Ζαχαριάδου Ελισάβετ
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
10/07/2011
Διάρκεια
00:19:33
Εκδήλωση
Διεθνές Συμπόσιο: "Το Βυζάντιο στην Ιστορική Συνέχεια"
Χώρος
Συνεδριακό Κέντρο Δελφών
Διοργάνωση
Ευρωπαϊκό Πολιτιστικό Κέντρο Δελφών
Κατηγορία
Ιστορία
Ετικέτες
Βυζάντιο, Ισλάμ, Χριστιανισμός
Οι δίαυλοι μετάδοσης βυζαντινών πολιτιστικών στοιχείων στους Τούρκους υπήρξαν πολλοί από την πρώτη στιγμή της εξάπλωσής τους στα εδάφη της Μικράς Ασίας, που άρχισε κυρίως μετά την ήττα του βυζαντινού στρατού στη μάχη του Μαντζικέρτ (1071)από τον Σελτζούκο Σουλτάνο της Βαγδάτης. Οι Τούρκοι που τότε εγκατασταθηκαν στις νεοκατακτημένες περιοχές ήσαν πρόσφατα εξισλαμισμένοι και διατηρούσαν ακόμα συνήθειες και δοξασίες της παγανιστικής κεντροασιατικής θρησκείας τους. Επί πλέον οι Τούρκοι επί πολλές δεκαετίες αποτελούσαν στη Μικρά Ασία πληθυσμική μειονότητα που ασκούσε εξουσία πάνω στους παλαιούς κατοίκους, τους Βυζαντινούς και τους Αρμενίους. Με τις προϋποθέσεις αυτές το Ισλάμ που διαμορφώθηκε στα παλιά βυζαντινά εδάφη της Ανατολής δεν ήταν το Ισλάμ των μουσουλμάνων θεολόγων, αλλά απέκτησε μία μορφή μυστικιστική με ασκητική τάση, που διέδιδαν οι λεγόμενοι «σουφοί». Ήταν ένα λαϊκό Ισλάμ, ανάμεικτο με προϊσλαμικές και τοπικές δοξασίες. Οι «σουφοί» είχαν ως κέντρα της λατρείας τους όχι τα τζαμιά αλλά κάποια μικρά κτίσματα γνωστά ως «τεκέδες», τους οποίους ίδρυαν παντού. Επίσης κέντρα λατρείας ήσαν οι τάφοι των αγίων της ισλαμικής θρησκείας που λειτουργούσαν ως τόποι προσκυνήματος, θεραπείας ή και πανηγυριών. Δίπλα στους αγίους αυτούς – που δεν ήταν μάρτυρες όπως στο Χριστιανισμό, αλλά δάσκαλοι, στρατιωτικοί ή θεραπευτές που έζησαν υποδειγματικά – οι Τούρκοι επηρεάστηκαν κι άρχισαν να λατρεύουν χριστιανούς αγίους όπως τον άγιο Γεώργιο, τον άγιο Θεόδωρο, τον άγιο Νικόλαο και τον άγιο Χαράλαμπο. Οι Γενίτσαροι, ειδικότερα, λάτρευαν τον αρχάγγελο Μιχαήλ, που τον αποκαλούσαν «Τζαναλιτζή» - δηλ. «ψυχοβγάλτη» -, νομίσματα στη Μικρά Ασία έφεραν μορφές αγίων - όπως του Αγίου Γεωργίου - ενώ ο κλήδονας - μία αρχαία ειδωλολατρική γιορτή που πολύ προσπάθησε η Βυζαντινή εκκλησία να καταργήσει - όχι μόνον δεν εξέλειπε αλλά πέρασε και στους μουσουλμάνους! Μερικοί μάλιστα από τους αγίους που λατρεύτηκαν από τους Τούρκους ταυτίστηκαν ως ένα σημείο με κάποιον τούρκο άγιο - όπως ο άγιος Γεώργιος από την Καππαδοκία με τον Χιζίρ – Ελιάς και ο άγιος Χαράλαμπος με τον Χατζή Μπεκτάς, προστάτη των Γενιτσάρων - ενώ ο τάφος του Αγίου Αμφιλοχίου στο Ικόνιο εθεωρείτο από τους Τούρκους ως τόπος θαυμάτων. Σήμερα, ύστερα από όσους αιώνες, η λατρεία των Χριστιανών αγίων ακόμα επιζεί, σε κάποιο βαθμό, ανάμεσα στα λαϊκά τουρκικά στρώματα.
