"Η Μεγάλη Κοινότητα". Διάλεξη της Marilynne Robinson

Όταν το 1980, η Μέριλιν Ρόμπινσον(Marilynne Robinson) δημοσίευσε το πρώτο της μυθιστόρημα, το «Housekeeping», ήταν απόλυτα άγνωστη στον λογοτεχνικό κόσμο. Οι New York Times το παρουσίασαν έγκαιρα για να βοηθήσουν, ώστε να μην περάσει απαρατήρητο. « Διεισδύει στην καθημερινότητα της ανθρώπινης ύπαρξης και στις διαψεύσεις της και καταφέρνει ένα είδος μεταμόρφωσης», έγραψε ο κριτικός Ανατόλ Μπρόγιαρντ, με ένα δέος και ενθουσιασμό που μοιράστηκαν αμέσως και άλλοι κριτικοί και οι αναγνώστες. Το βιβλίο έγινε κλασικό, κέρδισε την επόμενη χρονιά το βραβείο ΡΕΝ/Hemingway και η Ρόμπινσον το τίτλο της συγγραφέως που επαναπροσδιόριζε την αμερικανική λογοτεχνία της εποχής μας. Σήμερα το έργο εκείνο κατατάσσεται σε ένα από τα εκατό καλύτερα της αμερικανικής λογοτεχνίας του 20ου αιώνα. Παρά την επιτυχία και τις δάφνες, θα περνούσαν 24 χρόνια για να γράψει το δεύτερο βιβλίο της, το «Gilead» (Βραβείο Πούλιτζερ και Εθνικό Βραβείο Κριτικών Αμερικής – στα ελληνικά: «Γκίλιαντ – Τόπος της μαρτυρίας», εκδ. Εν πλω) και 4 ακόμα για να κυκλοφορήσει το «Home», (Βραβείο Orange – Στα Ελληνικά: «Στο σπίτι», εκδ. Εν πλω).

Μοναδική και ακατηγοριοποίητη συγγραφέας, η Μέριλιν Ρόμπινσον ήρθε στην Αθήνα, για να μιλήσει την Τετάρτη 30 Μαΐου, στο πλαίσιο του κύκλου διαλέξεων του Megaron Plus, για τα θέματα που την απασχολούν έντονα και αποτελούν σταθερά την αφετηρία των μυθιστορημάτων, αλλά και των δοκιμίων και της κριτικής της: η εύθραυστη περιπέτεια των ανθρώπων, η πίστη και η απουσία της, τα μυστήρια που υπερβαίνουν τη γλώσσα, οι σύγχρονες ανησυχίες και εμμονές.

Η διάλεξη της Μέριλιν Ρόμπινσον στο Μέγαρο Μουσικής πραγματοποιήθηκε σε συνεργασία με τις Εκδόσεις Εν Πλω. Τη διάσημη αμερικανίδα συγγραφέα προλόγισε ο Σταύρος Ζουμπουλάκης, διευθυντής του περιοδικού Νέα Εστία.

Η γραφή της Μέριλιν Ρόνμπινσον έχει μια ευλαβική ποιότητα και μια δύναμη να παρακάμπτει τα στερεότυπα. Μια από τις απολαύσεις που προσφέρουν τα βιβλία της είναι η ικανότητά της να μεταφράζει σύνθετες ιδέες με λέξεις που αποδίδουν τις λεπτές αποχρώσεις τους. Συνδυάζει τη λογοτεχνία με τον φιλοσοφικό στοχασμό και δίνει στον αναγνώστη μια νέα αντίληψη του κόσμου και της ανθρώπινης ύπαρξης όπου η σκληρότητα και η παραβατικότητα, αφήνουν πάντα περιθώρια στην πιθανότητα για έλεος, επιείκεια και ομορφιά.

