Holocene sea-level changes and tectonic movements in the eastern Mediterranean

Αυτή η εργασία παρουσιάζει μία σύνοψη των αποτελεσμάτων που συγκεντρώθηκαν τις τελευταίες δεκαετίες από επιτόπιες έρευνες στην ανατολική Μεσόγειο. Η έρευνα ξεκινά κατά μήκος του Ελληνικού Τόξου και συνεχίζει σε επιλεγμένα τμήματα της ηπειρωτικής Ελλάδας πριν καταλήξει στις ακτές του Ιονίου. Ένα μορφολογικό χαρακτηριστικό που χρησιμοποιείται συχνά είναι οι παλιρροϊκές εγκοπές, επειδή αναπτύσσονται σε ασβεστολιθικά πετρώματα και αποτελούν εξαιρετικές ενδείξεις για τη θέση και την ποιότητα μεταβολών του επιπέδου της θάλασσας. Ακόμα συζητούνται οι δείκτες κατακόρυφης τεκτονικής ανύψωσης όπως οι βιοδομές vermetidae (γαστερόποδα, θαλάσσιοι οργανισμοί που ζουν προσκολλημένοι σε βράχια ή κοράλλια).

Στα νησιά του Ιονίου, στοιχεία επαναλαμβανόμενης συν-σεισμικής ανύψωσης παρατηρούνται στην Κέρκυρα και στην Κεφαλονιά. Στην Κεφαλονιά η ανάταση που προκλήθηκε από τους σεισμούς του 1953 έχει ανασκευαστεί και χαρτογραφηθεί από γεωμορφολογικές και θαλάσσιες βιολογικές παρατηρήσεις. Ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι η ανύψωση προηγήθηκε μιας σταδιακής προ-σεισμικής βύθισης. Στην δυτική Κρήτη και τα Αντικύθηρα, η σύγκριση μεταξύ των αλληλουχιών μέχρι και οκτώ επάλληλων παλιρροϊκών θαλάσσιων εγκοπών (notches) και εννέα βιοδομών υφάλων vermetidae, χρησιμοποιήθηκαν για να χρονολογηθεί μια σειρά κατακόρυφων μετατοπίσεων που έπληξαν την περιοχή κατά τη διάρκεια δύο χιλιετιών πριν από το μεγάλο σεισμό καταβύθισης του 365 μ.Χ. Εκείνη την εποχή μια γεωλογική ενότητα μήκους περίπου 200 χλμ ανυψώθηκε στα εννέα μέτρα με ενιαία κλίση.

Στην καταβύθιση της Καρπάθου κυριαρχούν και υποβρύχιες θαλάσσιες εγκοπές ή πάγκοι οι οποίοι δείχνουν την εμφάνιση δύο τουλάχιστον συν-σεισμικών βυθίσεων κατά τους ιστορικούς χρόνους. Στη Ρόδο υπάρχουν σε όλη την ανατολική ακτογραμμή του νησιού ίχνη 8 ακτογραμμών του Ολόκαινου μέχρι και 4 μέτρα ύψους. Έχουν γίνει περισσότερες από 30 ραδιοχρονολογήσεις 14C για τα τελευταία 6000 χρόνια που προτείνουν τεκτονικές κινήσεις επτά γεωλογικών ενοτήτων. Προχωρώντας στην ηπειρωτική Ελλάδα, στη νότια Θεσσαλία ενδείξεις Ολοκαινικών ανυψώσεων είναι σπάνιες. Παρόλ’ αυτά τέτοια στοιχεία μπορούν να παρατηρηθούν σε ορισμένα σημεία της ακτής του Πηλίου (στο Μυλοπόταμο και το Νταμούχαρη).

Κατά μήκος των νότιων ακτών του Ευβοϊκού κόλπου, υπάρχουν αντιφατικά στοιχεία για τη συνύπαρξη σε κοντινές περιοχές σεισμικών μετατοπίσεων (π.χ. ανύψωση περίπου 200 χρόνων κοντά στην Κύνο και βύθιση στην περιοχή του Θεολόγου από την περίοδο του σεισμού της Αταλάντης το 1894). Στη νεοτεκτονική τάφρο του Κορινθιακού κόλπου μια σημαντική ιδιαιτερότητα είναι το μοτίβο των κατακόρυφων τεκτονικών κινήσεων. Κατά μήκος της βόρειας ακτής (νότια Στερεά Ελλάδα) βύθιση και κατά μήκος της νότιας ακτής (βόρεια Πελοπόννησος), ανύψωση. Κατά μήκος της βόρειας ακτής, οι βυθισμένες ακτογραμμές αποτελούν ένδειξη επεισοδιακής βύθισης, ενώ κατά μήκος της νότιας ακτής, η Ολοκαινική ανύψωση μπορεί να φτάνει και πάνω από τα 11 μέτρα στον Πλάτανο. Τέλος, ενδείξεις επαναλαμβανόμενων συν-σεισμικών ανυψώσεων έχουν αναφερθεί από διάφορες τοποθεσίες γύρω από τη χερσόνησο της Περαχώρας.

Τέλος, τα δεδομένα από την Τουρκία, τη Συρία και τον Λίβανο δείχνουν, συνολικά, μια σχετική σταθερότητα της στάθμης της θάλασσας κατά τα τελευταία 6000 χρόνια σε μήκος 300 χιλιομέτρων στην ακτή του Ιονίου, που διακόπτεται μόνο από δύο συν-σεισμικές ανυψώσεις (μεταξύ του 2600 και 3000 π.χ. και τον 6ο αιώνα π.χ.). Τέτοια σχετική σταθερότητα της στάθμης της θάλασσας μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι η Ανταρκτική λιώνει κατά τη διάρκεια των τελευταίων 6000 ετών.