Νέες ανασκαφικές έρευνες και ευρήματα στην αρχαία Τανάγρα και την περιοχή της

Στην παρούσα διάλεξη παρουσιάζονται κάποιες από τις ανασκαφικές έρευνες που διενεργήθηκαν υπό την εποπτεία της Αλεξάνδρας Χαραμή στην αρχαία Τανάγρα και την περιοχή της, καθώς και ένα σημαντικό εύρημα που απέδωσαν οι έρευνες αυτές, μία ενεπίγραφη στήλη ρωμαϊκών χρόνων, η οποία αποτελεί κατάλογο στρατευσίμων εφήβων και μας δίνει σημαντικές πληροφορίες για τον θεσμό της Εφηβείας στην πόλη της Τανάγρας κατά τον 3ο αι. μ.Χ, για τις εορτές της πόλης και τους εφηβικούς αγώνες. Τέλος παρουσιάζεται σύντομα το περιεχόμενο του μικρού τοπικού αρχαιολογικού μουσείου που άνοιξε για το κοινό το 2006 στο Σχηματάρι, επειδή σ’ αυτό εκτίθενται όλα τα σημαντικά αρχαιολογικά ευρήματα της παραπάνω περιοχής.

Αρχικά γίνεται μια σύντομη αναδρομή στις έρευνες που προηγήθηκαν των σχετικά πρόσφατων ερευνών της Αλεξάνδρας Χαραμή στην αρχαία Τανάγρα και συγκεκριμένα στα εκτεταμένα και «πολύπαθα» από τις λαθρανασκαφές νεκροταφεία της. Στη συνέχεια δίδονται κάποια στοιχεία για την πόλη της αρχαίας Τανάγρας, στην οποία ανήκαν τα νεκροταφεία αυτά, καθώς και για την ευρύτερη περιοχή της αρχαίας Ταναγραϊκής.

Στην πόλη της αρχαίας Τανάγρας, πραγματοποιήθηκε μόνο μια μικρής κλίμακας ανασκαφική έρευνα, το 1890. Μετά τις σωστικές ανασκαφές που διενήργησε η Αρχαιολογική εταιρεία σταδιακά και με πολλές διακοπές από το 1874 μέχρι το 1911, το ενδιαφέρον για την ανασκαφή των αρχαίων νεκροταφείων διακόπηκε για 60 και πλέον χρόνια. Από το 1976, όμως, το έντονο ενδιαφέρον, που αναπτύχθηκε στην περιοχή, για τη δημιουργία βιομηχανικών μονάδων και έργων κοινής ωφελείας, είχε ως αποτέλεσμα την ανάληψη και πάλι σωστικών ανασκαφικών ερευνών από τη Θ’ Εφορεία Αρχαιοτήτων, στα αρχαία ταναγραϊκά νεκροταφεία. Οι ανασκαφές αυτές διενεργήθηκαν σταδιακά μέχρι το 1997, υπό τη διεύθυνση αρχικά της Α. Ανδρειωμένου, κατόπιν της Ελ. Μεθοδίου και αργότερα, από το 1997 και μετά, υπό τη δική μου εποπτεία. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι από το σύνολο των τάφων που αποκαλύφθηκαν στις σωστικές ανασκαφές της Θ’ Εφορείας Αρχαιοτήτων από το 1976 μέχρι σήμερα, ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ήταν συλημένοι κιβωτιόσχημοι τάφοι κι ένα άλλο, επίσης μεγάλο ποσοστό, ήταν τάφοι κεραμοσκεπείς κατεστραμμένοι από την άροση.

Η συστηματική δημοσίευση των ανασκαφών αυτών έχει σταδιακά αρχίσει, δίνοντας πολύτιμα στοιχεία για τα νεκροταφεία ιστορικών χρόνων της Τανάγρας, ικανά να αναπληρώσουν τα κενά του τρομαχτικού αριθμού των 10.000 απογυμνωμένων από τους λαθρανασκαφείς τάφων, αριθμός που αναφέρεται από ξένους και έλληνες περιηγητές και αρχαιολόγους της εποχής εκείνης.

Από τις σωστικές ανασκαφές των τελευταίων ετών που διενεργήθηκαν, παρουσιάζονται επιλεκτικά, ο δημοσιευμένος τάφος 2, ο οποίος αποκαλύφθηκε κατά τις εργασίες τοποθέτησης αγωγού Φυσικού Αερίου το 1997, και χρονολογείται στην αλλαγή από την κλασική προς την ελληνιστική περίοδο και ένας αριθμός τάφων επίσης δημοσιευμένων, οι οποίοι ανάγονται στους ελληνιστικούς χρόνους και αποκαλύφθηκαν κατά τις εργασίες αντικατάστασης των αγωγών ύδρευσης της ΕΥΔΑΠ τα έτη 2000-2002.

Στη συνέχεια παρουσιάζεται και μία μοναδική για την περιοχή της Βοιωτίας περίπτωση ταφικού μνημείου, ενός θαλαμοειδούς τάφου «μακεδονικού» τύπου. Η ύπαρξη ενός τέτοιου μνημείου στη νεκρόπολη της αρχαίας Τανάγρας, δικαιολογείται απόλυτα από τα ιστορικά και αρχαιολογικά δεδομένα της πόλης κατά την ελληνιστική περίοδο.

Ακολούθως, παρουσιάζεται ένα σημαντικό επιγραφικό εύρημα από το αρχαίο Δήλιον (σημερινό Δήλεσι) του 3ου αι. μ.Χ., το οποίο αποκαλύφθηκε τον Νοέμβριο του 2001 κατά τη διενέργεια δοκιμαστικών τομών σε ιδωτικό αγροτεμάχιο. Αφορμή για την δοκιμαστική έρευνα στάθηκε ο εντοπισμός από λαθρανασκαφείς συγκροτήματος τεσσάρων κιβωτιόσχημων τάφων παλαιοχριστιανικών χρόνων.

Τέλος, γίνεται μια σύντομη περιήγηση στο μικρό αλλά πλούσιο σε ευρήματα Αρχαιολογικό Μουσείο στο Σχηματάρι, στο οποίο εκτίθενται ευρήματα από την αρχαία Τανάγρα και την περιοχή της.