο ουσιοκρατικό κριτήριο για αυτή τη διάζευξη; Μήπως είναι το θέμα του έργου; Η τεχνοτροπία; Το μέγεθος; Το μέσο δημοσίευσης; Ο θεσμός που περιβάλει το έργο; Στην παρούσα ανακοίνωση ο ομιλητής τολμά να ισχυριστεί ότι δεν υπάρχει κανένα τέτοιο αντικειμενικό κριτήριο και ως εκ τούτου, τα αποκαλούμενα graphic novels είναι κόμικς.