Ένας ριζοσπάστης λόγιος στα βήματα του Ρήγα. Παναγιώτης Πανάς (1832 - 1896)

Το ΚΙΚΠΕ σε συνεργασία με τα ΑΣΚΙ οργανώνει τον 2ο κύκλο Επιμορφωτικών Διαλέξεων που εντάσσεται στον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821 με τίτλο Οι κληρονομιές του 1821. Τα πρόσωπα και οι ιδέες. Πρόθεση του κύκλου διαλέξεων αποτελεί η μελέτη των μείζονων ζητημάτων που έθεσε η επαναστατική διαδικασία της δεκαετίας του 1820 και της εξέλιξής τους στα μετεπαναστατικά χρόνια. Στο επίκεντρο θα τεθούν όχι μόνο τα ζητήματα αλλά και οι διαδρομές όσων συμμετείχαν στην Επανάσταση και στελέχωσαν στη συνέχεια το νεοσύστατο κράτος. Στην κατεύθυνση αυτή, οι διαφορετικές προσεγγίσεις των εισηγητών-τριών, από τον χώρο της ιστορίας, της φιλολογίας και της νομικής, αποσκοπούν στην πληρέστερη και σφαιρικότερη κατανόηση μιας πολυσύνθετης πραγματικότητας.

Ένας ριζοσπάστης λόγιος στα βήματα του Ρήγα. Παναγιώτης Πανάς (1832-1896), Έρη Σταυροπούλου, Ομότιμη Καθηγήτρια, Τμήμα Φιλολογίας Φιλοσοφικής Σχολής ΕΚΠΑ

Η ομιλία μου έχει ως άξονα το ακόλουθο ερώτημα: «Τι σχέση μπορεί να έχει ένας Επτανήσιος ριζοσπάστης που άρχισε τη δράση του στα μέσα του 19ου αιώνα με τον Ρήγα;» ή αντεστραμμένο: «Ποια ήταν η εμβέλεια του λόγου και των σχεδίων του Ρήγα ώστε να κλίνει προς αυτόν ένας λόγιος νεότερης εποχής, σε ένα φαινομενικά διαφορετικό πλαίσιο ζωής, ιδεών και επιδιώξεων;»

H περίπτωση του ριζοσπάστη, δημοσιογράφου, λογοτέχνη και μεταφραστή Παναγιώτη Πανά (Σπαρτιά Κεφαλληνίας 1832-Αθήνα 1896), παρουσιάζει ενδιαφέρον για τους πολιτικούς, κοινωνικούς και λογοτεχνικούς αγώνες, που έδωσε στη ζωή του. Kαθώς διατρέχει με το έργο του ολόκληρο σχεδόν το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, αποτελεί μια αντιπροσωπευτική μορφή ανάμεσα στους ελάσσονες μαχητικούς λόγιους και δημοσιογράφους, που υποστήριξαν με τη δράση και το λόγο τους ιδέες και προτάσεις που δεν βρήκαν ποτέ σημαντική υποστήριξη στη δημόσια ζωή του τόπου. Τρία είναι τα μείζονα θέματα για τα οποία ο Πανάς αγωνίστηκε και με βάση τα οποία διαμορφώθηκε η ζωή του: 1. Η ένωση της Eπτανήσου με την Eλλάδα, 2. Η προώθηση των δημοκρατικών ιδεών και 3. Η συνεννόηση των λαών των Βαλκανίων για την αποτίναξη του οθωμανικού ζυγού. Τα ίδια θέματα, στις ιστορικές συνθήκες των τελευταίων δεκαετιών του 18ου αιώνα, αποτελούν τον πυρήνα του συστήματος αρχών και αξιών του Ρήγα: ανάδειξη της ελευθερίας σε πρώτιστη αξία, συνεργασία των λαών της Βαλκανικής για την απελευθέρωσή τους από την τουρκική τυραννία, δημοκρατικό πολίτευμα, κοινωνική ευαισθησία.

Επηρεασμένος από τις ιδέες του Ιταλού Τζιουζέπε Ματσίνι (1805-1872), ηγέτη και θεωρητικού των δημοκρατικών, αλλά και από το όραμα του Ρήγα, ο Πανάς ανέπτυξε δράση στην Ελλάδα, στα Bαλκάνια και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες μέσω της Εταιρείας της «Δημοκρατικής Ανατολικής Ομοσπονδίας» (1868-1880) και του αθηναϊκού πολιτικού συλλόγου «Ρήγας» (1875-1879;). Η αποτυχία των προσπαθειών του στη δημόσια σφαίρα δεν έδειξε μόνο τις δικές του αδυναμίες αλλά και την αδιαφορία της κοινωνίας στις προωθημένες απόψεις του.

(Σημείωμα της ομιλήτριας)