Πολυζώη Βασιλική
Polis Ensemble
Δερέμπεη Ειρήνη
Μιχελλής Θεολόγος
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
12/07/2022
Διάρκεια
01:56:22
Εκδήλωση
Μουσικές Ταυτότητες: «Μουσική και προσφυγική ταυτότητα»
Χώρος
Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης» - Κέντρο Εθνομουσικολογίας
Διοργάνωση
Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης» - Κέντρο Εθνομουσικολογίας
Κατηγορία
Τέχνες / Πολιτισμός
Ετικέτες
μουσική ταυτότητα, προσφυγική ταυτότητα, μικρασιάτες μουσικοί, Σμύρνη, καφέ αμάν, πρόσφυγες, 1922, μουσική
Για το 2022, ο τριετής κύκλος δράσεών του «Μουσικές ταυτότητες» διαπραγματεύεται τη θέση και τη σημασία της μουσικής στη διαδικασία διαμόρφωσης της συλλογικής ταυτότητας των προσφύγων γενικά, και των προσφύγων του 1922 ειδικότερα. Των ανθρώπων, που με βίαιο τρόπο εκπατρίστηκαν μαζικά και ήρθαν σε ένα νέο, όχι πάντα φιλικό περιβάλλον, για να συνεχίσουν με όρους που τους επιβλήθηκαν έξωθεν τη ζωή τους. Εγκαταλείποντας ένα περιβάλλον πολυπολιτισμικό, περισσότερο ανεκτικό στο «άλλο» και εν πολλοίς κοσμοπολίτικο, έφτασαν στην «αντίπερα όχθη» για να ενταχθούν βίαια σε μια κοινωνία ανέτοιμη, ούτως ή άλλως, να τους δεχτεί.
Εκατό χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση του 1821 και τη συγκρότηση του νεοελληνικού κράτους, το ζήτημα της εθνικής ταυτότητας ήταν ακόμη ανοιχτό. Η άφιξη 1,2 εκατομμυρίου προσφύγων περίπου, όπως ήταν επόμενο, έδωσε στο ζήτημα επείγοντα και δραματικό χαρακτήρα. Στους καινούργιους τόπους εγκατάστασης, οι πρόσφυγες, ξένοι και περιθωριοποιημένοι, κλήθηκαν να επαναπροσδιορίσουν και οι ίδιοι την ατομική και συλλογική τους ταυτότητα, ενώ παράλληλα όφειλαν να επιδείξουν την αναγκαία προσαρμοστικότητα, προκειμένου να επιβιώσουν. Με την ελπίδα της επιστροφής να είναι πάντα παρούσα.
Η σπονδυλωτή αυτή παράσταση των έξι μουσικών εκδηλώσεων επιδιώκει να φωτίσει τον τρόπο που αυτοί οι άνθρωποι «χρησιμοποίησαν» τη μουσική – όχι μόνο ως παράδοση, αλλά και ως σύγχρονής τους καλλιτεχνική δημιουργία – προκειμένου να δημιουργήσουν ένα διακριτό και σταθερό σημείο αναφοράς και να την καταστήσουν συσσωρευτή συλλογικής μνήμης και βασικό στοιχείο της νέας, προσφυγικής τους ταυτότητας. Τον τρόπο που η μουσική έγινε κρίκος μιας αλυσίδας, δεμένη σφιχτά με την έννοια της καταγωγής, της ιστορίας, της συνοχής, της μνήμης και της αυτογνωσίας. Τον τρόπο που η μουσική έγινε μέσο επιβίωσης όχι μόνο οικονομικής, αλλά, κυρίως, κοινωνικής και βαθύτατα υπαρξιακής.
Επτά μουσικά σχήματα – δύο από αυτά σε κοινή παράσταση - προσκλήθηκαν από το Μουσείο για να δημιουργήσουν μια μουσική αφήγηση που συνδέει τη Μουσική και προσφυγική ταυτότητα. Το κάθε ένα από αυτά επεξεργάστηκε, οργάνωσε και προλόγισε ένα μουσικό πρόγραμμα που τραβά νήματα μουσικής μνήμης από τη πλούσια μικρασιατική παράδοση, όπως αυτή εκφραζόταν πριν την καταστροφή και τον ξεριζωμό μέχρι την προσαρμογή και την ενσωμάτωσή της στη νέα πατρίδα.
