Η θεραπευτική άσκηση στη σύγχρονη ιατρική

Η ομιλία του Καθηγητή Φυσιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχάλη Κουτσιλιέρη με θέμα: «Η θεραπευτική άσκηση στη σύγχρονη ιατρική» πραγματοποιήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 2019 στο Μουσείο Μπενάκη - Ελληνικού Πολιτισμού και διοργανώθηκε από τους Φίλους του Μουσείου Μπενάκη. Ο Καθηγητής Κουτσιλιέρης ανέπτυξε πώς, η σύγχρονη ιατρική έχει ενσωματώσει τη σωματική άσκηση στις μεθόδους πρόληψης και θεραπείας.

Η θεραπευτική άσκηση στη σύγχρονη ιατρική

Ποικίλοι ομοιοστατικοί μηχανισμοί εξυπηρετούν το φαινόμενο της ζωής, ενώ οι διάφορες παθήσεις οφείλονται σε διαταραχές αυτών των ομοιοστατικών μηχανισμών. Λάθη στην ορθή αλληλουχία του γενετικού υλικού καθορίζουν τη γενετική βάση διαφόρων νοσημάτων, ενώ επιγενετικοί παράγοντες του περιβάλλοντος επιδρούν στον τρόπο που η γενετική πληροφορία εκφράζεται. Έτσι, ο φαινότυπος του ανθρώπου καθορίζεται από τη γενετική πληροφορία (γονότυπο), αλλά ο τρόπος ζωής επιφέρει αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο εκδηλώνεται τελικά ο φαινότυπος. Βασικό χαρακτηριστικό του τρόπου ζωής μας που μπορεί να προκαλέσει επιγενετικές τροποποιήσεις στο γενετικό υλικό είναι η κίνηση. Η κίνηση αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της ζωής του ανθρώπου από την αρχή της ύπαρξης του. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια ο άνθρωπος έχει μειώσει σημαντικά την καθημερινή σωματική του δραστηριότητα, με ένα ιδιαίτερα σημαντικό ποσοστό του πληθυσμού να μην επιδίδεται σε κανενός είδους συστηματική δραστηριότητα.

Η έλλειψη τακτικής σωματικής άσκησης εγγράφεται στο γενετικό υλικό του ανθρώπου ως επιγενετικός περιβαλλοντικός παράγοντας και οι τροποποιήσεις που προκαλεί ενδεχομένως να εξελιχθούν σε νέα νοσήματα. Υπάρχουν σημαντικά επιστημονικά στοιχεία και αναδεικνύονται διαρκώς περισσότερα, τα οποία υποστηρίζουν την ανάγκη ανάπτυξης στρατηγικών για την προώθηση της σωματικής άσκησης, τη συνταγογράφησή της και την παραπομπή ασθενών για σωματική άσκηση. Είμαστε πλέον σε θέση να μελετάμε τους κυτταρικούς και μοριακούς μηχανισμούς με τους οποίους η σωματική άσκηση επιδρά στα κύτταρα του σώματος, τεκμηριώνοντας και ερμηνεύοντας, όλο και περισσότερο, τον τρόπο με τον οποίο αυτή επιφέρει τις ευεργετικές της επιδράσεις, προληπτικά και θεραπευτικά, σε πλήθος ασθενειών.

Έτσι, η σωματική άσκηση, εκτός από την ιδιαίτερα σημαντική επίδρασή της στην πρόληψη ποικίλων παθήσεων, μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως συμπληρωματική θεραπευτική παρέμβαση σε πολλά χρόνια νοσήματα, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπέρταση, ο καρκίνος, οι καρδιοαγγειακές παθήσεις, η παχυσαρκία, η νοητική έκπτωση, κ.α., με σκοπό να βελτιώσει την κλινική εικόνα και την ποιότητα ζωής του ασθενούς. Η σωματική άσκηση προτείνεται να αξιοποιηθεί όχι ως εναλλακτική θεραπεία για διάφορες νόσους, αλλά ως συμπληρωματική της κλασικής ιατρικής θεραπευτικής πρακτικής, με στόχο το καλύτερο θεραπευτικό αποτέλεσμα. Συγκεκριμένα, η προαγωγή της σωματικής άσκησης ως συμπληρωματικής θεραπείας στοχεύει, μέσω διεθνώς δοκιμασμένων προσεγγίσεων και επιστημονικών δεδομένων, στην εισαγωγή της στο σύστημα υγείας και στην παραπομπή των ασθενών να συμμετέχουν, με βάση συγκεκριμένες ενδείξεις, σε εξειδικευμένα προγράμματα άσκησης, τα οποία είναι τεκμηριωμένα για τα οφέλη τους.

Η καθιέρωση της σωματικής άσκησης ως συμπληρωματικής θεραπείας μπορεί να επιτευχθεί μέσω συνεργειών μεταξύ όλων των κλάδων των επιστημών υγείας, των θεσμών του συστήματος υγείας και της κοινωνίας, εδραιώνοντας μια σχέση εμπιστοσύνης η οποία θα εστιάζεται στη συντονισμένη περίθαλψη ειδικών κλινικών πληθυσμών, με τελικό στόχο την εφαρμογή μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων πρόληψης και θεραπείας χρόνιων νόσων. Η ενοποίηση των συστημάτων παροχής υπηρεσιών υγείας επιβάλλει την υιοθέτηση καινοτόμων πρωτοβουλιών προς όφελος των ασθενών και του κοινωνικού συνόλου, που θα οδηγήσουν στη βελτίωση της δημόσιας υγείας και στη μείωση του κόστους της υγείας για τους πολίτες.