Φυλετισμός, εθνικισμός και εκπολιτισμός: οι αντιδράσεις των ελλήνων ιατρών στη θεωρία του Φαλμεράγερ και η πορεία προς τη Μεγάλη Iδέα

Πρώτη Συνεδρία: Υποδοχή φυλετικών θεωριών

Από το 1830 ως το 1836 ο Αυστριακός περιηγητής και ιστορικός Jakob Philipp Fallmerayer εξέδωσε την Ιστορία της χερσονήσου της Πελοποννήσου κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους σε δύο τόμους, συμπληρώνοντάς τους με το βιβλίο του Περί της καταγωγής των σημερινών Ελλήνων, το οποίο εκδόθηκε κατά την ίδια περίοδο. Σε μια περίοδο κατά την οποία οι Έλληνες έδιναν τους τελευταίους αγώνες για τη σύσταση του νέου κράτους, η αμφισβήτηση της ταυτότητάς τους και της καθαρότητας της φυλής τους προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων από όλη την ελληνική διανόηση και έντονες επικρίσεις από την Ευρώπη. Η συζήτηση για την καταγωγή των σύγχρονων Ελλήνων απασχόλησε ιδιαίτερα και την επιστημονική κοινότητα, και ιδιαίτερα τους Έλληνες γιατρούς, οι οποίοι χρησιμοποιώντας επιχειρήματα από την ιστορία, την ανθρωπολογία και τη φυσιολογία, προσπάθησαν να ακυρώσουν τη θεωρία του Fallmerayer.

Η ανακοίνωσή μου θα αναδείξει αρχικά την επιχειρηματολογία των Ελλήνων ιατρών και άλλων επιστημόνων συναφών επιστημονικών πεδίων, όπως αυτή εμφανίζεται από τα τέλη του 19ου αιώνα και διαμορφώνεται μέχρι τον Μεσοπόλεμο. Πώς ο ιατρικός λόγος συνδέει την έννοια της φυλής με την έννοια του εθνικισμού αλλά και του πολιτισμού, και πιο συγκεκριμένα της πολιτιστικής ή μάλλον εκπολιτιστικής πολιτικής; Πώς η Ελλάδα από δέκτης της βαυαρικής πολιτιστικής ατζέντας για αναβίωση της αρχαίας Ελλάδας μετουσίωσε την ανωτερότητα του «πολιτισμένου Βορρά», της «πολιτισμένης Δύσης» σε ίδιο χαρακτηριστικό της δικής της εκπολιτιστικής αποστολής και της θεωρίας της «Μεγάλης Ιδέας» που οδήγησε στη μικρασιατική εκστρατεία; Ποια ήταν τα επιστημονικά ερείσματα για τη διαμόρφωση και ενίσχυση του εθνικισμού με φυλετικά χαρακτηριστικά;