Η Ελισάβετ Ζαχαριάδου (1931-2018), μαζί με τον Βασίλη Δημητριάδη, υπήρξαν οι ιδρυτές του Προγράμματος Τουρκικών Σπουδών στο Ινστιτούτο Μεσογειακών Σπουδών και υπεύθυνοι για τη λειτουργία του από το 1987 ως το 1998. Στη συνέχεια, υπήρξε επίτιμο μέλος του Ινστιτούτου. Η Ελισάβετ Ζαχαριάδου διετέλεσε καθηγήτρια Τουρκολογίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης από το 1985 ως το 1998. Το 1990 έγινε Επίτιμος Διδάκτωρ του Πανεπιστημίου της Αγκυρας και από το 1993 ήταν μέλος της Academia Europaea.
Η Ελισάβετ Ζαχαριάδου έχει αναγνωριστεί διεθνώς ως μια από τις σημαντικότερες ερευνήτριες στο χώρο των τουρκικών σπουδών. Οι δημοσιεύσεις της αποτελούν σταθερές αναφορές σε όλα τα συνθετικά έργα για την τουρκική και οθωμανική ιστορία.
Το Πρόγραμμα Τουρκικών Σπουδών τίμησε την Ελισάβετ Ζαχαριάδου με την αφιέρωση σε αυτή και τον Βασίλη Δημητριάδη της έκδοσης των πρακτικών του 6ου διεθνούς συμποσίου του Προγράμματος, το οποίο ξεκίνησε με δική της πρωτοβουλία (The Eastern Mediterranean under Ottoman Rule: Crete, 1645-1840, Halcyon Days in Crete VI. A Symposium Held in Rethymno, 13-15 January 2006, επιμέλεια Αντώνης Αναστασόπουλος,Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ρέθυμνο 2008).
Η Ελισάβετ Ζαχαριάδου είναι συγγραφέας των παρακάτω βιβλίων:
- (επιμ.), Ιεροδικείο Ηρακλείου, Πέμπτος Κώδικας (1673-1675 και 1688-1689), Ηράκλειο 2008.
- (μαζί με Γκ. Αϊβαλή, Α. Ξανθυνάκη), Το χρονικό των Ουγγροτουρκικών πολέμων (1443-1444), Ηράκλειο 2005.
- (επιμ.) Ιεροδικείο Ηρακλείου. Τρίτος Κώδικας (1669/73-1750/67), Ηράκλειο 2003.
- Δέκα Τουρκικά Έγγραφα για την Μεγάλη Εκκλησία (1483-1567), Αθήνα 1996.
- Ιστορία και Θρύλοι των Παλαιών Σουλτάνων, 1300-1400, Αθήνα 1991 (β΄έκδοση επαυξημένη: Αθήνα 1999).
- Trade and Crusade: Venetian Crete and the Emirates of Menteshe and Aydin (1300-1415), Βενετία 1983.
- Το Χρονικό των Τούρκων Σουλτάνων (του βαρβερινού ελληνικού κώδικα 111) και το ιταλικό του πρότυπο, Θεσσαλονίκη 1960.
Είχε επιμεληθεί την έκδοση των πρακτικών των τεσσάρων πρώτων διεθνών συμποσίων του Προγράμματος Τουρκικών Σπουδών του Ινστιτούτου Μεσογειακών Σπουδών:
- The Ottoman Emirate, ca. 1300-1389, Ρέθυμνο 1993.
- The Via Egnatia under Ottoman Rule, 1380-1699, Ρέθυμνο 1996.
- Natural Disasters in the Ottoman Empire, Ρέθυμνο 1999.
- The Kapudan Pasha: His Office and Ηis Domain, Ρέθυμνο 2002.
Είναι συγγραφέας περίπου 100 άρθρων σε ελληνικά και διεθνή περιοδικά σχετικά με τους Τούρκους. Σαράντα δύο από αυτά ανατυπώθηκαν σε αυτοτελείς τόμους:
- Studies in Pre-Ottoman Turkey and the Ottomans, Λονδίνο 2007.
- Romania and the Turks (c. 1300- c. 1500), Λονδίνο 1985.
Είχε συμμετάσχει στα παρακάτω συλλογικά έργα:
- Ιστορία του Ελληνικού Έθνους,
- Oxford Dictionary of Byzantium,
- Encyclopaedia of Islam,
- Lexicon des Mittelalters,
- The New Cambridge Medieval History,
- The Ottoman World.
