Μαθήματα από την κρίση: Βελτιώνοντας την οικονομική και δημοσιονομική διακυβέρνηση της ζώνης του Ευρώ

Ο πρώην πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (2003 - 2011) και μέλος της Τράπεζας για τους Διεθνείς Διακανονισμούς Jean-Claude Trichet συνομιλεί με τον γάλλο δημοσιογράφο Jean-Marie Colombani.

Στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Εξωτερικών και το Γραφείο Ελληνικής Προεδρίας.

Ο Ζαν-Κλωντ Τρισέ υπήρξε το πρόσωπο που επί οκτώ χρόνια ταυτίστηκε με το ευρώ και ο ρόλος του ήταν ο πιο απαιτητικός στην οικονομική σκηνή: να κρατήσει το ευρωπαϊκό νόμισμα στη ζωή σε περίοδο παγκόσμιας ύφεσης, αυξημένου δανεισμού και τεράστιων ελλειμμάτων.

Έγινε στόχος των διεθνών μέσων ενημέρωσης για τις επιλογές της οικονομικής του στρατηγικής, αλλά και αποδέκτης διακρίσεων ενώ η πολιτική και οι απόψεις του τροφοδότησαν και τροφοδοτούν έναν έντονο, παγκόσμιο, διάλογο για το μέλλον της Ευρώπης, του ευρώ και της ευρωπαϊκής αγοράς.

Από τους πιο ισχυρούς πυρήνες της διαμόρφωσης οικονομικής πολιτικής, ο Ζαν-Κλωντ Τρισέ βρέθηκε στην Αθήνα και στο Μέγαρο Μουσικής για μια συζήτηση με τον  γάλλο δημοσιογράφο Ζαν-Μαρί Κολομπανί, γύρω από τα πιο επείγοντα και καθοριστικά θέματα της εποχής. Η διάλεξη εντάσσεται στον κύκλο εκδηλώσεων Megaron Plus, στο πλαίσιο της Ελληνικής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης και σε συνεργασία με το ΥΠΕΞ και το Γραφείο της Ελληνικής Προεδρίας.

Ο Ζαν-Κλωντ Τρισέ ανέλαβε τη διοίκηση της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας το 2003, μια θέση επιστέγασμα του πρωταγωνιστικού ρόλου του στην αρχιτεκτονική της Συνθήκης του Μάαστριχτ και του πειράματος του κοινού νομίσματος. Το 2008 το περιοδικό  Newsweek τον κατέτασσε πέμπτο στον κατάλογο των πιο ισχυρών του κόσμου, την ίδια χρονιά που οι οικονομίες των ΗΠΑ και της Ευρώπης άρχισαν να βυθίζονται στη χειρότερη οικονομική κρίση τους μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Ολοκλήρωση, ενότητα και ανοιχτός διάλογος ήταν οι σταθεροί άξονες του Ζαν-Κλωντ Τρισέ στην  προσπάθεια να βρεθούν απαντήσεις στην κρίση και να υποστηριχθεί το ευρώ, το οποίο ο ίδιος δεν αμφισβήτησε ούτε στις πιο ακραίες συγκυρίες και παρά την εμμονή της κρίσης πιστεύει σταθερά ότι η ευρωζώνη πρέπει να προχωρήσει. «Δυσκολεύομαι να φανταστώ μια ενωμένη Ευρώπη χωρίς ενιαία αγορά και άρα χωρίς κοινό νόμισμα… Πιστεύω ότι οι Ευρωπαίοι μαθαίνουν με οδυνηρό τρόπο να διαχειρίζονται ένα κοινό νόμισμα. Δεν αρκεί μόνο η νομισματική ένωση, χρειάζεται και αποτελεσματική διακυβέρνηση της οικονομικής ένωσης» (Financial Times).

Οι υποστηρικτές του τον επαινούν ότι στη θέση του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας άκουγε όλες τις πλευρές και παρέμενε αδιανόητα ψύχραιμος σε καταστάσεις υπερεντατικής πίεσης και, ακόμα, του πιστώνουν ότι κατάφερε να μειώσει δραματικά τον γαλλικό πληθωρισμό.

Ο Ζαν-Κλωντ Τρισέ μπορεί να κοιτάει πίσω με ικανοποίηση για τις τιμές που δέχτηκε στην πληθωρική καριέρα του: «Διαμορφωτής Πολιτικής της Χρονιάς» από το International Economy δύο φορές, «Πρόσωπο της Χρονιάς» από τους  Financial Times, Μεγαλόσταυρος Πρώτης Τάξεως του Τάγματος των Αξίων, από την Γερμανία και Ιππότης του Τάγματος της Οράγγης και του Νασσάου, από την Ολλανδία. Δεν υπήρξε αλάθητος, λένε όσοι τον θαυμάζουν, αλλά σε όλη τη διαδρομή και την καριέρα του άνοιγε δρόμους και συζητήσεις.

