Ενσωμάτωση πράσινων υποδομών στις πόλεις για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή

Με θέμα την Ενσωμάτωση πράσινων υποδομών στις πόλεις για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή πραγματοποιήθηκε την Πέμπτη 29 Φεβρουαρίου 2024 η πρώτη ομιλία του νέου κύκλου Προστασία της Φύσης Lab.

Η Νανά Τσαγκάρη, τ. Διευθύντρια του Ινστιτούτου Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και ο Γιώργος Καρέτσος, Δασολόγος, τ. Ερευνητής του ΕΛΓΟ ΔΗΜΗΤΡΑ, συζητήσαν για την ανάγκη ενσωμάτωσης του αστικού πρασίνου στον πολεοδομικό σχεδιασμό για τον μετριασμό των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής. Παρουσίασαν καλές πρακτικές από την πιλοτική υλοποίηση του έργου Life GrIn στους Δήμους Αμαρουσίου και Ηρακλείου Κρήτης. Επίσης, πρότειναν λύσεις στα προβλήματα που προκύπτουν από τον ελλιπή σχεδιασμό των χώρων πρασίνου, τον ανεπιτυχή σχεδιασμό στις μελέτες πρασίνου και την χρήση ακατάλληλων -από οικολογικής πλευράς- φυτικών ειδών.

Οι κάτοικοι των ελληνικών πόλεων απολαμβάνουν τη χαμηλότερη κατά κεφαλήν αναλογία πρασίνου στην Ε.Ε. (στην Αθήνα αντιστοιχούν 2,4 τ.μ. ανά κάτοικο).

Η Νανά Τσαγκάρη άνοιξε τη συζήτηση και μίλησε για τη συμβολή της έρευνας στην αντιμετώπιση των σύγχρονων προβλημάτων που σχετίζονται με το αστικό πράσινο.

Όπως ανέφερε, με την κατάλληλη διαχείριση, οι χώροι πρασίνου της χώρας μας μπορούν να γίνουν η απαραίτητη ασπίδα για βιώσιμες πόλεις, θωρακισμένες έναντι των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.

«Tο αστικό πράσινο, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται ως “αστική υποδομή” απαραίτητη για τη λειτουργία της πόλης και η παρουσία του επιβεβαιώνει την ευρύτερη προσέγγιση στη βιώσιμη ανάπτυξη, που θα πρέπει να αποτελεί το βασικό στόχο κάθε πολεοδομικού σχεδιασμού».

Η Ε.Ε. από το 2008, με στόχο τη θωράκιση των πόλεων, έχει θεσπίσει το Σύμφωνο Δημάρχων για το Κλίμα και την Ενέργεια, ενώ, από το 2021 ενέκρινε τη νέα στρατηγική της για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή, η οποία καθορίζει το πώς τα κράτη μέλη μπορεί να προσαρμοστούν στις αναπόφευκτες επιπτώσεις της και να αποκτήσουν ανθεκτικότητα, έως το 2050.

Επισήμανε πως μέχρι σήμερα οι Χώροι Αστικού Πρασίνου (ΧΑΠ) υφίστανται διαχείριση χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι κλιματικές παράμετροι, ενώ θα έπρεπε να κρίνεται αναγκαία η συνέργεια μεταξύ επιστήμης και διαχείρισης στην πράξη, ώστε οι Δήμοι να ανταποκρίνονται σε θέματα όπως:

🌱 η εκτίμηση της τρωτότητας των ΧΑΠ

🌱 ο σχεδιασμός ενδεδειγμένων διαχειριστικών μέτρων και η εφαρμογή τους

🌱 η παρακολούθηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής και της αποτελεσματικότητας των μέτρων προσαρμογής

Ο Γιώργος Καρέτσος μίλησε για τις συνθήκες ανάπτυξης του αστικού πρασίνου, τα λάθη στις επιλογές φυτεύσεων και τις δυνατότητες προσαρμογής του σε ένα δυσμενές περιβάλλον και πρότεινε καλές πρακτικές για τη βελτίωση της κατάστασης.

