Χωρίς ριζική διοικητική μεταρρύθμιση, δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη

Την Πέμπτη, 21 Φεβρουαρίου 2013, πραγματοποιήθηκε η πέμπτη κατά σειρά δημόσια συζήτηση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με θέμα «Χωρίς ριζική διοικητική μεταρρύθμιση, δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη» του κύκλου υπό τον γενικό τίτλο «Ελλάδα: Μεταρρυθμίσεις, Ρήξεις, Τομές»,  που διοργάνωσαν η Kantor, το ΕΛΙΑΜΕΠ, το ΙΟΒΕ, η Κίνηση Πολιτών και η Διεθνής Διαφάνεια-Ελλάς, σε συνεργασία με το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στο πλαίσιο του προγράμματος Megaron Plus.  Στη συζήτηση συμμετείχαν οι κκ:   Νικηφόρος Διαμαντούρος, Ευρωπαίος Διαμεσολαβητής και Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Χάρης Θεοχάρης, Γενικός Γραμματέας Δημόσιων Εσόδων,  Γιάννης Μπουτάρης, Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, και Χαρίδημος Τσούκας, Καθηγητής στα Πανεπιστήμια Κύπρου και Warwick. Τη συζήτηση συντόνισε και συνόψισε ο Χαράλαμπος Ντόλκας, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου της Kantor Σύμβουλοι Επιχειρήσεων.
 
Ο κ. Ν. Διαμαντούρος άρχισε με τη διαπίστωση ότι η μεταρρύθμιση δεν είναι αυτοσκοπός. Πρέπει να υπηρετεί τη βελτίωση της ποιότητας της δημοκρατίας, να εμπεδώνει δηλαδή τις συνθήκες που επιτρέπουν στον πολίτη αλλά και το σύνολο της κοινωνίας να απολαμβάνει τα δικαιώματά του και να είναι συνεπής στις υποχρεώσεις του.  

Η “ριζική” διοικητική μεταρρύθμιση συνεπάγεται την συνειδητή εγκατάλειψη του κυρίαρχου υποδείγματος λειτουργίας που βασίζεται σε διανεμητική, επιμεριστική  και σε τελευταία ανάλυση πελατειακή λογική, που κατατείνει στην αυθαιρεσία, τη διαφθορά και την κοινωνική αδικία. Το εναλλακτικό υπόδειγμα οφείλει να λειτουργήσει στη βάση των αρχών της καθολικής ηθικής εμβέλειας και να στηρίζεται σε θεσμούς και μηχανισμούς ελέγχων με αντίβαρα στην εκτελεστική εξουσία και ενδυνάμωση του κράτους δικαίου.

Η ριζική μεταρρύθμιση απαιτεί πλέγμα θεσμικών παρεμβάσεων που εκτείνονται στα συστήματα παιδείας, υγείας και κοινωνικής ασφάλισης καθώς και τη δικαιοσύνη. Απαιτεί επίσης την υιοθέτηση μιας ανοιχτής επικοινωνιακής πολιτικής που εξασφαλίζει τη συνεχή ενημέρωση της κοινωνίας στις αλλαγές και τους σκοπούς που εξυπηρετούν και εκφράζεται με τη λογοδοσία του κράτους.

Ο κ. Χ. Τσούκας υποστήριξε ότι το πρόβλημα της Δημόσιας Διοίκησης αντιμετωπίζεται με τρόπο που έχει οδηγήσει σε φαύλο κύκλο όπου, όσο προσπαθεί κανείς να λύσει το πρόβλημα το αναπαράγει. Θεωρεί χαρακτηριστική τη διαχείριση του θέματος της Λίστας Λαγκάρντ που ανέδειξε όλη την παθολογία της Δημόσιας Διοίκησης με την πολιτικοποίηση των διοικητικών θεμάτων, την απουσία διοικητικής αυτοτέλειας, την έλλειψη θεσμικών αντιβάρων και την κομματοκρατική λειτουργία της.