Η συμφορά ως ευλογία…
Η κοσμογονικού μεγέθους επίδραση των Μικρασιατών μουσικών
στη διαμόρφωση του ελληνικού φαντασιακού μουσικού χάρτη
«…Η μουσική υπήρξε αναπόσπαστο κομμάτι της σμυρνέικης καθημερινότητας και ταυτόχρονα το κατεξοχήν σύμβολο της σμυρνέικης ταυτότητας. Όσοι από τους κατοίκους της περιοχής κατέληξαν, έπειτα από τη Μικρασιατική Καταστροφή, στην Ελλάδα δεν είχαν λόγο να διατηρήσουν τη μουσική πρακτική τους “αγνή κι ανόθευτη” από πιθανές επιρροές, εφόσον η ίδια, αφενός μεν, αποτελούσε ένα κράμα πολλών και διαφορετικών μουσικών υλικών, αφετέρου δε, τροφοδοτούσε διαρκώς με σκοπούς και τραγούδια τα νησιά πολύ πριν το ’22. Υπήρχε, όμως και ένας τρίτος σημαντικός παράγοντας ο οποίος δεν επέτρεπε στους «Σμυρνιούς» να επιδείξουν την οποιαδήποτε εσωστρέφεια σχετικά με τις μελωδίες και τα στιχάκια τους. Πολλοί εξ αυτών ήταν επαγγελματίες μουσικοί υψηλού επιπέδου, οι οποίοι έπρεπε να καθιερωθούν ως τέτοιοι και στην καινούργια τους πατρίδα.
Κατά τα γραφόμενα του Θεόδωρου Χατζηπανταζή, ...”το ρεπερτόριό τους ήταν ιδιαίτερα πλούσιο. Περιείχε, δηλαδή, τόση ποικιλία όση και η κοινή σε γενικές γραμμές μουσική παράδοση των λαών της περιοχής. Πέρα από τα τουρκικά και αραβικά τραγούδια, εκτελεσμένα σε ελληνική, τουρκική, αρμένικη και αραβική γλώσσα, τα προγράμματά τους πρόσφεραν πλήθος ελληνικά τραγούδια, λαϊκά των αστικών κέντρων της Ανατολής, αρβανίτικα, ρουμάνικα, βουλγάρικα και αιγυπτιακά”. Εν τω μεταξύ, στην Αθήνα, τον Πειραιά και σε όσες πόλεις λειτούργησαν καφέ αμάν (Σύρος, Θεσσαλονίκη, Πάτρα, Αγρίνιο, Χανιά, κ.ά.) φαίνεται πως ο κόσμος της διασκέδασης ήταν έτοιμος να τους υποδεχτεί από τα τέλη του 19ου αιώνα, όταν και τα σμυρνέικα συγκροτήματα έκαναν εξαγωγή της μουσικής τους πρακτικής».