Όπως αναφέρει: «Το έργο προσπαθεί να συμβάλλει στην ενημέρωση, την ενσωμάτωση ευρωπαϊκών και διεθνών ιδεών και πρακτικών αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και τη βελτίωση του θεσμικού πλαισίου διαχείρισης των ΧΑΠ, σε πιλοτική συνεργασία με τους Δήμους Αμαρουσίου και Ηρακλείου Κρήτης και την ΚΕΔΕ. Η συμμετοχή τηςς ΚΕΔΕ είναι καθοριστική για να διαχυθούν οι πληροφορίες από τις δράσεις και τα αποτελέσματα του έργου στο σύνολο της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.

Πέραν από τις συστηματικές ενημερώσεις των πολυπληθέστερων Δήμων της χώρας και των Υπηρεσιών Πρασίνου, παράλληλα έχουν σχεδόν ολοκληρωθεί ενημερώσεις μαθητών και καθηγητών σχολείων και ενημερώσεις των τοπικών Δασικών Υπηρεσιών που έχουν στην αρμοδιότητά τους τα πάρκα και τα άλση, τα οποία διέπονται από τη Δασική Νομοθεσία.

Επιπλέον, έγινε μια σοβαρή προσπάθεια συγκέντρωσης όλων των νομοθετημάτων που αφορούν το αστικό πράσινο που κατέληξε σε πρόταση βελτίωσης του σχετικού θεσμικού πλαισίου, ώστε η τοπική αυτοδιοίκηση να κινείται μέσα σε ένα σαφές πλαίσιο. Η πρόταση κατατέθηκε στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, που είναι επίσης εταίρος στο έργο, για την εκκίνηση των απαραίτητων διαδικασιών».

Μέχρι σήμερα οι Χώροι Αστικού Πρασίνου υφίστανται διαχείριση χωρίς να λαμβάνονται υπόψη οι κλιματικές μεταβολές και η βιοποικιλότητα. Η μελέτη αυτών των δυο παραγόντων βοηθά στη βελτίωση ποιότητας και σύνδεσης χώρων πρασίνου.

Οι ΧΑΠ λειτουργουν ως εργαλεία για τη μείωση των θερμοκρασιών (- 5.5 °C σε θάμνους και − 3.8 °C σε γρασίδι, με θερμοκρασία αέρα 42°C), τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης και της έντασης των θορύβων, τον εμπλουτισμό των υπογείων υδάτων, τον έλεγχο της διάβρωσης και έχουν θετική επίδραση στην ψυχική υγεία των ανθρώπων.

Το έργο Life GrIn

Οι προτάσεις των δύο ομιλητών διαμορφώθηκαν στο πλαίσιο του έργου Life Grin, που υλοποιείται από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων, το Υπουργείο Περιβάλλοντος, την Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδας, τους Δήμους Αμαρουσίου και Ηρακλείου Κρήτης και την εταιρεία Τεχνοομοιόσταση Ο.Ε.

Οι πιλοτικές δράσεις του έργου σε αυτούς τους δύο δήμους με την εφαρμογή συγχρόνων εργαλείων, τα οποία διευκολύνουν το έργο της διαχείρισης και βελτιστοποιούν τους χώρους πρασίνου, παρείχαν σημαντικά στοιχεία.  Όλη αυτή η γνώση έχει μεταφερθεί και σε άλλους 10 δήμους μέχρι σήμερα.

Με την ολοκλήρωση του έργου LIFE GrIn προέκυψαν τα εξής χρήσιμα εργαλεία, που είναι διαθέσιμα χωρίς κόστος σε όλους τους δήμους της χώρας:

1. Στρατηγικός σχεδιασμός ΧΑΠ

2. Προδιαγραφές για τα έργα πρασίνου

3. Συνεργατική Πλατφόρμα για την απογραφή όλων των χώρων πρασίνου

4. Σύστημα δεικτών/κριτηρίων για την αξιολόγηση του στρατηγικού σχεδιασμού των χώρων πρασίνου, συνυπολογίζοντας την κλιματική αλλαγή

5. Επαναπροσδιορισμός του ισχύοντος νομικού και κανονιστικού πλαισίου της χώρας

To BLOD ευχαριστεί την Ελληνική Εταιρεία Προστασίας της Φύσης για την ευγενική παραχώρηση του βίντεο της εκδήλωσης.