Bodossaki Lectures on Demand
ΙΔΡΥΜΑ ΜΠΟΔΟΣΑΚΗ

Λογοτεχνία, παραλογοτεχνία και φυλετισμός στην Ελλάδα του Μεσοπολέμου

Αμπατζοπούλου Φραγκίσκη

18 Ιανουαρίου 2014

ΟΜΙΛΙΕΣ
EXIT FULL SCREEN
ΔΙΑΡΚΕΙΑ 00:25:52 ΠΡΟΒΟΛΕΣ 1577

Έβδομη Συνεδρία: Ο φυλετισμός στη λογοτεχνία και την τέχνη

Στα τέλη του 19ου αιώνα, οι θεωρίες περί καταγωγής των ειδών, εξέλιξης, κληρονομικότητας, οι ιερεμιάδες περί εκφυλισμού, με αποτέλεσμα τον στιγματισμό, τον εγκλεισμό και την περιθωριοποίηση κοινωνικών ομάδων, ήσαν όλα συμπτώματα της ιατρικοποίησης που θα κυριαρχούσε στον 20ό αιώνα. Οι ιατρικές ιδέες, εκλαϊκευμένες μέσα από το ρεαλιστικό και το νατουραλιστικό μυθιστόρημα, έγιναν γρήγορα γνωστές στο ευρύτερο κοινό. Στη Γαλλία, το «πειραματικό» μυθιστόρημα που εισήγαγε ο Ζολά, το «φυσιολογικό», «παθολογικό», «ιατρικό» μυθιστόρημα ή ακόμη το «συφιλιδογράφημα» ήσαν είδη που γνώρισαν μεγάλη άνθηση και εμπορική επιτυχία, αναλαμβάνοντας την αναδιασπορά και αναχύτευση των ιατρικών ιδεών που κυριαρχούσαν στον κοινωνικό λόγο, αλλά και την προώθηση και ενίσχυση της βιοεξουσίας. Ανάλογα φαινόμενα επισημαίνονται και σε άλλες χώρες του δυτικού κόσμου.

Στην ανακοίνωσή μου θα εξετάσω την εμφάνιση των φυλετικών και ευγονικών ιδεών στην Ελλάδα, σε κείμενα γνωστών λογοτεχνών του μεσοπολέμου, καθώς και σε κείμενα της παραλογοτεχνίας, στα λαϊκά περιοδικά ή περιοδικά ''ποικίλης ύλης'' αυτής της περιόδου (Σαλόνι, Μπουκέτο, Οικογένεια, Θεατής, Πάνθεον κ.ά.). Ιδιαίτερη έμφαση θα δοθεί στη χρήση των ιατρικών μεταφορών της «αρρώστιας» και του «αίματος» σε διαφορετικούς ιδεολογικούς χώρους, δεξιού και αριστερού προσανατολισμού, που αντιστοιχούσαν τόσο με το πρόταγμα της εθνικής παλιγγενεσίας όσο και με αυτό της δημιουργίας του «νέου ανθρώπου».

Στη λογοτεχνία της περιόδου αυτής η απαίτηση για υγεία και εξυγίανση, οι ηθικές κρίσεις που χρησιμοποιούνται για το «υγιές» και το «παθολογικό» συνοδεύονται από αισθητικές κρίσεις για το ωραίο, το άσχημο, το καθαρό, το ακάθαρτο, το οικείο, το ξένο, το αλλόκοτο. Στόχος είναι να διερευνηθούν οι όροι της λογοτεχνικής πρόσληψης και διάδοσης των ιδεών αυτών στην Ελλάδα και ο βαθμός συμβολής τους στην καλλιέργεια ενός λόγου που συνέτεινε στον στιγματισμό και την περιθωριοποίηση κοινωνικών ομάδων.

Αμπατζοπούλου Φραγκίσκη Ομότιμη Καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του ΑΠΘ

Η Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου είναι Ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Α.Π.Θ. Έχει γράψει μελέτες για τον ελληνικό υπερρεαλισμό και από το 1986 ασχολείται με τις εικονολογικές σπουδές και τη λογοτεχνική αναπαράσταση του Άλλου στην ελληνική και διεθνή λογοτεχνία. Έχει ασχοληθεί με την ιστορία των ιδεών στο χώρο της λογοτεχνίας, με τις αυτοβιογραφικές αφηγήσεις των Ελλήνων Εβραίων.

Δημοσιεύματα (επιλογή): «Δεν άνθησαν ματαίως...». Aνθολογία υπερρεαλισμού (Νεφέλη, 1980)· O Άλλος εν διωγμώ.  H εικόνα του Εβραίου στη λογοτεχνία και στον κινηματογράφο. Ζητήματα ιστορίας και μυθοπλασίας. (Θεμέλιο, 1998, Πατάκης 2020)· Η γραφή και η βάσανος. Ζητήματα λογοτεχνικής αναπαράστασης (Πατάκης, 2001)· Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου (εισαγωγή-επιμέλεια), Εισαγωγή στην ποίηση του Εγγονόπουλου. Επιλογή κριτικών κειμένων (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2008)· «Ιατρικές ιδέες στη λογοτεχνία: Ανδρέας Εμπειρίκος και René Laforgue», στο : Για μια Ιστορία της Λογοτεχνίας του 20ού αιώνα (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης - Μουσείο Μπενάκη, 2012).

Έχει τιμηθεί με το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ξένης Λογοτεχνίας σε Ελληνική Γλώσσα (2000) για τη μετάφραση των Εξομολογήσεων του Αγίου Αυγουστίνου (1997) και με το Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων για το σύνολο του έργου της (2018). Είναι ιδρυτικό μέλος της Εταιρείας Συγγραφέων.

Σχετικές ομιλίες