Συμμετέχει το μουσικό σχήμα Polis Ensemble: Νίκος Παραουλάκης (νέυ, καβάλ, φλογέρα), Γιώργος Κοντογιάννης (λύρα), Στέφανος Δορμπαράκης (κανονάκι), Αλέξανδρος Καψοκαβάδης (πολίτικο λαούτο, κρητικό λαούτο), Μανούσος Κλαπάκης (κρουστά), Θεόδωρος Κουέλης (κοντραμπάσο)
και η Ειρήνη Δερέμπεη (φωνή) και ο Θεολόγος Μιχελλής (βιολί)
1. Βόσπορος, Νίκος Παραουλάκης
2. Σε καινούργια βάρκα μπήκα, εναρμόνιση: Γιάννης Κωνσταντινίδης
3. Δεν είν’ αυγή να σηκωθώ – Τα μελιτζανιά, ανώνυμου
4. Η Αιλή η σκανταλιάρα – Σμυρνιωτοπούλες, Παναγιώτης Τούντας
5. Ερηνάκι – Longa Skarveli, Κώστας Σκαρβέλης
6. Απόψε στο δικό σου μαχαλά, Σπύρος Περιστέρης
7. Šal, Στέφανος Δορμπαράκης
8. Άπνοια, Αλέξανδρος Καψοκαβάδης
9. Από ξένο τόπο – Έχασα μαντίλι – Τι σε μέλλει εσένανε, ανώνυμου
10. Εγέρασα και πέρασα –Σαν δεις αγάπης δάκρυα, ανώνυμου
11. Κανελλόριζα Λέσβου – Κανελλόριζα Μικράς Ασίας, ανώνυμου
12. Ξύπνα μαυροματούσα μου – Λιβισιανός σκοπός & σούστα Ρόδου, ανώνυμου
13. Μαρούλι– Όσο βαθιά στη θάλασσα, ανώνυμου
14. Σέρτικο, Θεόδωρος Κουέλης
15. Το πονεμένο στήθος μου – Βαρύτερα απ’ τα σίδερα, ανώνυμου
16. Από τα πολλά, ανώνυμου
Η Βασιλική Πολυζώη σπούδασε Ελληνική Φιλολογία και Μουσειολογία. Από το 1992 και για πολλά χρόνια εργάστηκε στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης του Υπουργείου Πολιτισμού, δουλεύοντας για κάθε σχεδόν τομέα της δραστηριότητάς του. Σχεδίασε και υλοποίησε εκπαιδευτικά προγράμματα για διαφορετικά είδη κοινού, διαχειρίστηκε μουσειακές συλλογές, χορηγικά προγράμματα, δημιούργησε και επιμελήθηκε εκδόσεις έντυπες και ψηφιακές. Συμμετείχε σε εκθέσεις άλλων Μουσείων (Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού, Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο) επιλέγοντας τα μουσειακά αντικείμενα και συγγράφοντας τα σχετικά λήμματα για τους επιστημονικούς καταλόγους των εκθέσεων. Ως επιμελήτρια του Μουσείου συνεργάστηκε για τη δημιουργία της μόνιμης έκθεσης «Άνθρωποι και Εργαλεία. Όψεις της εργασίας στην προβιομηχανική κοινωνία» και τη δημιουργία του συνοδευτικού υλικού της, όπως η μουσική ψηφιακή έκδοση «Είναι όμορφη η δουλειά μας. Επαγγέλματα στα παλιά τραγούδια» σε συνεργασία με τον μουσικολόγο Γιώργο Παπαδάκη. Από το 2019 προΐσταται στο Μουσείο Ελληνικών Λαϊκών Μουσικών Οργάνων «Φοίβος Ανωγειανάκης-Κέντρο Εθνομουσικολογίας. Έχει ασχοληθεί για πολλά χρόνια με τον παραδοσιακό χορό, μαθητεύοντας στο Λύκειο των Ελληνίδων, και με τα παραδοσιακά κρουστά με δάσκαλο τον δεξιοτέχνη μουσικό Μιχάλη Κλαπάκη (1994 έως σήμερα).
Το συγκρότημα Polis Ensemble ιδρύθηκε τον Δεκέμβριο του 2011 στην Αθήνα. Η λέξη «πόλις» προσπαθεί να φωτογραφίσει τις πόλεις της Ανατολικής Μεσογείου, η μουσική παράδοση της οποίας ποτέ δεν έπαψε να εμπνέει τα μέλη του ανσάμπλ.
Από τους πρώτους μήνες του 2012 μέχρι σήμερα, έχει εμφανιστεί σε σημαντικές αίθουσες συναυλιών, έχει παρουσιάσει το έργο της στην ελληνική ραδιοφωνία και τηλεόραση, ενώ συμμετείχε στο Folk Music Spring and Easter Project 2021 της EBU.
