Η διαρκής Ελλάδα του Θόδωρου Αγγελόπουλου

Σαν σήμερα πριν 86 χρόνια, στις 27 Απριλίου του 1935, γεννήθηκε ο σκηνοθέτης Θόδωρος Αγγελόπουλος. Με την ευκαιρία αυτής της επετείου το BLOD, τιμώντας τη μνήμη και την προσφορά του μεγάλου Έλληνα κινηματογραφικού δημιουργού, βιντεοσκόπησε και δημοσιεύει τη διάλεξη με τα τίτλο «Η διαρκής Ελλάδα του Θόδωρου Αγγελόπουλου» με την οποία η συγγραφέας, εκπαιδευτικός και Διδάκτωρ Φιλολογίας, Αιμιλία Καραλή, αναζητά μέσα από τις εικόνες των ταινιών του τα κύρια δομικά στοιχεία του έργου του.

Σύνοψη

Ο Θόδωρος Αγγελόπουλος (27 Απριλίου 1935 – 24 Ιανουαρίου 2012) έζησε, όπως έλεγε και ο ίδιος, στους μεγάλους θυμούς της ιστορίας. Η Κατοχή, ο Πόλεμος, ο Εμφύλιος, οι δικτατορίες, η προσφυγιά (κυρίως η εσωτερική προσφυγιά), οι μεταναστεύσεις, τα επαναστατικά οράματα και οι ματαιώσεις τους, η αλαζονεία της εξουσίας και ο έρωτας αποτελούν το υλικό που μεταπλάθει στις ιστορίες που κάθε φορά αφηγείται. Όλα τα προηγούμενα αξιοποιούνται μέσα από τις ζωές των απλών ανθρώπων, αυτών που βιώνουν τις ιστορικές ανατροπές, είτε προκαλώντας τες είτε βιώνοντας τις συνέπειές της.

Στην «διαρκή Ελλάδα» που αποτυπώνεται στο έργο του αναγνωρίζουμε τις ευγενέστερες αξίες του ελληνισμού: την δικαιοσύνη, την ανθρωπιά, την δύναμη των οραμάτων και των ελπίδων, την διαρκή αναζήτηση για το νόημα της ελευθερίας. Όλα τα προηγούμενα είναι θέματα που αφορούν συνολικά τον Άνθρωπο, γι’ αυτό και το έργο του είχε και διεθνή απήχηση.

Στο έργο του πρωταγωνιστούν «καταστάσεις» ανθρώπων: ούτε «τύποι», ούτε «χαρακτήρες». Το βίωμα, το ιστορικό βίωμα που διαμορφώνεται μέσα από την καθημερινή ζωή μεταπλάθεται σε εικόνα, συντίθεται σε μουσική, συμπυκνώνεται σε λόγο. Ο Αγγελόπουλος είναι ο σκηνοθέτης των «από κάτω». Και ο τρόπος που διαρθρώνει τα πλάνα του μνημειώνει τη ζωή τους σε εικόνες – σύμβολα της ανθρώπινης ιστορίας.

Ο Αγγελόπουλος είχε ταυτοχρόνως και ένα κοινωνικό – πολιτικό όραμα. Η μυθοπλασία του δεν αναδείκνυε μόνο τη στιγμή ή το γεγονός· ενέτασσε τα προηγούμενα σε μια πολιτική, δηλαδή ανθρώπινη ιστορική προοπτική. Δεν ήταν περιστασιακός θεατής ή σχολιαστής της ιστορίας, αλλά αναδείκνυε τις βαθύτερες δομές της και τους ορίζοντές της.

Αυτή η διαδικασία διακρινόταν από μια βαθιά ποιητικότητα. Ο Αγγελόπουλος δεν ήταν μόνο ποιητής των εικόνων. Ήταν ποιητής πρώτ’ απ’ όλα με την συμβατική χρήση του όρου. Οι αρχετυπικοί μύθοι των τραγωδιών –όχι μόνο των αρχαίων, αλλά και εκείνων που επαναλαμβάνονται ως τις μέρες μας–, η δημοτική ποίηση, οι έλληνες και ξένοι ποιητές αποτέλεσαν το υπόβαθρο της δικής του ποιητικής ικανότητας.

Κάθε έργο του ήταν πάντοτε μια πρόσκληση να αναστήσουμε ένα καινούριο συλλογικό όνειρο, να βρούμε τις λέξεις-κλειδιά που θα ξαναδώσουν τον λόγο στην ιστορία και θα σταματήσουν την επέλαση της αγοράς.

Αφομοιώνοντας την μεγάλη κινηματογραφική παράδοση διαμόρφωσε έναν από τους πιο ιδιαίτερους κινηματογραφικούς τρόπους. Στις ταινίες του γυρνούσαμε και συνεχώς θα γυρνάμε για πλουτίζουμε τον δικό μας τρόπο για να δούμε τον κόσμο, να τον κατανοήσουμε για να μπορέσουμε να τον αλλάξουμε.

(Σημείωμα της ομιλήτριας)

Το BLOD ευχαριστεί θερμά την οικογένεια του Θόδωρου Αγγελόπουλου για την παραχώρηση της άδειας ένταξης σκηνών από τις ταινίες του σ' αυτή τη διάλεξη-αφιέρωμα. Ιδιαίτερες ευχαριστίες στην κ. Ελένη Αγγελοπούλου για την πολύτιμη συμβολή της στην οργάνωση του οπτικοακουστικού υλικού.