Ξανθίππη, ο αντι-λόγος

Η Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη) και το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος διοργάνωσαν επιστημονικό συμπόσιο με τίτλο: Το θήλυ και οι ανατρεπτικές όψεις του στην ελληνική αρχαιότητα.

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΥΝ: Éliane Allouch (ψυχαναλύτρια, SPF), Marie de Gandt (ελληνίστρια), Γιώργης Γιατρομανωλάκης (συγγραφέας, ελληνιστής), Σωτήρης Μανωλόπουλος (ψυχαναλυτής, ΕΨΕ), Claire Nancy (ελληνίστρια), Patricia Rossi (ψυχαναλύτρια, SPF), Sylvie Sesé-Léger (ψυχαναλύτρια, SPF), Agnès Verlet (ψυχαναλύτρια, SPF), Θανάσης Χατζόπουλος (ποιητής, ψυχαναλυτής, SPF).
 

Το δημοκρατικό πολίτευμα στην Αρχαία Ελλάδα δεν παραχωρούσε στην πραγματικότητα πολιτικά δικαιώματα στις γυναίκες. Μόνο η αναπαραγωγική τους λειτουργία λαμβανόταν υπόψη. Κάποιες θαρραλέες όμως, όπως η Ξανθίππη, η σύζυγος του Σωκράτη, ή η ποιήτρια Σαπφώ, τόλμησαν να αντιτεθούν σε αυτή την τάξη πραγμάτων.
 

Τραγικοί συγγραφείς, κυρίως ο Ευριπίδης, αλλά και συγγραφείς λαϊκών μύθων έδωσαν τη δυνατότητα να εξερευνηθούν οι διάφορες –ασυνείδητες– εκφάνσεις της γυναικείας σκέψης εκείνης της εποχής. Οι εκφάνσεις αυτές επηρεάζουν ακόμα και σήμερα, με γόνιμο τρόπο, τη σχέση μας με το θήλυ. Οι αρχαιοελληνικές γυναικείες φιγούρες (όπως η Λυσιστράτη, η Μήδεια, η Αγαύη, η Ιφιγένεια, η Πασιφάη, η Ψυχή, η Ξανθίππη, η Ιοκάστη) μέσα από τις αναπαραστάσεις τους στη μυθολογία, στη λογοτεχνία και στη ζωγραφική έθεσαν σε αμφισβήτηση τα θεμέλια του θηλυκού προτύπου στις δυτικές κοινωνίες.
 

Φωτίζοντας υπό αυτή την οπτική γωνία τους παραπάνω μύθους, ανακύπτουν σύγχρονα ερωτήματα σχετικά με τη σεξουαλικότητα, τις ορμές, το θάνατο και την ετερότητα. Ακολουθώντας τα αρχαία μονοπάτια με το σημερινό βήμα τους, ψυχαναλύτριες και ψυχαναλυτές, ελληνίστριες και ελληνιστές, ξεδιπλώνουν τις ερμηνείες τους.

Ξανθίππη, ο αντι-λόγος
 

Η Marie de Gandt σκιαγραφεί το πορτραίτο της Ξανθίππης, της συζύγου του Σωκράτη. Η τελευταία είναι από τις σπάνιες γυναίκες της ελληνικής αρχαιότητας που έχει περάσει στις επόμενες γενιές στην καθημερινή γλώσσα. «Ξανθίππη», μετωνυμικά, λέμε τη δύστροπη σύζυγο, τη δύσθυμη, την οργισμένη με τον άντρα της. Η De Gandt μελετά τα φιλοσοφικά κείμενα του Πλάτωνα και του Ξενοφώντα για να ανακαλύψει αυτό το πρόσωπο, ώστε:

[να] αναδιαμορφώσει την αντίληψή μας για τη λογική, έτσι όπως είχε οριστεί από την εποχή του Σωκράτη [και να] δει την ανατρεπτική θηλυκή όψη του Λόγου, αυτού του διαλογικού ορθολογισμού που ενσαρκώνει ο Σωκράτης για τη δυτική σκέψη.

Η γυναικεία δυσθυμία δεν θα ήταν άραγε τρόπος έκφρασης του πάσχοντος λόγου των γυναικών;
 

Η Ξανθίππη θα ήταν άραγε μια «πρωτοφεμινίστρια» που διεκδικεί την αναγνώρισή της με τη μορφή της μομφής, προαναγγέλλοντας μια πολιτική απελευθέρωση; Η Ξανθίππη θα ήταν η διαχρονικά οργισμένη γυναίκα, που διεκδικεί αυτό που της οφείλουν, που διεκδικεί το μερίδιό της στο Λόγο, τη θέση της στο συμπόσιο των ιδεών της πολιτικής και της ιστορίας.