Ταβερναράκης Νεκτάριος
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
11/12/2017
Διάρκεια
26:02
Εκδήλωση
Νευροεκφυλιστικές νόσοι: Πρόοδος και προκλήσεις στην αναζήτηση αιτίων και νέων θεραπειών
Χώρος
Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας - Κέντρο ΓΑΙΑ
Διοργάνωση
Μουσείο Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας
Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας
Κατηγορία
Νευροεπιστήμες
Ετικέτες
νευροεκφυλιστικές νόσοι, αλτσχάιμερ, πάρκινσον, αυτοφαγία, νευρικό σύστημα, εγκέφαλος, νηστεία, διατροφικό στρες, μνήμη
Επιστημονική Ημερίδα με τίτλο «ΝΕΥΡΟΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΕΣ ΝΟΣΟΙ: ΠΡΟΟΔΟΣ ΚΑΙ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΤΩΝ ΑΙΤΙΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΘΕΡΑΠΕΙΩΝ» διοργάνωσαν το Βιοαναλυτικό Εργαστήριο του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας και το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας Κρήτης (ΙΤΕ). Η Ημερίδα πραγματοποιήθηκε στο Αμφιθέατρο «Άγγελος Γουλανδρής» του Κέντρου ΓΑΙΑ του Μουσείου, στις 11 Δεκεμβρίου 2017.
Οι ασθένειες του Αλτσχάιμερ και του Πάρκινσον είναι οι πιο διαδεδομένες νευροεκφυλιστικές ασθένειες που δημιουργούν σημαντικές άμεσες και έμμεσες κοινωνικοοικονομικές επιπτώσεις που σχετίζονται με τον τομέα της υγείας. Χαρακτηρίζονται από σοβαρές νευρωνικές απώλειες σε διάφορες περιοχές του εγκεφάλου, με κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα τη μη φυσιολογική συσσωμάτωση πεπτιδίων και πρωτεϊνών. Αυτή η Ημερίδα παρουσιάζει την πρόσφατη πρόοδο στην κατανόηση της παθογένειας αυτών των ασθενειών, με έμφαση στους υποκείμενους μηχανισμούς συσσωμάτωσης πρωτεϊνών και μερικές από τις πιο υποσχόμενες θεραπευτικές μεθόδους που βρίσκονται σε εξέλιξη για αυτές τις ανίατες νευροεκφυλιστικές διαταραχές.
Η ομιλία πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο της συνεδρίας "Νόσος Αλτσχάιμερ – AD Αναζήτηση των αιτιών και των νέων Θεραπειών".
Η ρύθμιση και ο ρόλος της αυτοφαγίας στο κεντρικό νευρικό σύστημα
Η διαδικασία της αυτοφαγίας είναι καθοριστική για την ακεραιότητα και την επιβίωση των νευρικών κυττάρων. Η απώλεια βασικών παραγόντων της αυτοφαγίας οδηγεί σε προοδευτικό νευροεκφυλισμό και σε δομικές ατέλειες των νευρικών συνάψεων. Ωστόσο, οι μοριακοί μηχανισμοί ρύθμισης της αυτοφαγίας στον εγκέφαλο παραμένουν ασαφείς. Επίσης, ενώ είναι ευρέως αποδεκτό ότι η ανακύκλωση πρωτεϊνών απαιτείται για τη συναπτική πλαστικότητα, η συμβολή της αυτοφαγίας στην αποδόμηση των συναπτικών πρωτεϊνών παραμένει σε μεγάλο βαθμό άγνωστη. Τα αποτελέσματα της μελέτης μας δείχνουν ότι η σηματοδότηση μέσω του παράγοντα BDNF καταστέλλει την αυτοφαγία in vivo. Η καταστολή αυτή διαμεσολαβείται από τον υποδοχέα TrkB και το μοριακό μονοπάτι σηματοδότησης PI3K/Akt. Η αυτοφαγία ρυθμίζεται με ειδικό τρόπο από τη νηστεία σε διαφορετικές περιοχές του εγκεφάλου. Η καταστολή της αυτοφαγίας είναι απαραίτητη για τη συναπτική πλαστικότητα που διαμεσολαβείται από τον παράγοντα BDNF καθώς και για τη βελτίωση της μνήμης κάτω από συνθήκες διατροφικού στρες. Η σηματοδότηση μέσω του παράγοντα BDNF καταστέλλει την αυτοφαγία στο πρόσθιο τμήμα του εγκεφάλου ενήλικων ποντικιών. Η καταστολή της σηματοδότησης μέσω του παράγοντα BDNF στα νευρικά κύτταρα προκαλεί ανεξέλεγκτη αύξηση της αυτοφαγίας. Η αύξηση αυτή έχει ως συνέπεια τη δημιουργία ατελειών στις συνάψεις που προκαλούνται από ανεπάρκεια του παράγοντα BDNF. Συνεπώς, η νηστεία καταστέλλει την αυτοφαγία σε περιοχές του πρόσθιου τμήματος του εγκεφάλου του ποντικιού, προάγοντας έτσι την αναδιαμόρφωση των συνάψεων και την ενίσχυση της μνήμης, μέσα από ένα μηχανισμό που ρυθμίζεται από τον παράγοντα BDNF. Η ανάλυση που έγινε οδήγησε στην αναγνώριση τριών βασικών παραγόντων αναδιαμόρφωσης των συνάψεων ως υποστρώματα της αυτοφαγίας. Τα αποτελέσματά αυτά καθιστούν την αυτοφαγία ως βασική συνιστώσα της σηματοδότησης μέσω του παράγοντα BDNF, η οποία είναι απαραίτητη για τη συναπτική πλαστικότητα που προκαλείται από τον παράγοντα αυτό. Αυτός ο μοριακός μηχανισμός είναι υπεύθυνος για συμπεριφορικές προσαρμογές που αυξάνουν την επιβίωση σε περιόδους ανεπάρκειας τροφής ή κάτω από συνθήκες στρες.