Γεννήθηκε στη Λυόν το 1942 και μεγάλωσε με αγάπη για τα μαθηματικά και την ποίηση, χάρις στον πανεπιστημιακό πατέρα του Ζαν. Επηρεασμένος από τον χαρισματικό πατέρα του σπούδασε μαθηματικά, οικονομικά και μηχανική ορυχείων. Απέκτησε πολύτιμη εμπειρία δουλεύοντας για ένα διάστημα σε ανθρακωρυχείο και εξοικειώθηκε με την πολιτική, στρατευμένος από νωρίς στο Σοσιαλιστικό Κόμμα της Γαλλίας. Μετά τις σπουδές του στη Σορβόννη και στο Ινστιτούτο Πολιτικών Επιστημών ακολούθησε η φοίτησή του στη Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης και αναπόφευκτα άρχισε η καριέρα του στον δημόσιο τομέα.

Η επιτυχία ήρθε γρήγορα: το 1971 Επιθεωρητής Δημοσιονομικών Υποθέσεων, το 1975 στο Γαλλικό Θησαυροφυλάκιο και για τα επόμενα 10 χρόνια διεύρυνε την εμπειρία και την επιρροή του σε πολλές υψηλές θέσεις του κυβερνητικού και διοικητικού μηχανισμού: Γενικός Γραμματέας της Επιτροπής για τη Βελτίωση των Βιομηχανικών Υποδομών, σύμβουλος του Υπουργού Οικονομικών Υποθέσεων και αργότερα του Προέδρου της Δημοκρατίας σε θέματα ενέργειας, έρευνας και βιομηχανίας. Από το 1985 Επικεφαλής Διεθνών Υποθέσεων για τον διακανονισμό των χρεών τρίτων χωρών και επόπτης του πιστωτικού οργανισμού Paris Club. To 1987 Διοικητής του Γαλλικού Θησαυροφυλακίου και στη συνέχεια, Διοικητής της Τράπεζα της Γαλλίας, για δύο θητείες.

Με τα χρόνια ο Ζαν-Κλωντ Τρισέ αναδείχθηκε σε μια εξέχουσα προσωπικότητα της οικονομίας και η επιρροή του επεκτάθηκε σε όλη την Ευρώπη και μετά τον κεντρικό του ρόλο στην προετοιμασία της Συνθήκης του Μάαστριχτ και τις πρωτοβουλίες του για τη δημιουργία του κοινού νομίσματος το 1999, ήρθε η θέση του Προέδρου της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Η θητεία του σημαδεύτηκε από την πρωτοφανή οικονομική κρίση και την πίεση που ασκούσε η αποδιοργάνωση της παγκόσμιας οικονομίας για άμεσες απαντήσεις σε διαρκείς απειλές και ενδεχόμενα ναυάγια  χρηματοπιστωτικών οργανισμών. Η πιο δύσκολη περίοδος για εκείνον ήταν το 2010 και το 2011 με την κρίση της Ιρλανδίας, της Ελλάδας και της Πορτογαλίας. Στην τελευταία περίοδο της θητείας του τα πράγματα έγιναν λίγο πιο ευνοϊκά με τα «πακέτα διάσωσης» που επέλεξαν οι Ευρωπαίοι ηγέτες με την ελπίδα υπέρβασης της κρίσης.

Ο Ζαν-Κλωντ Τρισέ πίστεψε ότι η πολιτική λιτότητας είναι προς τη σωστή κατεύθυνση, «όχι μόνο ως βασική πρόβλεψη για να μην υπερφορτώσουμε τα παιδιά μας με χρέη, αλλά και γιατί ενισχύει την εμπιστοσύνη και τις επενδύσεις» (New York Times).

Το 2011 παρέδωσε το τιμόνι της ΕΚΤ στον Μάριο Ντράγκι, αποχαιρέτησε την Φραγκφούρτη και γύρισε στο Παρίσι, υποχρεωμένος να μείνει για ένα χρόνο μακριά από τον χρηματοπιστωτικό τομέα, όπως ορίζουν οι κανόνες της ΕΚΤ για τα ηγετικά στελέχη της. Επέστρεψε στα χόμπι του, τη λογοτεχνία και την ιστιοπλοΐα, απόλαυσε περισσότερο τη συντροφιά της ουκρανικής καταγωγής συζύγου του Αλίν Ριμπάλκα και επανέκαμψε με τη συμμετοχή του στην Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών.

«Η ιστορία δεν έχει γραφτεί ακόμη», λέει ο ίδιος. «Πιστεύω ότι πρέπει να προχωρήσουμε προς μια οικονομική και δημοσιονομική ομοσπονδία». Δεν έχει γραφτεί επίσης και η τελευταία λέξη για τη δική του ιστορία και πολιτική και δεν θα γραφτεί πριν από την ανάκαμψη της ευρωζώνης και του ευρώ.