Κατοικία στη Φιλοθέη: Η διδακτική αξία ενός Αρχιτεκτονικού Παραδείγματος

Το αρχιτεκτονικό περιοδικό «Ελληνικές Κατασκευές» και το Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής διοργάνωσαν το Σάββατο 19 Δεκεμβρίου 2015, στο Αμφιθέατρο του Μουσείου Μπενάκη (κτήριο οδού Πειραιώς), Επιστημονική Ημερίδα αφιερωμένη στο έργο του διακεκριμένου έλληνα αρχιτέκτονα και Ακαδημαϊκού Νίκου Βαλσαμάκη.
 
Η ημερίδα στοχεύει να διερευνήσει κριτικά τις διαφορετικές πτυχές του έργου του Νίκου Βαλσαμάκη, να αποτιμήσει το αποτύπωμά του στην ελληνική μεταπολεμική αρχιτεκτονική και να το συσχετίσει με αυτό των συγχρόνων του στην Ελλάδα και την Ευρώπη, στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, αλλά και μετέπειτα.
 
Η ημερίδα συνοδεύεται και από την έκδοση ενός βιβλίου με θέμα τις τρεις εμβληματικές κατοικίες που σχεδίασε και υλοποίησε ο Νίκος Βαλσαμάκης στις αρχές της δεκαετίας του 1960, τις κατοικίες Παράσχη και Λαναρά στην Ανάβυσσο και την κατοικία Βαλσαμάκη στη Φιλοθέη. Η έκδοση, σε επιμέλεια  Ηλία Κωνσταντόπουλου και Παναγιώτη Τσακόπουλου, περιλαμβάνει και αδημοσίευτο υλικό, σχέδια και φωτογραφίες, από το αρχείο του αρχιτέκτονα.
 
 
Ο Νίκος Βαλσαμάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1924. Φοίτησε στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π. από το 1945. Διέκοψε τις σπουδές του το 1947 για να ενταχθεί στον στρατό μέχρι το 1950, και αποφοίτησε το 1953. Έκτοτε διατηρεί γραφείο αρχιτεκτονικών μελετών. Είναι παντρεμένος από το 1965 με τη Μαρία Σερδάρη, αρχιτέκτονα, συνεργάτη του στο αρχιτεκτονικό γραφείο.
 
Το 1961 εξελέγη Αντιπρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Αρχιτεκτόνων (ΣΑΔΑΣ), το 1962 Πρόεδρος του Τμήματος Αρχιτεκτόνων του Τεχνικού Επιμελητηρίου της Ελλάδας, το 1977 έγινε μέλος της Ελληνικής Αρχιτεκτονικής Εταιρείας και το 1995 ιδρυτικό μέλος του Ελληνικού Ινστιτούτου Αρχιτεκτονικής. Έχει επανειλημμένα κληθεί ως κριτής αρχιτεκτονικών διαγωνισμών από τον Σύλλογο Αρχιτεκτόνων και έχει δώσει διαλέξεις σε αρχιτεκτονικές σχολές και ιδρύματα της Ελλάδας. Στην Architectural Association παρουσιάστηκε το 1983 η πρώτη αναδρομική έκθεσή του, η οποία στη συνέχεια παρουσιάστηκε και στη Mackintosh School of Architecture.
 
Το 1991 αναγορεύτηκε Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Το 1992 η Ακαδημία Αθηνών του απένειμε το Αριστείο των Καλών Τεχνών για το σύνολο του έργου του. Το 2001 αναγορεύτηκε Επίτιμος Διδάκτορας της Σχολής Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π. Τον Μάρτιο του 2007 η Ακαδημία Αθηνών εξέλεξε τον Νίκο Βαλσαμάκη τακτικό μέλος στην Τάξη των Γραμμάτων και των Καλών Τεχνών.
 
Όντας ακόμη φοιτητής μελέτησε και ολοκλήρωσε την πολυκατοικία στην οδό Σεμιτέλου 5, (1951-53) η οποία θεωρείται ότι ανανέωσε την τυπολογία  της αστικής πολυκατοικίας στην Αθήνα. Στη συνέχεια ο Νίκος Βαλσαμάκης μελέτησε ένα μεγάλο αριθμό δημόσιων και ιδιωτικών κτιρίων, ενώ έχει βραβευτεί σε πολλούς αρχιτεκτονικούς διαγωνισμούς. Ανάμεσα στα έργα του ιδιαίτερη θέση κατέχουν οι κατοικίες του, από εκείνες του ’60 στην Ανάβυσσο και την Φιλοθέη μέχρι τις πρόσφατες στη Βουλιαγμένη και στο Πόρτο Χέλι, τα Ξενοδοχεία «Αμαλία» ανά την Ελλάδα, το τουριστικό συγκρότημα «Δαίδαλος» στην Κω (πρώτη ελληνική υποψηφιότητα για το “E.U. Prize for Contemporary Architecture – Miesvander Rohe Award”), η Τράπεζα Πίστεως (Alpha)  στην οδό Σταδίου, το Μηχανογραφικό Κέντρο της Εμπορικής Τράπεζας στο Χολαργό, το νέο κτίριο του Λάτσειου Κολεγίου στην Κάντζα, κ.α.
 
Έργα του έχουν δημοσιευθεί σε βιβλία και επιστημονικά συγγράμματα στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Το 1983, οι 9Η publications δημοσίευσαν την πρώτη μονογραφία του, ενώ στη συνέχεια δύο ακόμα μονογραφίες δημοσιεύτηκαν από τα Αρχιτεκτονικά Θέματα (1992 και 2000). Το Δίκτυο Μουσείων Μοντέρνας Ευρωπαϊκής Αρχιτεκτονικής (MEAM-NET) συμπεριέλαβε την κατοικία του στη Φιλοθέη στην Triennale του Μιλάνου (2001), καθώς και στο βιβλίο του G. Postiglione, Onehundred Houses for one hundred European Architects of the 20^th century. Τα έργα του έχουν αντιπροσωπεύσει επανειλημμένα την ελληνική αρχιτεκτονική στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα έργα του συμμετείχαν στην «5^η Διεθνή Biennale Αρχιτεκτονικής» (Βενετία 1994), στην «5^η Διεθνή Triennale – Revivalof Light, 12 Prominent Architects from 12 countries» (Βελιγράδι 1997). Έργα του επίσης συμμετείχαν στις εκθέσεις, «Αρχιτεκτονική του 20^ου αιώνα: Ελλάδα» (Φραγκφούρτη 1999, Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχιτεκτονικής & Γερμανικό Μουσείο Αρχιτεκτονικής DAM, 1999), και «Τοπία εκμοντερνισμού: Ελληνική Αρχιτεκτονική ’60 και ’90» (Ρότερνταμ 1999, Γ. Αίσωπος, Γ. Σημαιοφορίδης).