Ριζική μεταρρύθμιση εν προκειμένω σημαίνει την αλλαγή του τρόπου λειτουργίας του θεσμού, επομένως και των αξιών που έχουν διαχρονικά ενσωματωθεί στη λειτουργία του. Η αλλαγή αυτή απαιτεί αυτοδεσμεύσεις της πολιτικής εξουσίας, αυτοπεριορισμό της κομματικής πατρωνίας των θεσμών, ενίσχυση της διοικητικής αυτοτέλειας,  εισαγωγή μεθόδων επαγγελματικής διοίκησης και εμπέδωση αξιοκρατίας.

Ο κ. Χ. Τσούκας προχώρησε και σε συγκεκριμένες πρακτικές προτάσεις όπως: Οι Γενικοί και ειδικοί γραμματείς υπουργείων και περιφερειών να είναι στελέχη της Δ.Δ., το ΑΣΕΠ να εξελιχθεί σε ανεξάρτητο Ανώτατο Συμβούλιο Δημόσιας Υπηρεσίας, ο γραμματέας του υπουργικού συμβουλίου να είναι στέλεχος της Δ.Δ. Επίσης να υιοθετηθούν επαγγελματικοί μηχανισμοί επιλογής στελεχών, να αξιοποιηθεί η Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και τέλος να υπάρξουν επιχειρηματικά σχέδια με απολογισμούς αποτελεσμάτων σε όλες τις υπηρεσίες.

Ο κ. Γ. Μπουτάρης αναφέρθηκε στις ανάγκες μεταρρύθμισης στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και παρουσίασε ειδικότερα τις μεταρρυθμιστικές προτεραιότητες στο Δήμο Θεσσαλονίκης που είναι: η διάκριση της πολιτικής από την Υπηρεσιακή ηγεσία, η μείωση της γραφειοκρατίας και η χειραφέτηση των διοικητικών στελεχών μέσω ανάληψης ευθύνης, αξιολόγησης και υποχρέωσης λογοδοσίας. Η προσπάθεια ξεκίνησε με την εκπόνηση του νέου Οργανισμού Εσωτερικής Υπηρεσίας και εξελίσσεται, με την έναρξη λειτουργίας των νέων Υπηρεσιών, την μετακίνηση στελεχών και την εφαρμογή σύγχρονου μοντέλου διοίκησης.

Η Τοπική Αυτοδιοίκηση αποτελεί έναν από τους βασικότερους πυλώνες του σύγχρονου Ελληνικού Κράτους. Η αντιμετώπισή της δυστυχώς ήταν δυσανάλογη με την σημασία της στην καθημερινότητα του πολίτη. Οι συνθήκες είναι πια ώριμες για την χειραφέτηση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης και τον απογαλακτισμό της από την Κεντρική διοίκηση, ιδίως μέσω της ευθύνης και είσπραξης συγκεκριμένων φόρων από την ίδια.

Η ριζική διοικητική μεταρρύθμιση αποτελεί όρο sine qua non όχι μόνο για την ανάπτυξη της Χώρας αλλά και για τη λειτουργία του κράτους δικαίου. Η υλοποίηση αυτής της μεταρρύθμισης προϋποθέτει στελέχη τα οποία θα υπηρετήσουν τους θεσμούς της εκτελεστικής, νομοθετικής και δικαστικής λειτουργίας και θα απολαμβάνουν την εμπιστοσύνη των πολιτών.

Ο κ. Χ. Θεοχάρης παρουσίασε τις προτεραιότητες της μεταρρύθμισης στο Υπουργείο Οικονομικών που αποτελεί κεντρικό πυλώνα της δημόσιας διοίκησης και έδωσε έμφαση στο μηχανισμό φορολογικής διοίκησης. Η υπάρχουσα δομή υπηρεσιών έχει αναπτυχθεί με τα χρόνια σε ανταπόκριση κάθε φορά τρεχουσών αναγκών ή και προσωπικών επιλογών.