Ο Νεκτάριος Ταβερναράκης είναι Τακτικός Καθηγητής Μοριακής Βιολογίας Συστημάτων στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστήμιου Κρήτης. Είναι επίσης Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος Τεχνολογίας και Έρευνας (ΙΤΕ), και Διευθυντής Ερευνών του Ινστιτούτου Μοριακής Βιολογίας και Βιοτεχνολογίας (ΙΜΒΒ) του ΙΤΕ, όπου ηγείται του Εργαστηρίου Νευρογενετικής και Γήρανσης. Είναι ο Ιδρυτής και πρώτος Διευθυντής του Προγράμματος Μεταπτυχιακών Σπουδών στη ΒιοΠληροφορική του Πανεπιστήμιου Κρήτης. Είναι Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (European Institute of Innovation and Technology, EIT), ενώ έχει διατελέσει Αντιπρόεδρος του Επιστημονικού Συμβούλιου του Ευρωπαϊκού Συμβούλιου Έρευνας (ERC), και Διευθυντής του ΙΜΒΒ.
Είναι Μέλος του Αμερικανικού Οργανισμού για την Προώθηση της Επιστήμης (AAAS), του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας (EMBO), της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών της Γερμανίας (Leopoldina), της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών και Τεχνών (EASA), της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών (Academia Europaea), της Ευρωπαϊκής Ακαδημίας Επιστημών (EurASc) και της Ακαδημίας Αθηνών.
Σπούδασε Βιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης, είναι διδάκτορας του τμήματος Βιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης και εκπόνησε μεταδιδακτορικές σπουδές στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής.
Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στη μελέτη των μοριακών μηχανισμών που διέπουν τη λειτουργία και την παθοφυσιολογία του νευρικού συστήματος. Με τις επιστημονικές του μελέτες, έχει συμβάλει σημαντικά στην κατανόηση των μηχανισμών νευροεκφυλισμού, της μνήμης και μάθησης, καθώς και της γήρανσης. Έχει επίσης συνεισφέρει στην ανάπτυξη καινοτόμων πειραματικών εργαλείων και μεθόδων για τη μελέτη του νευρικού συστήματος και της βιολογίας του κυττάρου.
Έχει δημοσιεύσει εκατοντάδες επιστημονικά συγγράμματα σε έγκριτα διεθνή επιστημονικά περιοδικά και βιβλία, καθώς και πολλά εκλαϊκευτικά επιστημονικά άρθρα σε ελληνικά και διεθνή έντυπα.
Η ερευνητική του δραστηριότητα έχει αναγνωριστεί διεθνώς και υποστηρίζεται με εξαιρετικά ανταγωνιστικές χρηματοδοτήσεις από την Ευρωπαϊκή Ένωση, από διεθνείς οργανισμούς και από την Ελληνική Κυβέρνηση. Για το σύνολο της επιστημονικής του συνεισφοράς, έχει βραβευτεί με σημαντικές διεθνείς κι εθνικές διακρίσεις, μεταξύ των οποίων δυο επιχορηγήσεις για Καταξιωμένους Ερευνητές (Advanced Investigator Grant), και χρηματοδότηση από το ειδικό πρόγραμμα για την Προώθηση της Καινοτομίας (Proof of Concept Grant) του ERC. Είναι δε από τους πρώτους στην Ευρώπη, και ο πρώτος στην Ελλάδα, που έχει πετύχει τρεις επιχορηγήσεις από τα εξαιρετικά ανταγωνιστικά αυτά πρόγραμμα του ERC.
Έχει επίσης τιμηθεί με το Επιστημονικό Βραβείο Ιατρικής και Βιολογίας, και το Αριστείο για τις Ιατροβιολογικές Επιστήμες, του Ιδρύματος Μποδοσάκη, τα οποία αποτελούν δυο από τα υψηλότερου κύρους βραβεία για Έλληνες επιστήμονες, στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Είναι μάλιστα ο μοναδικός Έλληνας επιστήμονας που έχει τιμηθεί και με τις δυο αυτές εξέχουσες επιστημονικές διακρίσεις. Έχει επιπλέον βραβευτεί με το Βραβείο Νέου Ερευνητή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Μοριακής Βιολογίας (EMBO), το Βραβείο Έρευνας Friedrich Wilhelm Bessel του ιδρύματος Alexander von Humboldt της Γερμανίας, το Βραβείο Helmholtz International Fellow Award, το Ερευνητικό Βραβείο Galien Scientific Research Award, το Αρεταίειο Βραβείο Ιατροβιολογικών Επιστημών της Ακαδημίας Αθηνών, το Επιστημονικό Βραβείο του Εμπειρίκειου Ιδρύματος, το Βραβείο Ερευνητικής Αριστείας του ΙΤΕ, και τη Μεταδιδακτορική Υποτροφία του διεθνούς οργανισμού Human Frontier Science Program Organization (HFSPO).
Ο Νεκτάριος Ταβερναράκης γεννήθηκε στις 2 Μαΐου 1967 στο Ηράκλειο της Κρήτης. Είναι παντρεμένος και έχει 2 κόρες.
