Η εξέλιξη των επιχειρημάτων των δύο πλευρών για την επιστροφή των Μαρμάρων του Παρθενώνα και τις τελευταίες εξελίξεις μετά το αίτημα της διαμεσολάβησης

Το ζήτημα των Μαρμάρων του Παρθενώνα αποτελεί μία από τις μακροβιώτερες και πιο αναγνωρίσιμες διεθνώς διαφορές στον τομέα της πολιτιστικής κληρονομιάς. Τα επιχειρήματα και των δύο πλευρών (Ελλάδας και Βρετανίας) έχουν εξελιχθεί με τα χρόνια και ανταποκριθεί στις νέες συνθήκες και συγκυρίες. Αν και η ελληνική απαίτηση ξεκίνησε δίνοντας έμφαση στην εθνική και ιστορική ταυτότητα των Ελλήνων εξελίχθηκε λαμβάνοντας υπόψη της στοιχεία της λεγόμενης ‘κοσμοπολίτικης θεωρίας’ μετακινώντας την έμφαση στο γεγονός ότι η Ακρόπολη αποτελεί παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά και είναι προς το συμφέρον ολόκληρης της ανθρωπότητας η επιστροφή των Μαρμάρων να γίνει στην Αθήνα, όπου είναι το μέρος που ο Παρθενώνας χτίστηκε και σώζεται μέχρι σήμερα. Η έμφαση μάλιστα στη λέξη ‘Μάρμαρα’ καταδεικνύει ότι αποτελούν μέλη ενός αρχιτεκτονικού όλου και όχι ανεξάρτητα γλυπτά που μπορούν να σταθούν μόνα τους αποκομμένα από το σύνολο.

Η πιο πρόσφατη προσπάθεια επιστροφής των Μαρμάρων του Παρθενώνα έγινε το 2013 όταν ο τότε Υπουργός Πολιτισμού ύστερα από πρόταση της Επιτροπής των Μαρμάρων του Υπουργείου Πολιτισμού ζήτησε από την Irina Bokova, γενική διευθύντρια της Ουνέσκο, να απευθύνει πρόσκληση στη Βρετανία προκειμένου να δεχθεί διαμεσολάβηση για το ζήτημα στη βάση των κανόνων διαμεσολάβησης της Ουνέσκο. Η πρόταση της Ελλάδας για διαμελοσάβηση δεν κατατέθηκε διότι αναμενόταν κάποιο θετικό αποτέλεσμα κατά την περίοδο εκείνη. Κατατέθηκε προκειμένου να αναγκαστεί η Βρετανική πλευρά να παραδεχθεί διεθνώς ότι δεν είναι διατεθειμένη να συζητήσει καν το ζήτημα δεδομένου ότι η διαμεσολάβηση είναι μία απολύτως ευέλικτη διαδικασία που δεν υποχρεώνει τα μέρη να καταλήξουν σε συμφωνία ενώ ταυτόχρονα αφήνει ανοιχτά όλα τα προαπαιτούμενά της. Η Βρετανική πλευρά απάντησε επί της πρόσκλησης αρνητικά 19 μήνες αργότερα.

Πολλοί υποστηρίζουν πως έχουν εξαντληθεί όλοι οι οδοί διεκδίκησης των Μαρμάρων και δεν μένει πλέον παρά η προσφυγή στα Δικαστήρια. Στο πλαίσιο αυτό έχουν προταθεί διάφορες δικαιοδοσίες ως κατάλληλες, οι οποίες ωστόσο όλες εμφανίζουν προβλήματα που αφορούν είτε στο παραδεκτό της αγωγής είτε στην ουσία της υπόθεσης δεδομένης της παρέλευσης 200 ετών από την απόκτηση των Μαρμάρων από το Βρετανικό Κράτος και της μη αναδρομικής ισχύς των διεθνών συμβάσεων στον τομέα αυτόν. Ενώ μπορούν να συναχθούν γενικές αρχές πάνω στις οποίες μπορεί να στηριχθεί το αίτημα της επιστροφής των Μαρμάρων, οι αρχές αυτές δεν έχουν αποκρυσταλλωθεί ακόμη στο δίκαιο της πολιτιστικής κληρονομιάς ώστε να δημιουργήσουν ασφάλεια για το αποτέλεσμα ύστερα από μία προσφυγή στα δικαστήρια. Μία αποτυχημένη δε προσφυγή στα δικαστήρια θα έκλεινε το ζήτημα δια παντός και θα καταδίκαζε την υπόθεση.

Συνεπώς υποστηρίζεται ότι η διπλωματική οδός με ταυτόχρονη χρήση όλων των μέσων, του νόμου, της καλλιέργειας του κοινού συναισθήματος, της ενημέρωσης, της επέκτασης της ενωσιακής νομοθεσίας και των διεθνών συμβάσεων, της ενίσχυσης της πρακτικής επιστροφών αρχαιοτήτων στις χώρες προέλευσής τους καθώς και οι συμμαχίες με άλλα κράτη και η βοήθεια διεθνών οργανισμών είναι η οδός που πρέπει να ακολουθηθεί στο μέλλον. Είναι ουτοπία και πιστεύουμε ότι το ζήτημα αυτό θα έχει σύντομη λύση. Η επιστροφή της Stone of Scone από την Αγγλία στη Σκωτία επί της οποίας στέφονταν οι σκωτσέζοι βασιλιάδες και η οποία απομακρύνθηκε από τον Εδουάρδο Ι το 1296, επεστράφη από την Αγγλία στη Σκωτία μόλις το 1996, δηλαδή 700 χρόνια αργότερα. Και η επιστροφή αφορούσε την Αγγλία και τη Σκωτία (μέρη και οι δύο του Ηνωμένου Βασιλείου). Και η επιστροφή αφορούσε μία πέτρα μόνον.