Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και η κάθαρση στο Κράτος

Κοντιάδης Ξενοφών, Χατζηβασιλείου Ευάνθης, Ριζάς Σωτήρης, Παπανικολάου Κυριάκος, Βλαχόπουλος Σπύρος, Κτιστάκη Σταυρούλα

8 Οκτωβρίου 2024

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 01:32:24 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 52

Με μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε το Συνέδριο «Η ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗΣ (ΙΟΥΛΙΟΣ 1974-ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 1975): Τα κρίσιμα συνταγματικοπολιτικά ζητήματα», που οργάνωσε το Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ίδρυμα Θεμιστοκλή & Δημήτρη Τσάτσου, σε συνεργασία με το Παρατηρητήριο Συνταγματικών & Θεσμικών Εξελίξεων Syntagma Watch, την Τρίτη 8 Οκτωβρίου, φωτίζοντας καίριας σημασίας κεφάλαια αυτής της κομβικής μεταπολιτευτικής περιόδου.

Το Συνέδριο χωρίστηκε σε δύο θεματικές ενότητες και οι ομιλητές ανέλυσαν με τις εισηγήσεις τους κρίσιμα ζητήματα. Στο πρώτο τραπέζι συζήτησης με θέμα «Η Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και η κάθαρση στο Κράτος», συμμετείχαν o Ευάνθης Χατζηβασιλείου (Καθηγητής, ΕΚΠΑ, Γενικός Γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής), ο Σωτήρης Ριζάς (Διευθυντής του Κέντρου Ερεύνης της Ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών), ο Κυριάκος Παπανικολάου (Λέκτορας, Νομική Σχολή ΔΠΘ) και ο Σπύρος Βλαχόπουλος (Καθηγητής, Νομική Σχολή ΕΚΠΑ), με συντονίστρια τη Σταυρούλα Κτιστάκη (Καθηγήτρια, Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, Πάντειο Πανεπιστήμιο, Σύμβουλος ΣτΕ). Στο δεύτερο τραπέζι με θέμα «Οι δίκες της Χούντας, οι Συντακτικές Πράξεις, το Δημοψήφισμα και η Ε’ Αναθεωρητική Βουλή», με συντονίστρια την Κατερίνα Ηλιάδου (Αναπληρώτρια Καθηγήτρια, Νομική Σχολή ΕΚΠΑ), συμμετείχαν ο Αλέξανδρος Δημάκης (Επίκουρος Καθηγητής, Νομική Σχολή ΕΚΠΑ), η Βασιλική Χρήστου (Επίκουρη Καθηγήτρια, Νομική Σχολή ΕΚΠΑ), ο Χαράλαμπος Κουρουνδής (Διδάκτορας Νομικής) και ο Γιάννης Τασόπουλος (Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου, ΕΚΠΑ). Η εκδήλωση έκλεισε με τα συμπεράσματα που εξήχθησαν από τον Δημήτρη Χαραλάμπη, Πρόεδρο της Ελληνικής Εταιρείας Πολιτικής Επιστήμης και τον Διδάκτορα Συνταγματικού Δικαίου, πρώην Ευρωβουλευτή Κώστα Μποτόπουλο.

Στο συνέδριο δεν επιχειρήθηκε μία συνολική αποτίμηση της Μεταπολίτευσης με την ευρεία έννοια που χρησιμοποιείται ο όρος, δηλαδή όλη η περίοδος της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας, αλλά η εις βάθος διερεύνηση κρίσιμων συνταγματικών και θεσμικών γεγονότων κατά την πρώτη φάση μετάβασης από τη δικτατορία στη σταθεροποίηση του δημοκρατικού πολιτεύματος. Όπως μάλιστα τονίστηκε, κατά τη διάρκεια αυτών των δώδεκα περίπου μηνών, που χαρακτηρίζονται από τον εξαιρετικά πυκνό ιστορικό και συνταγματικό χρόνο, τίθενται οι βάσεις για την ομαλή λειτουργία του πολιτικού συστήματος.

Γεγονότα σταθμούς την περίοδο αυτή αποτέλεσαν οι δίκες των πρωταιτίων, των βασανιστών και η δίκη για τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν για την εξέγερση του Πολυτεχνείου, κατά τη διάρκεια των οποίων τέθηκαν σύνθετα νομικά ζητήματα τόσο από τη σκοπιά του συνταγματικού όσο και του ποινικού δικαίου. Σημειωτέον ότι χρειάστηκε να περάσουν αρκετοί μήνες μέχρι το Δ’ Ψήφισμα της Βουλής στις 18ης Ιανουαρίου 1975, για να διακηρυχθεί ότι «η δημοκρατία δικαίω ουδέποτε κατελύθη» και να χαρακτηριστούν οι Κυβερνήσεις της Χούντας ως Κυβερνήσεις βίας.

