Η Ελληνική πολιτική σκηνή στον 20ό αιώνα

Το σεμινάριο αυτό ανήκει στον κύκλο με τον γενικό τίτλο «Δώδεκα μαθήματα για τον ελληνικό 20^ο αιώνα», που συνδιοργανώνουν τα Αρχεία Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ) και το Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ). Ο κύκλος αυτός συνεχίζει την παράδοση ανάλογων θεματικών σεμιναρίων που έγιναν τα δύο τελευταία χρόνια.

Η Ελληνική πολιτική σκηνή στον 20ο αιώνα
 
Η τριετία 1910-1912 σηματοδοτεί τη μετάβαση από τον πρώτο δικομματισμό, που είχε διαμορφωθεί στα τέλη το 19ου αιώνα, σε ένα νέο κομματικό  σύστημα, το οποίο φιλοδοξούσε να εκφράσει, εκτός των άλλων, ως πολιτικό αίτημα και την αντιπροσώπευση των κοινωνικών δυνάμεων. Η διαδικασία αυτή υποτάχθηκε όμως, κατά την πυκνή πολεμική δεκαετία που ακολούθησε, στη μείζονα πρόκληση της εθνικής ολοκλήρωσης και του Εθνικού Διχασμού που την συνόδευσε, ενώ η Μικρασιατική Καταστροφή και η ανταλλαγή πληθυσμών διαμόρφωσαν το νέο σταθεροποιημένο, στα εδαφικά όρια και την πληθυσμιακή του σύνθεση, ελληνικό κράτος.

Το αίτημα της αντιπροσώπευσης των κοινωνικών δυνάμεων άρχισε να προβάλει και πάλι επιτακτικά από τα μέσα της δεκαετίας του ’20. Η καθιέρωση το 1926 ενός αναλογικού εκλογικού συστήματος και η είσοδος στη Βουλή κομμάτων συγκροτημένων σε ταξική βάση (ΚΚΕ και Αγροτικό Κόμμα) εγκαινίασαν αυτήν την πορεία, η ολοκλήρωση της οποίας αποδείχτηκε όμως μακρόσυρτη και οδυνηρή. Η δικτατορία της 4ης Αυγούστου, ο Πόλεμος, η Κατοχή, η Εθνική Αντίσταση και ο Εμφύλιος, διαμόρφωσαν το δεύτερο μεγάλο πολιτικό ρήγμα, από το οποίο προέκυψαν ως παρατάξεις η Δεξιά, το Κέντρο και η Αριστερά.

Οι συνθήκες που διαμορφώθηκαν από την έκβαση αυτών των συγκρούσεων λειτούργησαν όμως απαγορευτικά για την απρόσκοπτη εμπέδωση ενός αντιπροσωπευτικού κοινοβουλευτικού συστήματος. Το άρχον συγκρότημα εξουσίας και τα εξωθεσμικά του στηρίγματα είχαν μάθει και επέμεναν να θεωρούν ως οιονεί καταστροφή μια πραγματική εναλλαγή στην εξουσία. Μόνον μετά την πτώση της επτάχρονης στρατιωτικής δικτατορίας, το πολιτικό σύστημα μπόρεσε να διαβεί οριστικά το κατώφλι του εκδημοκρατισμού, αποδεχόμενο ότι η έκβαση του εκλογικού ανταγωνισμού οφείλει να αποτελεί τον μοναδικό καθοριστικό παράγοντα για τη διαμόρφωση της εκτελεστικής εξουσίας. Το φιλελεύθερο πρόταγμα να συνιστούν οι εκλογές τη «θεσμοποιημένη έκφραση της δημοκρατικής πάλης των τάξεων» γινόταν έτσι αποδεκτό, ίσως και γιατί το εκρηκτικό δυναμικό των ταξικών αντιθέσεων κατά τις προηγούμενες δεκαετίες είχε πλέον απομειωθεί.