Η Ελλάδα και τα Βαλκάνια το 1911

Η μικρή αυτή μελέτη βασίζεται πάνω σε 2 αξόνες: Ο ένας παρακολουθεί το κείμενο που ο 23χρονος LeCorbusier συνέθεσε για το ταξίδι του στην Ανατολή (όπως αποκαλεί τα Βαλκάνια από τον Δούναβη μέχρι την Αθήνα και την Κωνσταντινούπολη), στα ταραγμένα χρόνια των αρχών του 20ού αιώνα (1911). Τα σημαντικά δεδομένα -πολεμικές αναμετρήσεις, εθνικές-εθνικιστικές βλέψεις, καθημερινές δυσκολίες διαβίωσης, αντιμετώπιση της παράδοσης, προσφυγικές μετακινήσεις- που χαρακτηρίζουν την ιστορική συγκυρία και δεν θίγονται στο κείμενο του LeCorbusier, επισημαίνονται με την βοήθεια άλλων οδοιπορικών αφηγήσεων με κείμενα και εικόνες, ανθρώπων με διαφορετικές ιδιότητες που υπήρξαν διακεκριμένοι στο αντικείμενό τους (δημοσιογράφος, μυθιστοριογράφος, γεωγράφος, πολιτικός, φωτογράφος, εικαστικός).

Ο δεύτερος άξονας συντίθεται από έρευνα για την πολεοδομική αναδιοργάνωση και τις αρχιτεκτονικές επιλογές των βαλκανικών κρατών στην πρώτη 20ετία του 20ού αιώνα. Συζητούνται: η δυνατότητα της ‘νεαρής’ ειδικότητας της πολεοδομίας να συμβάλει στην διαμόρφωση μιας ‘εξευρωπαϊσμένης’ ταυτότητας των βαλκανικών πόλεων, καθώς και οι συγκεκριμένες επεμβάσεις που έδωσαν το νέο ‘πρόσωπο’ στις βαλκανικές πόλεις. Ένα πρόσωπο που ο LeCorbusier αντιμετωπίζει άλλοτε θετικά (Βουκουρέστι), άλλοτε αρνητικά (Βουδαπέστη και Βελιγράδι), άλλοτε αγνοώντας το (Αθήνα). Η ματιά του, αποκρούοντας τον εκσυγχρονισμό, παραμένει θετικά προσηλωμένη στις σοφές και καθαρές μορφές της παράδοσης, είτε πρόκειται για αντικείμενα, είτε για κατοικίες ή αστικά σύνολα, και εστιάζεται στα σχήματα και στα χρώματα των αστικών ή των αγροτικών τοπίων. Η βαλκανική εμπειρία του ταξιδιού της Ανατολής συμβάλλει στην μεταγενέστερη διατύπωση του LeCorbusier για την αρχιτεκτονική: «L’architecture est dans les grandes oeuvres, difficiles et pompeuses léguées par le temps, mais elle est aussi dans la moindre masure, dans un mur de clôture, dans toute chose sublime ou modeste qui contient une géométrie suffisante pour qu’un rapport mathématique s’y installe».