Η κάθαρση στο Κράτος αποτέλεσε ένα ακόμη μεγάλο κεφάλαιο του συνεδρίου. Στις ένοπλες δυνάμεις οι αποστρατεύσεις έγιναν σταδιακά για προφανείς λόγους και με μεγάλη προσοχή, αφού προηγουμένως είχε διασφαλιστεί ο έλεγχος των ενόπλων δυνάμεων από την Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας και στη συνέχεια από την πρώτη πολιτική Κυβέρνηση Καραμανλή. Στη δικαιοσύνη οι διώξεις ήταν περιορισμένες και περιέλαβαν όσους αποδέχθηκαν υπουργικές θέσεις κατά την επταετία και όσους συναίνεσαν σε απολύσεις δικαστικών λειτουργών. Επιπλέον παραπέμφθηκαν στα πειθαρχικά όργανα όσοι δικαστές είχαν προαχθεί στα προεδρεία των ανωτάτων δικαστηρίων. Αντίθετα, ευρύτερη ήταν η κάθαρση στα πανεπιστήμια, από τα οποία απολύθηκαν περίπου 40 καθηγητές και υφηγητές και επιβλήθηκε η ποινή της προσωρινής παύσης σε άλλους τόσους.

Η τελική πράξη αποκατάστασης του δημοκρατικού κράτους δικαίου, η οποία και αυτή αναλύθηκε εμβριθώς στο συνέδριο, ήταν η ψήφιση του Συντάγματος του 1975 και η θέση του σε ισχύ στις 11 Ιουνίου. Παρ’ όλο που ο χαρακτηρισμός της ως αναθεωρητικής Βουλής αποσκοπούσε να θέσει όρια στο έργο της, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι επρόκειτο για την άσκηση συντακτικής εξουσίας. Ανατρέχοντας δε στις συζητήσεις που διεξήχθησαν στην Ε’ Αναθεωρητική Βουλή ανάμεσα στις μεγάλες πολιτικές προσωπικότητες εκείνης της περιόδου, τον Κωνσταντίνο Καραμανλή, τον Ανδρέα Παπανδρέου, τον Γεώργιο Μαύρο, τον Ηλία Ηλιού, αλλά και τον Κωνσταντίνο Τσάτσο, τον Γεώργιο-Αλέξανδρο Μαγκάκη, τον Δημήτρη Τσάτσο, τον Κωνσταντίνο Παπακωνσταντίνο, διαφαίνεται ευκρινώς πως το Σύνταγμα του 1975 ήταν προϊόν μιας εξαιρετικά γόνιμης συζήτησης.

Ένα από τα σημαντικότερα συμπεράσματα του Συνεδρίου ήταν ότι η ψήφιση του Συντάγματος του 1975 και οι θεσμικές αποφάσεις που λήφθηκαν τους πρώτους δώδεκα μήνες της Μεταπολίτευσης, σήμανε το οριστικό τέλος των παθογενειών και των ανωμαλιών που ταλάνισαν τον πολιτικό βίο για 60 χρόνια, με αφετηρία τον Εθνικό Διχασμό το 1915.

Κοντιάδης Ξενοφών Καθηγητής, Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, Πάντειο Πανεπιστήμιο - Πρόεδρος, Κέντρο Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου - Ίδρυμα Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου

Ο Ξενοφών Κοντιάδης είναι Καθηγητής στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου και Πρόεδρος του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου - Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου.

Γεννήθηκε το 1967 στη Χαϊδελβέργη. Σπούδασε νομικά στην Αθήνα και στο Μόναχο. Δικηγόρος Αθηνών από το 1992. Δίδαξε στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης (ως επίκουρος και εν συνεχεία αναπληρωτής Καθηγητής) από το 1998 και στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου από το 2004, όπου εκλέχθηκε το 2006 πρωτοβάθμιος Καθηγητής Δημοσίου Δικαίου και Δικαίου Κοινωνικής Ασφάλειας. Διευθυντής του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών (2008-2010) και Κοσμήτορας της Σχολής Κοινωνικών και Πολιτικών Επιστημών (2010-2014). Τον Σεπτέμβριο του 2016  μετακλήθηκε στο Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης του Παντείου Πανεπιστημίου.

Από το 1995 Επιστημονικός Διευθυντής και από το 2006 Πρόεδρος Δ.Σ. του Κέντρου Ευρωπαϊκού Συνταγματικού Δικαίου – Ιδρύματος Θεμιστοκλή και Δημήτρη Τσάτσου, θέση στην οποία διαδέχθηκε τον δάσκαλό του, συνταγματολόγο Δημήτρη Θ. Τσάτσο.

Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Institute for European Constitutional Sciences (Hagen-Γερμανία) από το 2008. Συντονιστής του «Research Group on Constitution-Making and Constitutional Change» της Διεθνούς Ένωσης Συνταγματικού Δικαίου (IACL) από το 2013. Αντιπρόεδρος του European Institute for Social Security (2008-2011). Μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Ινστιτούτου Τοπικής Αυτοδιοίκησης (2005-2011). Πρόεδρος του Επιστημονικού Συμβουλίου του Δι.Κ.Ε.Τε/ΟΤΟΕ από το 2014. Senior Expert του Εθνικού Σημείου Επαφής του Δικτύου FRANET του European Union Agency for Fundamental Rights (FRA) από τον Απρίλιο του 2016.

Συγγραφέας 23 βιβλίων και περισσότερων από 130 μελετών στα ελληνικά, αγγλικά, γερμανικά και ιταλικά. Κριτής πολλών διεθνών επιστημονικών περιοδικών και διευθυντής επιστημονικών σειρών. Προσκεκλημένος ομιλητής σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια. Τακτικός αρθρογράφος στον ημερήσιο τύπο, με περισσότερα από 400 άρθρα. Μέλος της Εθνικής Επιτροπής για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (2000-2006), μέλος Δ.Σ. του Α΄ ΠΕΣΥΠ Αθηνών (2003-2004), εμπειρογνώμονας της ΟΚΕ, Πρόεδρος τη Νομικής Επιτροπής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου (2010-2016), διδάσκων στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης.

Προσωπικός ιστότοπος του Ξενοφώντα Κοντιάδη

Χατζηβασιλείου Ευάνθης Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, ΕΚΠΑ - Γενικός Γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία

Ο Ευάνθης Χατζηβασιλείου υπηρετεί ως καθηγητής (Ιστορία Μεταπολεμικού Κόσμου) στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών και ως γενικός γραμματέας του Ιδρύματος της Βουλής για τον Κοινοβουλευτισμό και τη Δημοκρατία. Στις δημοσιεύσεις του συγκαταλέγονται τα ακόλουθα έργα:

1. Greece and the Cold War: Frontline State, 1952-1967 (London: Routledge, 2006)
2. Ελληνικός φιλελευθερισμός: το ριζοσπαστικό ρεύμα, 1932-1979 (Αθήνα: Πατάκης, 2010)
3. NATO and Western Perceptions of the Soviet Bloc: Alliance Analysis and Reporting, 1951-1969 (London: Routledge, 2014).

Ριζάς Σωτήρης Διευθυντής, Κέντρο Έρευνας της Ιστορίας του Νεώτερου Ελληνισμού, Ακαδημία Αθηνών

Ο Σωτήρης Ριζάς είναι Διευθυντής του Κέντρου Έρευνας Ιστορίας Νεώτερου Ελληνισμού της Ακαδημίας Αθηνών. Ήταν visiting research associate στο Τμήμα Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του King’s College/University of London και visiting fellow in Research στο Πρόγραμμα Ελληνικών Σπουδών του Princeton.

Έχει γράψει μεταξύ άλλων τα βιβλία:
1. America and Europe Adrift. Transatlantic Relations after the Cold War, Praeger 2022
2. Η Ελληνική Πολιτική μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο. Κοινοβουλευτισμός και δικτατορία, Καστανιώτης 2008
3. Απ΄ την Απελευθέρωση στον Εμφύλιο, Καστανιώτης 2011
4. Το τέλος της Μεγάλης Ιδέας. Ο Βενιζέλος, ο Αντιβενιζελισμός και η Μικρά Ασία, Καστανιώτης 2015 και 2022
5. Οι Μεγάλες Δυνάμεις και η Επανάσταση, Μεταίχμιο 2021

Παπανικολάου Κυριάκος Λέκτορας, Νομική Σχολή, Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης
Βλαχόπουλος Σπύρος Καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου, ΕΚΠΑ

Ο Σπύρος Βλαχόπουλος αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1990) και αναγορεύθηκε διδάκτορας της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Μονάχου (1995). Το 2003 εξελέγη λέκτορας, το 2007 επίκουρος, το 2012 αναπληρωτής καθηγητής και το 2016 καθηγητής πρώτης βαθμίδας στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών στο Δημόσιο Δίκαιο με έμφαση στο Συνταγματικό Δίκαιο. Διδάσκει στην Εθνική Σχολή Δικαστικών Λειτουργών και έχει συγγράψει μεγάλο αριθμό βιβλίων και άρθρων κυρίως για θέματα συνταγματικής ιστορίας, ερμηνείας του Συντάγματος και προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Δικηγορεί σε υποθέσεις δημοσίου δικαίου στο Συμβούλιο της Επικρατείας. Είναι Πρόεδρος της Επιτροπής Διασφάλισης Ποιότητας της Νομοπαρασκευαστικής Διαδικασίας και μέλος της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα.

Κτιστάκη Σταυρούλα Καθηγήτρια, Τμήμα Δημόσιας Διοίκησης, Πάντειο Πανεπιστήμιο - Σύμβουλος ΣτΕ

Σχετικές ομιλίες