Lawrence Durrell and Empire

«Εισχωρείς στην Ελλάδα όπως κανείς εισέρχεται σε ένα σκοτεινό κρύσταλλο. Η μορφή των πραγμάτων γίνεται ακανόνιστη, διαθλάται» γράφει ο βρετανός συγγραφέας Lawrence Durrell (1912-1990) στο κερκυραϊκό ταξιδιωτικό αφήγημα Prospero’s Cell (1945, 1 – μτφρ. Α. Δημάκης). Μια πανομοιότυπη αντίληψη για την Ελλάδα αποκαλύπτεται στο πρότερο ποίημα του συγγραφέα “Letter to Seferis the Greek”: «Μπές στον σκοτεινό κρύσταλλο αν τολμάς, Και κοίταξε την Ελλάδα» (Collected Poems; 1941, 99 – μτφρ. Αθανάσιος Δημάκης). Σε απόλυτη αντιδιαστολή με τον Henry Miller, ο οποίος στο ταξιδιωτικό του πόνημα The Colossus of Maroussi (1941) αντιλαμβάνεται το ταξίδι του στην Ελλάδα ως ένα ταξίδι στο φως, ο Durrell προτείνει ένα ταξίδι στις αινιγματικές και αμφίσημες σκοτεινές όψεις και εκφάνσεις της Ελλάδας. Από το φάσμα των «σκοτεινών» μυθοπλασιών του Ντάρελ, ο «εγγλέζικος θάνατος» (“English death”) του μυθιστορήματος The Black Book (1938) εξυφαίνει μια σκοτεινή εκδοχή της Κέρκυρας με τους απαίσιους εσωτερικούς χώρους ενός μακάβριου λονδρέζικου ξενοδοχείου, ενώ το μυθιστόρημα The Dark Labyrinth [Cefalû] (1961) αποκαλύπτει μια χθόνια, μυθολογική αναζήτηση εστιάζοντας σε ένα σύγχρονο Κρητικό λαβύρινθο. Η ανανέωση του κριτικού ενδιαφέροντος για λογοτεχνικά κείμενα του Durrell όπως το μυθιστόρημα Panic Spring (1937), το οποίο διαδραματίζεται στο φανταστικό νησί της Μαυροδάφνης, καθώς και τα Black Honey (1945) με το ημιτελές, αδημοσίευτο μυθιστόρημα The Dark Peninsula, αποκαλύπτει την εκτεταμένη χρήση σκοτεινών εικόνων και θεματικών στον Durrell ως ένα καθρέφτη ψυχολογικών ή υπαρξιακών συγκρούσεων. Φανερώνεται επίσης η κριτική διάθεση του συγγραφέα απέναντι σε διάφορες ουσιοκρατικές πεποιθήσεις για την Ελλάδα ως χώρα του φωτός και τα απολλώνια κλισέ που συχνά πλαισιώνουν τον φωτογενή ελληνικό κόσμο στη λογοτεχνία. Οι ζοφερές, συχνά μακάβριες, μυθοπλασίες και τα «νησιωτικά βιβλία» (“island books”) του Durrell συνοδεύονται από ποιήματα του σκότους. Ο ίδιος συμβολισμός αντηχεί σε όλη την εκτεταμένη ποιητική του παραγωγή και ιδιαιτέρως σε ποιήματα όπως τα “Dark Grecian,” “A Noctuary in Athens,” “Night Express,” and “Candle-Light” (Collected Poems 1931-1974). Τα ποιητικά έργα του συγγραφέα—ως «σκοτεινοί χώροι αναζήτησης, ανησυχίας και επιθυμίας» (Keller-Privat, Durrell’s Poetry, 2019; 82, 153 - μτφρ. Α. Δημάκης)—συχνά απηχούν τη μορφή και το περιεχόμενο των “Letters in Darkness” (1954) του Durrell προς τον Miller.

Η ταξιδιωτική λογοτεχνία ελληνικού ενδιαφέροντος και τα πρώιμα κείμενα του Durrell φανερώνουν την σαφή επίδραση του ύστερου μοντερνισμού, καθώς και της πνευματικής δραστηριότητας της Villa Seurat και της σκοτεινής αισθητικής και θεώρησης του ύστερου κινήματος της παρακμής (neo-decadence). Τη δημοσίευση της συλλογής ιστοριών του Henry Miller με τίτλο Black Spring (1936) από τον Παρισινό Obelisk Press ακολούθησε η μεταγενέστερη έκδοση του The Black Book (1938) του Durrell από τον ίδιο τύπο. Εκφάνσεις της συσχέτισης του συγγραφέα με avant-garde δίκτυα μέσω της θεματικής του σκότους μπορούν επίσης να αναζητηθούν σε μεταγενέστερα έργα όπως στον πρώτο τόμο του The Avignon Quintet, ο οποίος τιτλοφορείται Monsieur, or The Prince of Darkness (1974), Παράλληλα, οι αμφίσημες χρήσεις των σκοτεινών μοτίβων στον Durrell, συχνά αποκαλύπτουν μια προβληματική φυλετική, ταξική και αποικιοκρατική δυναμική. Η περίπτωση της Κύπρου και ο σκοτεινός, προπαγανδιστικός ρόλος του συγγραφέα, όπως μάλιστα αποκαλύπτεται στο μεταγενέστερο ταξιδιωτικό έργο The Bitter Lemons of Cyprus (1958) παραμένει ενδεικτική. Μέσα από τη μελέτη και ερμηνεία των σκοτεινών λογοτεχνικών κειμένων του Durrell, ανιχνεύεται παράλληλα η δυναμική του φύλου και της σεξουαλικότητας στο πλαίσιο των σημαντικών κοινωνικών αλλαγών του εικοστού αιώνα. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι η οριενταλιστική αναπαράσταση των σωμάτων στην τετραλογία The Alexandria Quartet (1962). Το συνέδριο ανιχνεύει μια ποικιλία κριτικών προσεγγίσεων πάνω στην λογοτεχνική παραγωγή του συγγραφέα αποσκοπώντας στην επανατοποθέτηση του συγγραφέα και στην ανάδειξη εκλεκτικών συγγενειών με άλλους συγγραφείς της περιόδου του. Αυτή η ανθολόγηση των αινιγματικών, σκοτεινών εικόνων του Durrell, καθώς και η αμφισημία που συχνά συνοδεύει το μαύρο χρώμα στον λογοτεχνικό κανόνα, προσφέρει μια ευκαιρία για μια πλήρη επανεκτίμηση των έργων του συγγραφέα που απηχούν τον ύστερου μοντερνισμό κατά την περίοδο της ύστερης αποικιοκρατίας.

Το BLOD βιντεοσκόπησε και δημοσιεύει τη συζήτηση του Gregory Leadbetter με την Isabelle Keller-Privat και τις 2 κεντρικές ομιλίες του Μαρίνου Πουργούρη και του Βασίλη Λέτσιου.