Χαρτουλάρη Μικέλα
Σεβαστάκης Νικόλας
Αμπατζοπούλου Φραγκίσκη
Κανάκης Κώστας
Μπουκάλας Παντελής
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
29/02/2024
Διάρκεια
01:42:25
Εκδήλωση
Επιστημονικό συμπόσιο: Το ξένο, το αλλότριο, το ανοίκειο
Χώρος
Αίθουσα "Γιάννης Μαρίνος" του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών
Διοργάνωση
Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας (Ιδρυτής: Σχολή Μωραΐτη)
Κατηγορία
Ιστορία, Εκπαίδευση, Τέχνες / Πολιτισμός, Ψυχολογία / Ψυχική Υγεία, Κοινωνικά θέματα
Ετικέτες
ξένο, αλλότριο, ανοίκειο, ιστορία, Διαφορετικότητα, εκπαίδευση, τέχνη, πολιτιστική ετερότητα, ψυχανάλυση, ρατσισμός, μισαλλοδοξία, κατηγοριοποίηση, αποκλεισμός, συμπερίληψη, Εβραίοι, δημοτικό τραγούδι, αντισημιτισμός
Η Εταιρεία Σπουδών διοργάνωσε επιστημονικό συμπόσιο με θέμα: «Το ξένο, το αλλότριο, το ανοίκειο». Οι τρεις λέξεις που συνθέτουν τον τίτλο του συμποσίου συμπυκνώνουν και τη θεματολογία του: το ξένο, αυτό που έρχεται από αλλού, που δεν ανήκει ή που απλώς φιλοξενείται· το αλλότριο, αυτό που δεν κατέχουμε και δεν μας αφορά· το ανοίκειο, το ανάρμοστο, το όχι γνώριμο, αλλά και το δυσοίωνο – που εξοβελίζεται ως αιωρούμενη απειλή. Πώς διακρίνουμε το ιθαγενές από το ξένο; Το «δικό» από το αλλότριο; Το ίδιο από το διαφορετικό; Αλλά και με ποιους μηχανισμούς γεννιέται η έλλειψη ανοχής ή και το μίσος για κάθε αντίθετη θέση;
Τα παραπάνω θέματα διερευνώνται, μεταξύ άλλων, μέσα από ποικίλες επιστημονικές προσεγγίσεις, στην εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε την Τετάρτη 28 και την Πέμπτη 29 Φεβρουαρίου 2024, στην αίθουσα Γιάννης Μαρίνος (πρώην Πολυχώρος) του Συλλόγου Οι Φίλοι της Μουσικής, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Ακολουθούν οι περιλήψεις των ομιλιών του κύκλου:
Μικέλα Χαρτουλάρη (συντονίστρια): «Τα πολλά πρόσωπα του ρατσισμού»
Ο ρατσισμός της καθημερινής πράξης, η καλλιέργεια των διακρίσεων, οι κατηγοριοποιήσεις αλλά και οι προαιώνιες προκαταλήψεις ή οι μύθοι για τον «Άλλον», είναι μερικά από τα πολλά πρόσωπα του ρατσισμού. Προκειμένου όμως να μετρήσουμε τη δυναμική του στο σημερινό ελληνικό τοπίο, προκειμένου να βρούμε το κλειδί για μια γόνιμη σχέση με τον «Άλλο», θα χρειαστεί να εξετάσουμε σε ποιο βαθμό ο ρατσισμός είναι εσωτερικευμένος στις διάφορες γενιές και κατά πόσο συμβαδίζει με την απουσία αυτογνωσίας που χαρακτηρίζει ποικίλες κοινωνικές ομάδες.
