Ένστικτο – libido: δυο ελληνικές λέξεις στα θεμέλια της μεταψυχολογίας

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ

Στις 3 & στις 4 Σεπτεμβρίου του 1904 ο Σίγκμουντ Φρόυντ ανέβηκε στο βράχο της Ακρόπολης στην πρώτη και μοναδική φορά που επισκέφτηκε την Ελλάδα και την Αθήνα. Ήταν για αυτόν ένα όνειρο ζωής ή μάλλον κάτι που δεν πίστευε ποτέ ότι θα καταφέρει να κάνει. Ίσως για αυτό, όταν πράγματι ανέβηκε στην Ακρόπολη, φορώντας το καλύτερό του πουκάμισο, ταράχτηκε και είχε μια αλλόκοτη αίσθηση σαν να μην μπορούσε να πιστέψει αυτό που συνέβαινε. Δεν μοιράστηκε τις σκέψεις του με τον αδερφό του Αλεξάντερ που ήταν τότε μαζί του, αλλά, 32 χρόνια αργότερα, με τον Ρομαίν Ρολλάν («Μια Διαταραχή της Μνήμης πάνω στην Ακρόπολη»), Γάλλο συγγραφέα που εκτιμούσε ιδιαίτερα, σε μια επιστολή-δώρο για τα εβδομηκοστά του γενέθλια – όταν ο ίδιος ο Φρόυντ ήταν ογδόντα ετών.

Ίσως όλοι μας κάποια στιγμή της ζωής μας έχουμε βιώσει μια εμπειρία που για κάποιο ανεξήγητο λόγο είναι τόσο έντονη και πολύπλοκη για εμάς συναισθηματικά που νιώθουμε σαν να μην είναι αλήθεια αυτό που ζούμε. Οι περισσότεροι αγνοούμε φευγαλέες σκέψεις και αισθήσεις που ξεπετάγονται ασυνάρτητα στο μυαλό μας, ειδικά όταν μας ταράζουν. Ο Φρόυντ όμως τις θεωρούσε πολύτιμα δεδομένα προς ανάλυση!

ΤΙ ΑΞΙΑ ΕΧΕΙ ΣΗΜΕΡΑ Η ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΑΥΤΗ ΤΟΥ ΦΡΟΫΝΤ;

Έχουν περάσει από τότε 115 χρόνια. Η Ακρόπολη και ο Παρθενώνας παραμένουν παγκόσμιου βεληνεκούς πολιτιστικά σύμβολα. Η ψυχανάλυση έχει διανύσει μια σημαίνουσα πορεία στο πεδίο των επιστημών, ταραχώδη κατά καιρούς, και ίσως ακόμη πιο ταραχώδη στην Ελλάδα. Έχει αποτελέσει, μαζί με τη θεωρία του Κοπέρνικου και αυτήν του Δαρβίνου, μια από τις τρεις μεγάλες τομές στην ιστορία της ανθρώπινης σκέψης. Ο ίδιος ο Φρόυντ έχει γίνει πλέον σύμβολο.

ΟΙ ΣΚΕΨΕΙΣ ΤΟΥ ΦΡΟΫΝΤ

Οι σκέψεις του Φρόυντ στάθηκαν η αφετηρία για μια σειρά προβληματισμών κι ερωτημάτων, και ανακίνησαν την επιθυμία των διοργανωτών για διάλογο και συζήτηση.

• Πώς θα ένιωθε ο Φρόυντ αν επισκεπτόταν σήμερα την Ελλάδα;
• Ποια η σχέση της Ψυχανάλυσης με την Αρχαιολογία, τη Μυθολογία, την Ιστορία, την Ελλάδα;
• Τι διαδρομή έχει διανύσει η Ψυχανάλυση από την εποχή του Φρόυντ ως σήμερα; Σε τι στάδιο βρίσκεται η ανάπτυξή της, διεθνώς, και στην Ελλάδα;

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΚΕΨΗΣ ΤΟ 1904

Σ’ αυτό το σημείο, αξίζει να αναφερθεί ότι στην περίοδο πριν και λίγο μετά την επίσκεψη του Φρόυντ στην Αθήνα, είχαν ήδη συμβεί μια σειρά από πολύ σημαντικά γεγονότα στη ζωή του. Το 1900 εκδίδεται η «Ερμηνεία των Ονείρων» που ο ίδιος θεωρούσε ως το έργο της ζωής του, λαμβάνοντας αρνητικές κριτικές που το χαρακτήριζαν αντιεπιστημονικό και εσωτεριστικό. Από το 1901-1905 εκδίδει άλλα τέσσερα σημαντικά έργα («Ψυχοπαθολογία της καθημερινής ζωής», «Τρία δοκίμια της θεωρίας της σεξουαλικότητας», «Σχέση αστείου και ασυνείδητου» και «Η περίπτωση Ντόρα: Απόσπασμα μιας ανάλυσης μιας υστερίας»). Σε προσωπικό επίπεδο, ο πατέρας του πεθαίνει τον Οκτώβριο του 1896, η πολύ σημαντική φιλία του με τον ωτορινολαρυγγολόγο Β. Φλις λήγει ενώ έχει ήδη ξεκινήσει την αυτοανάλυσή του.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ ΤΟ 1936

Ο Φρόυντ έγραψε την επιστολή στον Ρολάν το 1936 μόλις τρία χρόνια πριν τον θάνατο του στις 23 Σεπτεμβρίου 1939, εν μέσω έντονων προσωπικών και πολιτικών γεγονότων. Πιο ειδικά, στις αρχές της δεκαετίας του 1930 διαφαινόταν ξεκάθαρα η πρόθεση για την ενσωμάτωση της Αυστρίας στη Γερμανία, ενώ με την άνοδο του Χίτλερ στην εξουσία το 1933 ένα κόμμα ναζιστικού τύπου γιγαντώθηκε στη χώρα. Το στενό περιβάλλον του Φρόυντ προσπαθεί να τον πείσει να μεταναστεύσει στην Αγγλία αλλά εκείνος αρνείται μέχρι και το 1938, που πλέον δεν είχε άλλη εναλλακτική. Σε προσωπικό επίπεδο, το 1930 πεθαίνει η πολυαγαπημένη μητέρα του ενώ μια καρδιακή προσβολή τον αναγκάζει να κόψει το κάπνισμα παρόλο που ήταν μανιώδης καπνιστής. Παράλληλα, από το 1919 είχε διαγνωστεί με καρκίνο στη γνάθο και μεταξύ 1923 – 1938 είχε υποστεί περίπου εικοσιπέντε επεμβάσεις. Το 1933 έχει αλληλογραφία με τον Αϊνστάιν για τα δεινά του πολέμου και οι Ναζί καίνε κάποια από τα βιβλία του λόγω της Εβραϊκής του καταγωγής. Το 1934 που λαμβάνει χώρα το 13ο Διεθνές Ψυχαναλυτικό Συνέδριο στη Λουκέρνη ήδη πολλοί Γερμανοί ψυχαναλυτές έχουν αναγκαστεί να μεταναστεύσουν. Κατά την ταραγμένη αυτή περίοδο, ο Φρόυντ έχει ήδη συγγράψει τον μεγαλύτερο όγκο του έργου του, συνεχίζει την προσπάθειά του για την εδραίωση της ψυχανάλυσης, ενώ το 1935 ανακηρύσσεται Επίτιμο Μέλος της Βρετανικής Βασιλικής Ακαδημίας Ιατρικής.