Το σεξτέτο έχει συμπράξει –τόσο δισκογραφικά, όσο και επί σκηνής– με σπουδαίους συνθέτες, σολίστες, τραγουδιστές, ηθοποιούς, την Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ και διάφορα χορωδιακά σύνολα, έχει πάρει μέρος σε πολλά ελληνικά φεστιβάλ και έχει ταξιδέψει στις Βρυξέλλες, έπειτα από πρόσκληση της Μητρόπολης Βελγίου και του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου. To 2021, συμμετείχε στο πολύπλευρο πρόγραμμα δράσεων με τίτλο «200 χρόνια δημοτικό τραγούδι», τη γενική επιμέλεια του οποίου είχε ο διεθνούς φήμης συνθέτης και μαέστρος, Σταύρος Ξαρχάκος.
Το 2017, το μουσικό σύνολο εξέδωσε το πρώτο του άλμπουμ με πρωτότυπες συνθέσεις και ατμοσφαιρικούς αυτοσχεδιασμούς των μελών του, ενώ, τον Δεκέμβριο του 2021, κυκλοφόρησε το βιβλίο-CD με τίτλο Ήχος Ελληνικός• ένα αφιέρωμα σε δεκατέσσερις λόγιους συνθέτες ελληνικής καταγωγής από τον 13ο αιώνα ως τις μέρες μας.
Το συγκρότημα αποτελούν οι:
Στέφανος Δορμπαράκης, Αλέξανδρος Καψοκαβάδης, Μανούσος Κλαπάκης, Γιώργος Κοντογιάννης, Θεόδωρος Κουέλης και Νίκος Παραουλάκης
(Η Ειρήνη Δερέμπεη) Γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου σπούδασε ανώτερα θεωρητικά και μονωδία μαθητεύοντας κοντά στην υψίφωνο Μαρίνα Κρίλοβιτς. Αποφοίτησε από το Ωδείο Αθηνών, από την τάξη της Μένης Χαραλαμπίδου, αποκτώντας δίπλωμα μονωδίας. Είναι, επίσης, απόφοιτος του Μουσικού Σχολείου Παλλήνης. Έχει ασχοληθεί με την παραδοσιακή, βυζαντινή και δυτική μουσική και παίζει ταμπουρά, καβάλ και πολίτικο λαούτο. Πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία συνεργαζόμενη με το Αρχείο Ελληνικής Μουσικής και τον Χρόνη Αηδονίδη. Το 1993, μαζί με τους Κάρολο Κουκλάκη και Ζαχαρία Σπυριδάκη ίδρυσαν το μουσικό σύνολο «Παλαιινά Σεφέρια». Έχει συμμετάσχει σε πολυάριθμες δισκογραφικές παραγωγές και έχει συνεργαστεί με σημαντικούς παραδοσιακούς μουσικούς και συνθέτες στην Ελλάδα και το εξωτερικό.
Ο Θεολόγος Μιχελλής κατάγεται από την Πάτμο. Είναι πτυχιούχος Αρμονίας, Αντίστιξης και Ενοργάνωσης-Ενορχήστρωσης και απόφοιτος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Ιονίου Πανεπιστημίου. Το διάστημα 2007-2011 διετέλεσε Πανεπιστημιακός συνεργάτης του Τμήματος Μουσικής Επιστήμης και Τέχνης του Πανεπιστημίου Μακεδονίας. Το 2015 εγκολπιάστηκε στη Σχολή Βυζαντινής και Παραδοσιακής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως Αυστρίας, διδάσκοντας Ερμηνεία και Εκτέλεση Παραδοσιακού Βιολιού. Το 2016 ανέλαβε την καλλιτεχνική επιμέλεια του Φεστιβάλ Χορού και Μουσικής Πάτμου, ενώ διευθύνει τη χορωδία παραδοσιακού τραγουδιού του Λυκείου Ελληνίδων, Παράρτημα Αχαρνών. Το 2018 δημιούργησε το Μουσικό Εργαστήρι Νέων Χίου με σκοπό τη μελέτη του ρεπερτορίου της Ανατολικής Μεσογείου. Υπήρξε βασικό μέλος δύο εκ των μεγαλύτερων ορχηστρών παραδοσιακών εγχόρδων τη χώρας: Romana Orchestra και Antonis Apergis Strings Orchestra.