Νικόλας Σεβαστάκης: «Ποιος αντιρατσισμός;»
Αν και η συζήτηση για τον ρατσισμό στην Ελλάδα έχει και τα δικά της χαρακτηριστικά, ακουμπάει και σε διλήμματα που θέτει ευρύτερα η εποχή των ταυτοτήτων. Τα τελευταία χρόνια είναι εμφανής διεθνώς η σκληρή κριτική σε μορφές αφηρημένου ή «δυτικοκεντρικού» οικουμενισμού. Μπορούμε άραγε να έχουμε αξίωση σε μια γόνιμη σχέση με τον άλλον (τον ξένο) επιμένοντας στη δεσμευτικότητα κάποιων κοινών αρχών;
Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου: «Ο ρατσισμός και η “αθωότητα” των μύθων για τον Άλλο»
Θα γίνει λόγος για τη σημασία των κατασκευών του συλλογικού φαντασιακού στη γένεση και εδραίωση του παγκόσμιου φαινομένου του ρατσισμού. Μύθοι, φήμες, διαδόσεις, παραδόσεις, έθιμα στη διεπιστημονική έρευνα για τον ρατσισμό χάνουν την αθωότητά τους. Άραγε αρκεί η απομυθοποίηση;
Κώστας Κανάκης: «Κατασκευάζοντας το αλλότριο. Κατηγοριοποίηση και ενδεικτικότητα στον ετεροποιητικό λόγο»
Η κατηγοριοποίηση, ως γνωσιακή διαδικασία με κοινωνική λειτουργία και συνέπειες, είναι μεν αναπόδραστη αλλά αυτό πρέπει να διακρίνεται από τις (ιστορικά και κοινωνικά τοποθετημένες) κατηγορίες ως προϊόντα αυτής της διαδικασίας. Η κατηγοριοποίηση είναι δυναμική διαδικασία και τα προϊόντα της είναι φορείς ισχυρών ενδεικτικών σχέσεων που συμβάλλουν στον αποκλεισμό ή / και τη συμπερίληψη.
Παντελής Μπουκάλας: «Η εικόνα των Εβραίων στο ελληνικό δημοτικό τραγούδι»
Στα μνημεία του λαϊκού λόγου, έμμετρα και πεζά –δημοτικά τραγούδια, παροιμίες, ξόρκια, παραμύθια–, την εικόνα του Εβραίου, εικόνα ευτελιστική και απωθητική, τη σχηματίζουν οι κυριολεκτικά προαιώνιες προκαταλήψεις, που έλκουν προχριστιανική καταγωγή. Σποραδικά το τραγούδι τιμά τον ανένδοτο έρωτα μεταξύ ετεροθρήσκων, συνήθως Έλληνα με Εβραιοπούλα, αυτό όμως δεν αρκεί για να ηττηθεί ο κληρονομημένος αντισημιτισμός.
Πτυχιούχος της Νομικής Αθηνών με δίπλωμα και μεταπτυχιακό τίτλο στα ΜΜΕ από το Γαλλικό Ινστιτούτο Τύπου του Πανεπιστημίου Paris II. Από το 2013 συνεργάζεται ως δημοσιογράφος και βιβλιοκριτικός με την Εφημερίδα των Συντακτών. Ξεκίνησε τη διαδρομή της από το πολιτικό περιοδικό ΑΝΤΙ, και συνέχισε στα ΝΕΑ με ειδίκευση στην πολιτισμική πολιτική (1985-2012). Στα ΝΕΑ διηύθυνε το Βιβλιοδρόμιο, από τα πλέον παρεμβατικά εβδομαδιαία αφιερώματα για το βιβλίο (2000-2012), ενώ με τον Ανταίο Χρυσοστομίδη παρουσίαζαν κορυφαίους συγγραφείς της διεθνούς σκηνής στα ντοκιμαντέρ της ΕΤ1 Οι κεραίες της εποχής μας (2006-2013).
O Νικόλας Σεβαστάκης γεννήθηκε στη Σάμο το 1964. Σπούδασε πολιτικές επιστήμες στο Πάντειο Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο Ινστιτούτο Πολιτικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Lumières- Lyon II και έλαβε το διδακτορικό του δίπλωμα με θέμα τη σκέψη του Heidegger από το Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του Παντείου. Από το 1999 ως το 2006 δίδαξε πολιτική και κοινωνική φιλοσοφία στο Τμήμα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου και έκτοτε διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικών Επιστημών του ΑΠΘ με γνωστικό αντικείμενο τη «Σύγχρονη Πολιτική και Κοινωνική Φιλοσοφία». Ασχολείται ερευνητικά με ζητήματα θεωρίας και κριτικής της νεωτερικότητας καθώς και με προβλήματα αξιών και ιδεολογίας.
