"Χάρις σ' ένα μηχανηματάκι τόσο δα..."

Η ομιλία αυτή της λαογράφου-εθνολόγου Μιράντας Τερζοπούλου  , έγινε στο πλαίσιο της "Διημερίδας για το ελληνικό τραγούδι" που διοργάνωσε η Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος "Λίλιαν Βουδούρη" στο Μέγαρο Μουσικής και ανήκει στην ενότητα "Δημοτικό και Ρεμπέτικο".

Η σύνοψη της ομιλίας όπως δημοσιεύτηκε στο Πρόγραμμα της εκδήλωσης:

Η αφήγηση ηρωικών και ιδανικών πράξεων του παρελθόντος, σαν ιστορία, σαν θρύλος και κυρίως σαν τραγούδι, ήταν πάντα το νήµα που οδηγούσε και ύφαινε το µέλλον. Με τη δύναµη τους τα τραγούδια «µνήµης», αντιστρόφως ανάλογη συνήθως µε την ευηµερία των δηµιουργών και ακροατών τους, εµφυσούν δύναµη για αγώνα, πίστη σε αξίες και ιδεώδη ξεχασµένα, αναβαθµίζουν την αυτοεκτίµηση των βασανισµένων και ηττηµένων. Σε περιοχές και κοινωνικές οµάδες που άνθισε το λαϊκό τραγούδι, κάθε νέο ερέθισµα µπορεί να προσαρµοστεί στο τοπικό µουσικό ιδίωµα και να γίνει ένα αυθεντικό καλλιτεχνικό δηµιούργηµα που συνεχίζει µια παράδοση αλλά και εκφράζει την εποχή του. 

Σε µια τέτοια περίπτωση θα αναφερθώ στην παρουσίασή µου. Στην ιδιότυπη τραγουδισµένη βιοϊστορία του Σ.Μ. Ο Σ.Μ. γεννήθηκε το 1927 σ' ένα θεσσαλικό χωριό στους Ν. πρόποδες του Κίσσαβου, κοντά στην Αγιά Λαρίσης, από οικογένειά πρώην µεταβατικών κτηνοτρόφων. 
 

Από µικρός ονειρευόταν να γίνει τσέλιγκας. Δεν θέλησε να µάθει γράµµατα γιατί αγαπούσε το βουνό και το κοπάδι .. Το 1946, στα 19 του χρόνια, αυτός, παιδί µιας δεξιάς οικογένειας Σαρακατσανέων; βρέθηκε στο βουνό µε τους αντάρτες του λαϊκού στρατού. Ήταν ο εµφύλιος. Ο αδελφός του στο αντίπαλο στρατόπεδο. Πολέµησαν. Με την ήττα, βρέθηκε στην Αλβανία, στη Σοβιετική Ένωση, στην Τασκένδη. Για τους δικούς του ήταν για πολλά χρόνια νεκρός. 
 

Όταν «επαναπατρίστηκε» ήταν και πάλι σαν νεκρός. Για τους µεν ερχόταν «απ' το παραπέτασµα», για τους δε ανήκε στο γνωστό δεξιό σόι. Μετέωρος και βουβός, ένας καλλίφωνος βουβός, µοιραζόταν τη σιωπηλή κοινή µοίρα της σπαραγµένης Ελλάδας, υιοθετώντας σαν µόνο µέσο έκφρασης την αλληγορική γλώσσα των τραγουδιών στα µακρόσυρτα σαρακατσάνικα τραπεζώµατα. 

Ώσπου, γύρω στο 1990, του χαρίσαν ένα κασετόφωνο. Τότε αυτός ο αναλφάβητος, ελεύθερος, χωρίς τις δεσµεύσεις ενός ακροατηρίου και χωρίς την απαγόρευση του µολυβιού, αποπειράται να αφηγηθεί όσα τον βαραίνουν, την ζωή του, την ιστορία, τον τόπο του, όπως εκείνος τα έζησε και µε τον µόνο τρόπο που ήξερε: φτιάνοντας δικά του τραγούδια. Μπροστά στο µικρό του µηχάνηµα, υποδύθηκε όλα τα πρόσωπα που έπαιξαν ρόλο στο σενάριο του βίου του και τους δάνεισε τη φωνή του. Μέσα από ατελείωτες ηχογραφηµένες ώρες, ο Σ. Μ., ξανακέρδισε τη χαµένη ζωή του, «έγραψε» µια προφορική, έµµετρη, ολοκληρωµένη νεοελληνική µικροϊστορία τραγουδώντας.