Στα χρόνια που μεσολάβησαν από το πρώτο στο δεύτερο μυθιστόρημά της, η Ρόμπινσον αφοσιώθηκε στα δοκίμια και στην κριτική βιβλίων, που δημοσιεύονταν στο περιοδικό Harper’s και στο New York Times Book Review. Το 1989 δημοσίευσε το «Mother Country: Britain, the Welfare State, and Nuclear Pollution», μια καυστική ανάλυση για την απειλή στο περιβάλλον και τη δημόσια υγεία από το πυρηνικό εργοστάσιο του Σέλαφιλντ στην Αγγλία και την πολιτική και ηθική διαφθορά που το συντηρούσε. Την ίδια χρονιά δημοσίευσε και μια συλλογή από τα κριτικά και τα θεολογικά της κείμενα, «The death of Adam: Essays on modern thought», στα οποία διατύπωνε τις δικές της απόψεις για εμβληματικές προσωπικότητες, όπως ο Κάρολος Δαρβίνος, ο Ιωάννης Καλβίνος και ο Φρίντριχ Νίτσε. Το 2009 έκανε έναν κύκλο διαλέξεων στο Πανεπιστήμιο Γέιλ, με τίτλο “Absence of Mind: the modern myth of self» ενώ πρόσφατα (2011) κυκλοφόρησε μια ακόμα συλλογή δοκιμίων της, το «When I was a child I read books» και παρά του ότι ο τίτλος παραπέμπει σε αυτοβιογραφικά κείμενα δεν είναι παρά στοχασμοί πάνω στη λογοτεχνία, την πίστη και τη σημασία του να είσαι άνθρωπος.

«Ζούμε σήμερα σε ένα πολιτικό περιβάλλον που χαρακτηρίζεται από αρπακτικότητα, σκληρότητα και φλυαρία» σημειώνει η Ρόμπινσον στον πρόλογο αυτής της συλλογής. « Η προέλαση της λιτότητας, που σαρώνει ό,τι μπορεί να είναι ανθρώπινο, η παραχάραξη της θρησκείας ως μιας ωμής ερμηνευτικής στρατηγικής, η εμμονή να θεωρούμε τη μοναξιά ή τη θλίψη παθολογικές καταστάσεις, η δύναμη που εξακολουθούν να έχουν οι μεγάλες αφηγήσεις και η ανάγκη γι αυτές -όπως η αφήγηση της παρακμής, στην οποία η χώρα μου βυθίζεται με αυταρέσκεια», είναι μερικά από τα ανησυχητικά συμπτώματα της σύγχρονης συνθήκης, στα οποία η συγγραφέας αντιτείνει: «Περισσότερη εκπαίδευση, περισσότερο διάβασμα, περισσότερες αντιπαραθέσεις και διάλογος με πληροφορία και γνώση».

Η Άιοβα είναι το σκηνικό των μυθιστορημάτων,«Gilead» και «Home», ένα υπέροχο διπλό βιβλίο στην πραγματικότητα, που μιλάει με τη λογοτεχνική χάρη, την εκφραστική δύναμη της γλώσσας και την απόλυτη οικονομία των προτάσεων της Ρόμπινσον για την οικογένεια, τη φιλία, τις φυλές, τη θρησκεία, τα γεράματα, για τα πολλά επίπεδα της αμερικανικής ζωής.

Η Ρόμπινσον συμπαθεί βαθειά τους χαρακτήρες της, χωρίς μελοδραματικές ταυτίσεις μαζί τους, τους δίνει απόλυτη προτεραιότητα και είναι ταυτόχρονα αυστηρή και επιεικής μαζί τους. Οι χαρακτήρες που την ενδιαφέρουν είναι αυτοί «που θέτουν ερωτήσεις στον τρόπο που σκέφτομαι, διαλέγω πάντα έναν σύνθετο χαρακτήρα που θέλω να τον γνωρίσω καλύτερα και από τη στιγμή που αρχίζω να τον σκέφτομαι σε όλη τη συνθήκη της ζωής του, γίνεται αυτόματα μυστηριώδης».