Στις κυριότερες δημοσιεύσεις του περιλαμβάνονται οι συλλογές δοκιμίων Η ψυχή και τα είδωλα (Κριτική, Αθήνα 1997), Προς τη ρομαντική κρίση (Έρασμος, Αθήνα 1998) και τα βιβλία Η αλχημεία της ευτυχίας (Πόλις, Αθήνα 2000), Κοινότοπη χώρα (Σαββάλας, Αθήνα 2004) και Φιλόξενος μηδενισμός. Σπουδή στον homo democraticus (Εστία, Aθήνα 2008). Δοκιμές και Αναγνώσεις. Πολιτική, φιλοσοφία, λογοτεχνία, εκδόσεις Opportuna, 2011 (μαζί με Γιάννη Σταυρακάκη), Λαϊκισμός, αντιλαϊκισμός και κρίση (Νεφέλη, Αθήνα 2012). Αρθρογραφία: «Η διαλεκτική της Αμνησίας», Σύγχρονα Θέματα, τχ. 120, Ιούλιος 2013, «Θεωρία, κριτική, Αριστερά. Κάποιες σκέψεις», στον τόμο Θεωρία, λογοτεχνία, Αριστερά, εκδόσεις Ταξιδευτής, 2013, «Ο ελληνικός νεοναζισμός και η κρίσιμη καμπή», Σύγχρονα Θέματα, τχ. 121, Οκτώβριος 2013, «Υστερόγραφο. Σκέψεις για τη διακυβέρνηση και τους κινδύνους του παρόντος», Σύγχρονα Θέματα, τχ. 130-131, Δεκέμβριος 2015, «Να ξεχάσουμε τον ολοκληρωτισμό; Μεταξύ θεωρίας, μνήμης και ιστορίας», Νέο Πλανόδιον, τχ. 2, Καλοκαίρι 2014, «Ο φιλελευθερισμός, η ‘ριζική κριτική’ και τα πέπλα της κρίσης», Νέο Πλανόδιον, τχ. 3, Φθινόπωρο 2015, «Χρήμα-εμπόρευμα, λογοτεχνία και πολιτισμική κριτική. Κάποιες σκέψεις», στον τόμο Η λάμψη του χρήματος στη νεοελληνική λογοτεχνία. Από την Κρητική Αναγέννηση στον 21ο αιώνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 2016.
Τελευταίο του μυθιστόρημα: Καταγωγή ή οι ιστορίες των άλλων (Πατάκης, 2023). Μόλις κυκλοφόρησε η μελέτη του Πολιτική χειραφέτηση και κοινωνική κριτική (Πόλις, 2024).
Η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου είναι Ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Έχει γράψει μελέτες για τον ελληνικό υπερρεαλισμό και από το 1986 ασχολείται με τις εικονολογικές σπουδές και τη λογοτεχνική αναπαράσταση του Άλλου στην ελληνική και διεθνή λογοτεχνία. Έχει ασχοληθεί με την ιστορία των ιδεών στο χώρο της λογοτεχνίας, με τις αυτοβιογραφικές αφηγήσεις των Ελλήνων Εβραίων.
Δημοσιεύματα (επιλογή): «Δεν άνθησαν ματαίως...». Aνθολογία υπερρεαλισμού (Νεφέλη, 1980)· O Άλλος εν διωγμώ. H εικόνα του Εβραίου στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο. Ζητήματα ιστορίας και μυθοπλασίας. (Θεμέλιο, 1998, Πατάκης 2020)· Η γραφή και η βάσανος. Ζητήματα λογοτεχνικής αναπαράστασης (Πατάκης, 2001)· Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου (εισαγωγή-επιμέλεια), Εισαγωγή στην ποίηση του Εγγονόπουλου. Επιλογή κριτικών κειμένων (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2008)· «Ιατρικές ιδέες στη λογοτεχνία: Ανδρέας Εμπειρίκος και René Laforgue», στο : Για μια Ιστορία της Λογοτεχνίας του 20ού αιώνα (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης - Μουσείο Μπενάκη, 2012).
Έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας σε Ελληνική Γλώσσα (2000) για τη μετάφραση των Εξομολογήσεων του Αγίου Αυγουστίνου (1997) και με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το σύνολο του έργου της (2018). Είναι ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.
Καθηγητής κοινωνιογλωσσολογίας και διευθυντής του Εργαστηρίου Εθνογραφικών Προσεγγίσεων της Γλώσσας (ΕΠΠΓ) και του ΠΜΣ «Φύλο, Πολιτισμός και Κοινωνία» στο Τμήμα Κοινωνικής Ανθρωπολογίας και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Είναι απόφοιτος του Τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας του ΕΚΠΑ και διδάκτορας του University of Chicago ως υπότροφος Fulbright και έχει διδάξει στο Πανεπιστήμιο Princeton, στο ΕΚΠΑ και στο ΑΠΘ. Τα επιστημονικά του ενδιαφέροντα, όπως αποτυπώνονται στο συγγραφικό και ερευνητικό του έργο, εστιάζουν στη διασταύρωση κοινωνιογλωσσολογίας, πραγματολογίας, γνωσιακής γλωσσολογίας και ανθρωπογλωσσολογίας.
Ο Παντελής Μπουκάλας είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος, μεταφραστής και επιμελητής-διορθωτής. Γεννήθηκε στο Λεσίνι του Μεσολογγίου το 1957. Έχει εκδώσει τα βιβλία ποίησης Αλγόρυθμος, Η εκδρομή της ευδοκίας, Ο μέσα πάνθηρας, Σήματα λυγρά, Ο μάντης, Οπόταν πλάτανος, Ρήματα (Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2010), Μηλιά μου αμίλητη, και Ο Χριστός στα χιόνια: Εφτά νύχτες στον κόσμο του Αντρέι Ταρκόφσκι, καθώς και δύο θεατρικά, για τον Καραϊσκάκη και τον Πετρόμπεη. Επίσης έναν τόμο βιβλιοκριτικών με τον τίτλο Ενδεχομένως – Στάσεις στην ελληνική και ξένη τέχνη του λόγου, δύο τόμους υπό τον τίτλο Υποθέσεις, με επιφυλλίδες του στην Καθημερινή της Κυριακής, και τους τέσσερις πρώτους τόμους της σειράς Πιάνω γραφή να γράψω… Δοκίμια για το δημοτικό τραγούδι: 1) Όταν το ρήμα γίνεται όνομα: Η αγαπώ και το σφρίγος της ποιητικής γλώσσας των δημοτικών (Κρατικό Βραβείο Δοκιμίου 2017). 2) Το αίμα της αγάπης: Ο πόθος και ο φόνος στη δημοτική ποίηση. 3) Κόκκιν’ αχείλι εφίλησα: Το ταξίδι του φιλιού και ο έρωτας σαν υπερβολή. 4) Ο Έρως και το Έθνος: Οι φυλές, οι θρησκείες και η δημοτική ποίηση της αγάπης. Α΄: Έλληνες, Βλάχοι, Μαύροι, Αρβανίτες, Τούρκοι. Έχει μεταφράσει τον Επιτάφιο Αδώνιδος του Βίωνος του Σμυρναίου, τα ποιήματα του τόμου Επιτάφιος λόγος – Αρχαία ελληνικά επιτύμβια επιγράμματα και τα Συμποτικά επιγράμματα της Παλατινής Ανθολογίας. Επίσης τους Αχαρνείς (Εθνικό Θέατρο, 2005), τον Αγαμέμνονα (ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου, 2005), τις Τρωάδες (Θέατρο του Νέου Κόσμου, 2010), τον Κύκλωπα (Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, 2017), τις Θεσμοφοριάζουσες (Φεστιβάλ Αθηνών-Επιδαύρου, 2018), την Ιφιγένεια την εν Αυλίδι, ΚΘΒΕ, 2019, και την Ελένη του Ευριπίδη (ΚΘΒΕ, 2021).
