Η Ελλη Αλεξίου (1894-1988), η Μάτση Χατζηλαζάρου (1914-1987) και η περιπέτεια του Ματαρόα: συγγραφικές διαδρομές

Στις 22 Δεκεμβρίου 1945, στα τέλη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου και στις αρχές του Εμφυλίου, περισσότεροι από 130 Έλληνες επιβιβάστηκαν στο πλοίο Mαταρόα, και αναχώρησαν από τον Πειραιά για την Ιταλία και από εκεί για το Παρίσι.  Όλοι αυτοί οι άνθρωποι, που στη πλειοψηφία τους ήταν υπότροφοι της γαλλικής κυβέρνησης, συνοδευόμενοι ενίοτε από τις οικογένειές τους, μπόρεσαν να βρουν άσυλο στη Γαλλία, χάρη στην πρωτοβουλία του τότε Διευθυντή του Γαλλικού Ινστιτούτου και φιλέλληνα Οκτάβιου Μερλιέ να φυγαδεύσει τη νεότερη πνευματική ελίτ της Ελλάδας στο Παρίσι με υποτροφίες της γαλλικής κυβέρνησης. Ανάμεσά στους ταξιδιώτες του Ματαρόα ήταν αρκετοί από πιο κατοπινούς  μεγάλους έλληνες διανοούμενους και καλλιτέχνες, όπως ο Κορνήλιος Καστοριάδης, ο Κώστας Αξελός, ο Εμμανουήλ Κριαράς, ο Νίκος Σβορώνος και ο Μέμος Μακρής.

Το ταξίδι – θρύλος του Ματαρόα, ένα από τα σημαντικότερα γεγονότα της ελληνογαλλικής ιστορίας, ήταν το θέμα της ημερίδας «Το ταξίδι του Ματαρόα. Πορτραίτο μιας εξόριστης γενιάς» που έγινε στο γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών στις 10 Οκτωβρίου 2013. 

 Επανεξετάζοντας την ιστορική, αλλά και τη μυθική διάσταση του ταξιδιού αυτού, η ημερίδα επιχείρησε να αναδείξει μερικές από τις δεσπόζουσες φυσιογνωμίες της καραβιάς, μεταξύ των οποίων φιλόσοφοι, αρχιτέκτονες, νομικοί, συγγραφείς, ποιητές ή καλλιτέχνες, ως εξέχουσες προσωπικότητες της γενιάς τους.  Τη διεξαγωγή της ημερίδας ακολούθησε  στρογγυλή τράπεζα με θέμα την ιστορική απήχηση του ταξιδιού και τις επανασημασιοδοτήσεις του. 

«Πέρα από την ιστορική σημασία αυτού του ταξιδιού – σημειώνει μεταξύ άλλων η Servanne Jollivet, συνυπεύθυνη για την οργάνωση -και την πνευματική και καλλιτεχνική συνεισφορά εκείνης της γενιάς, στην ημερίδα αυτή επιθυμούμε να μελετήσουμε όλη την συμβολική και μυθική αξία του Ματαρόα, καθώς και αυτά που αντιπροσωπεύει και κληροδοτεί στις επόμενες γενιές, και ιδιαίτερα στη σημερινή νέα γενιά που λόγω της κρίσης, αναγκάζεται να εξετάσει την πιθανότητα μιας νέας εξορίας. Εβδομήντα χρόνια μετά, η παράδοξη επικαιρότητα αυτού του ταξιδιού το καθιστά ένα πραγματικό έμβλημα που ενσαρκώνει παράλληλα την υπόσχεση απόκτησης όλων των ελευθεριών και την ώθηση μιας γενιάς που, φεύγοντας από την Ελλάδα, ήξερε πώς να αδράξει τις ευκαιρίες για να κάνει μια νέα αρχή» 

Η ημερίδα αυτή ήταν το δεύτερο σκέλος μιας ευρείας έρευνας που ξεκίνησε η Γαλλική Σχολή Αθηνών με τίτλο «Αθήνα-Παρίσι 1945-75», αφιερωμένης στις ελληνογαλλικές σχέσεις από την μεταπολεμική εποχή ως το τέλος της δικτατορίας.