Η Απεικόνιση των Προσώπων για μια Συγκινησιακή - Σχεσιοδυναμική Παιδαγωγική

Η εκπαιδευτική μας πρόταση αφορά ένα σχέδιο διδασκαλίας που υλοποιήθηκε σε παιδιά ηλικίας πέντε (5) ετών. Η κύρια ιδέα εστιάζει στο πώς οι μαθητές αντιλαμβάνονται το Πρόσωπό τους σε σχέση με το Πρόσωπο του συμμαθητή τους: ζητούμενο στην εκπαιδευτική μας πρόταση είναι η δημιουργία ενός περιβάλλοντος για τους μαθητές, όπου ο πλούτος των αλληλεπιδράσεων θα συνιστά μια πρακτικά αστείρευτη πηγή βιωματικών εμπειριών και συγκινήσεων. Μέσω του συγκινησιακού φαινομένου και της σημασίας του για τη μάθηση και την ανάπτυξη του ψυχικού κόσμου, γίνεται κατανοητή η λειτουργία της ανθρώπινης επικοινωνίας, η συνάντηση, η δυαδική ενότητα και η κοινότητα ψυχών (Φράγκος, 1983). Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας βιώνουν τη μάθηση στην προτεινόμενη δραστηριότητα ως μία από τις ανταμοιβές της καθημερινής εμπειρίας. Το πεδίο της επικοινωνίας των ανακαλύψεων κάθε παιδιού συνιστούν στην ουσία τους ένα πεδίο συν-κινήσεων που βιώνονται εσωτερικά και συγχρόνως εκφράζονται εξωτερικά συναντώντας και συγκινώντας (Chapman, 1993). Ο εαυτός βρίσκεται σε συν-κινησιακή σχέση αλληλεπίδρασης και αλληλεπιρροής με τον διαφορετικό Άλλο, η ανάπτυξή του περνά μέσα από τον Άλλο (όπως και το αντίστροφο), ενώ η διαλεκτική σχέση ενδοψυχικού και διαψυχικού είναι η αρχή δημιουργίας του ψυχικού κόσμου του καθένα, των διαπροσωπικών σχέσεων και ιδιαίτερα της παιδαγωγικής σχέσης (Μπακιρτζής, 2006). Όταν το συγκινησιακό βίωμα εμπλέκει ολιστικά και δυναμικά τα επικοινωνούντα και συν-κινούμενα πρόσωπα, τότε αφενός οι μαθητές αναπτύσσουν την ικανότητα να αναγνωρίζουν τη μοναδικότητά τους και αφετέρου καταφέρνουν να εκτιμούν τις ιδιαίτερες ποιότητες κάθε εμπειρίας (Chapman, 1993).

Η εκπαιδευτική μας πρόταση έχει ως βασικό σκοπό οι μαθητές να αναπτύξουν την αυτεπίγνωση της μοναδικότητας τους και συνάμα να αναπτύξουν την ικανότητα μεγαλύτερης-πιο ενεργητικής- ενασχόλησης με τους διαφορετικούς «Άλλους». Η μέθοδος που χρησιμοποιούμε, έχει ως αφετηρία τη συμβολή της αισθητικής εμπειρίας: τα παιδιά καλούνται να σχεδιάσουν και να ζωγραφίσουν τις Προσωπογραφίες τους (του εαυτού τους και έτερου συμμαθητή τους). Έτσι, δια της εικαστικής απεικόνισης, είναι δυνατό να επεξεργαστούμε πλήθος συμβόλων μέσω των οποίων γίνεται δυνατή η έκφραση ολιστικών και λεπτοφυών νοημάτων και η σκιαγράφηση συναισθηματικών καταστάσεων ( Gardner, 1990). Οι επιμέρους στόχοι της εκπαιδευτικής παρέμβασης τίθενται ως εξής: οι μαθητές α) να συνειδητοποιήσουν τη μοναδικότητά τους, αλλά και να εντοπίζουν τις ομοιότητες και διαφορές τους με τους άλλους και να τις σέβονται, β)να αναπτύξουν θετικές στάσεις για συνεργασία, αλληλοαποδοχή και υποστήριξη, γ)να κατανοήσουν την αξία της ομαδικής εργασίας και της από κοινού ανακάλυψης, δ)να γράφουν (και να αναγνωρίζουν ως σύνολο γραφημάτων) το όνομά τους (και των συμμαθητών τους, στο βαθμό που είναι εφικτό) και ε)να πειραματιστούν με διάφορα υλικά και χρώματα για να σχεδιάζουν και να ζωγραφίζουν.

Η εκπαιδευτική μας πρόταση υλοποιείται βάσει των ακόλουθων σταδίων: τα παιδιά καλούνται σε διπλωμένες -στα δύο- κόλλες αναφοράς (μεγέθους Α4) να χρησιμοποιήσουν μαρκαδόρους για το πρόσωπο και λαδοπαστέλ για το φόντο. Στη μία πλευρά του χαρτιού σχεδιάζουν τον εαυτό τους (προσωπογραφία) και στην άλλη το διπλανό (συμμαθητή) τους (έτερη προσωπογραφία). Κατόπιν, χρωματίζουν με χρώματα επιλογής τους. Οι προσωπογραφίες αποτελούν κίνητρο συζήτησης για την αυτοεικόνα τους και την εικόνα που έχουν οι άλλοι για τους εαυτούς τους. Μέσα από στοχευμένες συγκρίσεις είναι δυνατό να αναδειχτούν η δημιουργικότητα όλων των παιδιών και συνάμα κοινά, αλλά και διαφοροποιημένα, σημεία των έργων τους.

Η προρρηθείσα δραστηριότητα ενδείκνυται να επαναλαμβάνεται ανά τρεις εβδομάδες, με έτερο κάθε φορά διπλανό, ώστε οι μαθητές (και ο εκπαιδευτικός) να παρατηρήσουν πως μεταβάλλεται εξελικτικά η εικόνα του εαυτού τους, αλλά επιπλέον να δοθεί σε βάθος χρόνου η δυνατότητα δυαδικής αλληλεπίδρασης μεταξύ όλων των μαθητών του τμήματος. Επίσης, όλες οι Προσωπογραφίες μπορούν να βιβλιοδετηθούν και να αποτελέσουν το εικαστικό δημιούργημα της τάξης.