Κλινικές επιδράσεις της χρόνιας κορτιζονοθεραπείας στο Ενδοκρινικό σύστημα: Πρόληψη και αντιμετώπιση

Η κορτιζόλη αποτελεί μια από τις πλέον ισχυρές και απαραίτητες, για την ανθρώπινη ζωή, ορμόνες. Η συμμετοχή της κορτιζόλης πρακτικά, σε κάθε ιστό, οδήγησε στη θεραπευτική χορήγησή της για την αντιμετώπιση πληθώρας παθήσεων. Εξ αιτίας των πλειοτροπικών δράσεων της κορτιζόλης όμως, η χορήγησή της έχει συχνά ανεπιθύμητες ενέργειες (σε ιστούς πέραν του ιστού-στόχου).

Τα συνηθέστερα αίτια της χρόνιας χορήγησης κορτικοειδών είναι η ρευματοειδής αρθρίτιδα (23%), η ρευματική πολυμυαλγία (22%) και το άσθμα/χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια (19%). Η μακροχρόνια χορήγηση γλυκοκορτικοειδών αυξάνει με την ηλικία, ενώ οι ανεπιθύμητες ενέργειές της στο ενδοκρινικό σύστημα είναι πολλές:

Ι. Οστεοπόρωση: Η επαγόμενη από τα γλυκοκορτικοειδή οστεοπόρωση αποτελεί τη δεύτερη συχνότερη αιτία οστεοπόρωσης μετά την μετεμμηνοπαυσιακή οστεοπόρωση. Η απώλεια της οστικής μάζας κυμαίνεται από 3% ως 27% και επηρεάζει εξίσου και τα δύο φύλα. Επίσης διαπιστώνεται αύξηση του αριθμού των καταγμάτων, η οποία είναι ανάλογη με την δόση των γλυκοκορτικοειδών και τη διάρκεια της χορήγησής τους. Η διακοπή της θεραπείας ή η κατά το δυνατόν χορήγηση μικρότερης δόσης είναι το πρώτο βήμα για την πρόληψη και τη θεραπεία της επαγόμενης από τα γλυκοκορτικοειδή οστεοπόρωσης.

ΙΙ. Ομοιοστασία της γλυκόζης: Η επίδραση των γλυκοκορτικοειδών στο μεταβολισμό των υδατανθράκων έχει ως συνέπεια την αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης σακχαρώδους διαβήτη. Η δόση και η διάρκεια χορήγησης παίζουν ρόλο στην αύξηση του κινδύνου, όπως επίσης και το γενετικό υπόβαθρο κάθε ασθενούς.

ΙΙΙ. Θυρεοειδική λειτουργία: Τα γλυκοκορτικοειδή επηρεάζουν τα επίπεδα της θυρεοειδικής ορμόνης στον ορό. Η καταστολή της θυρεοειδικής ορμόνης από τα γλυκοκορτικοειδή εξαρτάται από το είδος του γλυκοκορτικοειδούς και ασκείται τόσο στην υποθάλαμο όσο και στην υπόφυση.

ΙV. Λειτουργία γονάδων: Ο άξονας υποθάλαμος-υπόφυση-γονάδες είναι συνήθως κατεσταλμένος, τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες, με ανάλογα συμπτώματα. Μετά τη διακοπή της αγωγής ο άξονας συνήθως αποκαθίσταται σε διάστημα 3-6 μηνών.

V. Λειτουργία Σωματοτρόπου άξονα: Η υπερκορτιζολαιμία μειώνει την κατά ώσεις έκκριση της αυξητικής ορμόνης, καθώς επίσης και την απάντησή της σε διάφορα ερεθίσματα. Η μακρά χορήγηση γλυκοκορτικοειδών σε παιδιά μειώνει την ανάπτυξή τους και συχνά απαιτείται εξωγενής χορήγηση αυξητικής ορμόνης.

VI. Επινεφριδική ανεπάρκεια: H χρόνια χορήγηση γλυκοκορτικοειδών αποτελεί τη συχνότερη αιτία επινεφριδικής ανεπάρκειας, η οποία οφείλεται σε καταστολή του άξονα υποθάλαμος-υπόφυση-επινεφρίδια. Ο βαθμός της καταστολής εξαρτάται από τη δόση, την ισχύ του χορηγούμενου κορτικοειδούς, τη συχνότητα και το χρόνο χορήγησης στη διάρκεια του 24-ώρου.