Γεωμετρία και Φως: Μια περιδιάβαση στις αρχαίες και μεσαιωνικές αντιλήψεις για τη φύση και τη διάδοση του φωτός

Από τον Εμπεδοκλή στον Πτολεμαίο και από τον Ιμπν Χαϊτάμ στον Νεύτωνα, οι περισσότεροι λόγιοι του παρελθόντος ασχολήθηκαν με τη φύση και τη διάδοση του φωτός. Πολλές από τις σκέψεις που διατύπωσαν είναι τώρα πια ξεχασμένες, θαμμένες στο αχάριστο χρονοντούλαπο των «λανθασμένων θεωριών».
 
Στην ομιλία μου θα επιχειρήσω να ανασύρω στην επιφάνεια κάποιες από αυτές για να αναζητήσω μέσα τους τα σπέρματα των σύγχρονων επιστημονικών αντιλήψεων και να εντοπίσω μια δυο αρχαίες διχογνωμίες, που και σήμερα ακόμη, αποτελούν ανοικτά επιστημονικά ερωτήματα.   

(Σημείωμα του ομιλητή)




Η ομιλία αυτή  είναι η πρώτη του κύκλου εκδηλώσεων για τη συμπλήρωση 10 χρόνων από την ίδρυση της Ομάδας "ΘΑΛΗΣ + Φίλοι" και πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Ηρακλειδών.

 Όλες οι εκδηλώσεις της χρονιάς ενισχύουν τις αρχικές σκέψεις και την επιθυμία των ιδρυτών της ομάδαςγια τη δημιουργία δράσεων που προάγουν το στοχασμό, τη γνώση και το διάλογο.
 
Στις φετινές εκδηλώσεις περιλαμβάμνονται διαλέξεις των: Κατερίνας Καλφοπούλου, Κύρας Κοτζιά, Φανής Κοσώνα, Πότας Κοταρίνου, Τεύκρου Μιχαηλίδη και αρκετών ακόμα ομιλητών, με θέματα που ξεκινούν από τη γεωμετρία και τα μαθηματικά για να συναντήσουν τη σκέψη του Μπόρχες, την Ιστορία, τη φιλοσοφία, τη μουσική και το θέατρο.
 
Να υπενθυμίσουμε, συνοπτικά, την διαδρομή της ομάδας τα τελευταία δέκα χρόνια:
 
H Ομάδα ΘΑΛΗΣ + ΦΙΛΟΙ είναι μια μεγάλη παρέα εθελοντών, που εμπνέει και στηρίζει τη δημιουργία λεσχών ανάγνωσης, καθώς και άλλων δραστηριοτήτων.Είναι ένα ανοιχτό δίκτυο ενημέρωσης και κοινών δράσεων, που ξεκινά από το χώρο της εκπαίδευσης, και ανοίγεται στην κοινωνία. Ιδρύθηκε το 2005 από τους μαθηματικούς και συγγραφείς Απόστολο Δοξιάδη, Τεύκρο Μιχαηλίδη και τον καθηγητή του Τμήματος Στατιστικής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών Πέτρο Δελλαπόρτα, οι οποίοι μοιράζονται το κοινό ενδιαφέρον τους για το πάντρεμα των μαθηματικών με την αφήγηση.
 
Το 2005, η ομάδα ΘΑΛΗΣ+ΦΙΛΟΙ οργάνωσε και το πρώτο συνέδριο με τίτλο «Μαθηματικά και Αφήγηση». Συμμετείχανδιακεκριμένοι στους κλάδους τους, μαθηματικοί, ιστορικοί, φιλόσοφοι, συγγραφείς και καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο. Ήταν υπό την αιγίδα του Ινστιτούτου Έρευνας Μαθηματικών Επιστημών (Mathematical Sciences Research Institute) και έγινε, από τις 12 έως τις 15 Ιουλίου, στη Μύκονο.
 
Η πρώτη δραστηριότητα, ύστερα από το αρχικό συνέδριο, ήταν η δημιουργία λεσχών ανάγνωσης σε σχολεία, με τη συνεργασία εθελοντών εκπαιδευτικών. Από τότε, λειτουργούν αδιαλείπτωςεκατοντάδες σχολικές λέσχες, καθώς και λέσχες ενηλίκων σε όλη την Ελλάδα, από το Σουφλί έως την Κρήτη.
 
Το Ιούνιο του 2006, η ομάδα οργάνωσε στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς το συνέδριο ΠΑΡΑΛΛΗΛΟΙ ΔΡΟΜΟΙ: Αφηγηματικές Τέχνες και Μαθηματικά. Μια εκδήλωση με τη συμμετοχή επιστημόνων, συγγραφέων, καλλιτεχνών, δημοσιογράφων από την Ελλάδα και το εξωτερικό, που διερεύνησε τη σχέση των μαθηματικών με τη δημιουργική ανάγνωση, την αφήγηση και τον πολιτισμό στα πλαίσια της εκπαίδευσης, των μέσων μαζικής ενημέρωσης, της λογοτεχνίας και των τεχνών.
 
Το 2007, ακολούθησε η διοργάνωση της δεύτερης συνάντησης με θέμα τη σχέση μαθηματικών και αφήγησης, που έγινε, με τη βοήθεια του κοινωφελούς Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστόπουλου (20 -23 Ιουλίου),στους Δελφούς.Από τις εργασίες του συνεδρίου γεννήθηκε η ιδέα και του πρώτου, παγκοσμίως, ερευνητικού βιβλίου που αφορά τη σχέση μαθηματικών και αφήγησης. Πρόκειται για την έκδοση Circles Disturbed: The Interplay Between Mathematics and Narrative. (Κύκλοι Διαταραγμένοι) που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Princeton University Press, σε επιμέλεια του Απόστολου Δοξιάδη και του αμερικανού καθηγητή στο Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ Barry Mazur.
 
Κινητήριος δύναμη της ομάδας και των εκατοντάδων πλέον φίλων της, παραμένει η αγάπη για τη λογοτεχνία και τα μαθηματικά, αλλά και η ζωηρή επιθυμία να αποκτήσει κοινωνική διάσταση η, κατά κανόνα, μοναχική εμπειρία της ανάγνωσης. Η δράση της ομάδας δίνει, επίσης, την ευκαιρία σε δεκάδες φωτισμένους εκπαιδευτικούς να εμψυχώσουν τους μαθητές τους, ώστε να ανακαλύψουν τη χαρά της ανάγνωσης, να καλλιεργήσουν τα ταλέντα, τις ικανότητές τους και ενδιαφέροντα που δεν περιορίζονται στο αναλυτικό σχολικό πρόγραμμα.
 
Στο ίδιο πνεύμα εντάσσονται επίσης και αρκετές ακόμα διοργανώσεις της ομάδας σε όλη την Ελλάδα, όπως ήταν τα Θερινά και Φθινοπωρινά Σχολεία (Νάουσα Ημαθίας, Πάρος, Σκιάθος), τα Μαθηματικά Πανηγύρια με τις συναντήσεις των μελών από τις Λέσχες ανάγνωσης, Ημερίδεςκαι Διαλέξεις με ποικίλα θέματα.
 
Τέλος, σημειώνουμε ότι ενώ τα μαθηματικά παραμένουν ένα από τα κύρια ενδιαφέροντα της ομάδας, η θεματική των λεσχών και των εκδηλώσεων έχει επεκταθεί για να περιλάβει τις επιστήμες, τη φιλοσοφία, την Ιστορία, την κλασική λογοτεχνία, καθώς και κάθε πνευματική δραστηριότητα που έχει στο επίκεντρό της το στοχασμό.