Μεταμορφώσεις του Ορφέα Ι: Η απεικόνιση της μουσικής στην κλασική Αθήνα (Πρώτο μέρος)

Μεταμορφώσεις του Ορφέα Ια:  Η απεικόνιση της μουσικής στην κλασική Αθήνα.

Η δημόσια ζωή στην αρχαία Αθήνα ήταν γεμάτη θεαματικές εκδηλώσεις με τελετουργίες, όπου η μουσική και ο χορός είχαν σημαντικό ρόλο: σε εορταστικές πομπές, θυσίες, συμπόσια με διασκέδαση και χορό, μεγάλες πανελλήνιες εορτές, διθυραμβικούς χορούς, διαγωνισμούς, θέατρο κ.ά. Αλλά και σε πιο ιδιωτικές στιγμές η μουσική είχε σημαντικό μερίδιο, όπως σε περιπτώσεις ιδιωτικής λατρείας, στο σχολείο, στη διασκέδαση, σε γάμους, σε κηδείες, συνοδεύοντας διάφορες ασχολίες, εργασίες κ.ά.

Μπορεί η ίδια η μουσική να έχει χαθεί για μας ως ήχος ή μελωδία, με ελάχιστες δυνατότητες προσέγγισης, υπάρχει όμως ένα πλούσιο εικαστικό υλικό γι’ αυτή, για τα όργανα, τον τρόπο παιξίματος, τους μουσικούς, που αξιοποιείται χάρη στην ανάπτυξη της Μουσικής Εικονογραφίας για την αρχαία Ελλάδα τα τελευταία χρόνια. Πολυάριθμες μουσικές παραστάσεις της αρχαιότητας που προέρχονται από αττικά αγγεία από τα τέλη του 6ου αι. ώς τα τέλη του 5ου αι. π.Χ. αποτυπώνουν άμεσα τη θέση και τη σημασία της μουσικής στην Αθήνα, το σημαντικότερο πνευματικό κέντρο της κλασικής εποχής και ολόκληρης της αρχαιότητας -κάπως σαν το Παρίσι του 19ου ή τη Νέα Υόρκη του 20ου αιώνα- το κέντρο που έπρεπε όλοι να επισκεφθούν, καθώς τέχνη, φιλοσοφία, πολιτική, ιστορία, μουσική, θέατρο, διασκέδαση έδιναν πρότυπα σε όλα τα άλλα κέντρα του κλασικού κόσμου.  

Η ανάπτυξη της Μουσικής Εικονογραφίας που αφορά την αρχαία Ελλάδα έχει δώσει τα τελευταία χρόνια πολυάριθμες μελέτες που προχωρούν δυναμικά στο ζωντάνεμα της μουσικής πραγματικότητας της εποχής. Η πληθώρα των παραστάσεων, ιδίως στην αγγειογραφία, τράβηξε το ενδιαφέρον πολλών μελετητών που ασχολήθηκαν συστηματικά με διάφορα μουσικά θέματα, π.χ. μουσικούς αγώνες, σκηνές λατρείας, θυσίες, συμπόσια, εκπαίδευση, σκηνές γυναικωνίτη κ.ά.

Σημαντική εξέλιξη στον τομέα της Μουσικής Εικονογραφίας είναι η συστηματικότερη προσέγγιση των μουσικών θεμάτων και η πρόοδος στον τρόπο άντλησης των πληροφοριών. Συνειδητοποιούνται και αναγνωρίζονται όλο και περισσότερο οι ιδιαιτερότητες ανάγνωσης και χρήσης του υλικού, ιδίως στην κατηγορία της αγγειογραφίας.

Οι παραστάσεις δεν είναι φωτογραφίες μουσικών θεμάτων, αποτελούν όμως μέρος της μουσικής πραγματικότητας της εποχής τους και αντανακλούν συνειδητά ή ασυνείδητα ιδέες και αξίες του αρχαίου πολιτισμού. Δημιουργούνται με ζωγραφικές συμβάσεις και εικονογραφικά σχήματα, με σύμβολα που πρέπει να αποκρυπτογραφηθούν.

Σημαντικό είναι να ανακαλύψει κανείς τις διεργασίες που οδηγούν στη δημιουργία τους, ζωγραφικά πρότυπα που σχετίζονται συχνά και κατάγονται από τη μεγάλη ζωγραφική –η οποία όμως μας είναι άγνωστη- τη σχέση με μεγάλες δημόσιες παραγγελίες που καθορίζουν καλλιτεχνικά την εποχή τους (π.χ. Παρθενώνας) κ.ά.