Σήμερα σχεδιάζεται μια ορθολογική δομή με στόχους την ενίσχυση της αξιοπιστίας, την  καταπολέμηση της φοροδιαφυγής, την  αποτελεσματική παρακολούθηση και διεκπεραίωση των υποθέσεων και με έμφαση στην αξιοποίηση των δυνατοτήτων που προσφέρει η τεχνολογία. Αυτός είναι και ο λόγος που η Γ.Π.Σ. συνδέθηκε οργανικά με τις υπόλοιπες υπηρεσίες της ΓΓ Δημοσίων Εσόδων.

Οι αλλαγές που σχεδιάστηκαν επιδιώκουν να εμπεδώσουν επίσης το αίσθημα αξιοκρατίας στα στελέχη με αντικειμενική αξιολόγηση της απόδοσης και των επιδόσεων του καθενός. Επίσης να αναβαθμίσουν τις σχέσεις των υπηρεσιών με τον πολίτη καθώς και τις φορολογούμενες επιχειρήσεις με την επικράτηση σταθερών κανόνων λειτουργίας και τη δημιουργία ατμόσφαιρας συνεργασίας.

Συνοψίζοντας ο κ. Χ. Ντόλκας ανέφερε ότι οι παρουσιάσεις των ομιλητών και η συζήτηση που ακολούθησε επέτρεψε την εξαγωγή ορισμένων βασικών συμπερασμάτων. Στα 190 σχεδόν χρόνια Ελληνικής Πολιτείας η Δημόσια Διοίκηση δεν μπόρεσε, ή δεν αφέθηκε, να αποκτήσει σύγχρονη και αποτελεσματική λειτουργία. Ήταν το καταφύγιο αναζήτησης σταθερής εργασίας για τους νέους ανθρώπους. Αυτό σε συνδυασμό με τις συνεχείς παρεμβάσεις της πολιτικής εξουσίας οδήγησε στη λειτουργία κράτους με πελατειακή λογική με συνέπεια την αυθαιρεσία, τη διαφθορά, την κοινωνική αδικία και την  αποδυνάμωση του κράτους δικαίου.

Η “ριζική” διοικητική μεταρρύθμιση απαιτεί την αλλαγή της πρακτικής αυτής και της εγκατάστασης μηχανισμών ελέγχων και αντιβάρων στην εκτελεστική εξουσία. Η αλλαγή αυτή απαιτεί αυτοδεσμεύσεις της πολιτικής εξουσίας και την ενίσχυση της διοικητικής αυτοτέλειας της Δ.Δ. με παράλληλη την εμπέδωση της αξιοκρατίας και της λογοδοσίας κάθε υπηρεσίας.

Σήμερα  οι αλλαγές στη Δημόσια Διοίκηση περιλαμβάνονται στις δεσμεύσεις της χώρας. Παρεμβάσεις έχουν ήδη αρχίσει σε ορισμένα  υπουργεία αλλά και μεγάλες μονάδες Τοπικής Αυτοδιοίκησης και ασφαλώς θα επεκταθούν. Ανοίγονται επομένως οι δυνατότητες ριζικής αναδιάρθρωσης, ενώ οι κίνδυνοι να αποτύχει ή να εκφυλισθεί και αυτό το πρόγραμμα δεν έχουν εκλείψει. Είναι μοναδική ευκαιρία αποκτήσουμε σύγχρονη Δημόσια Διοίκηση που θα εξυπηρετεί τον πολίτη όπως επίσης και την επιχείρηση, που θα παίρνει αποφάσεις έγκαιρα, που θα εποπτεύει αποτελεσματικά τις αγορές  χωρίς να αποθαρρύνει την επιχειρηματικότητα και τις επενδύσεις και η οποία θα λογοδοτεί για τα αποτελέσματα που επιτυγχάνει.

Είναι κρίσιμο να εξασφαλισθεί σύγχρονη Δημόσια Διοίκηση που θα απαλλάξει και την Οικονομία από περιττά βάρη και παράλογες καθυστερήσεις και θα σταθεί αρωγός στις προσπάθειες οικονομικής ανάπτυξης.