Ξούριας Γιάννης
Γλώσσα
Ελληνική
Ημερομηνία
10/06/2021
Διάρκεια
00:18:58
Εκδήλωση
Οι κληρονομιές του 1821. Τα πρόσωπα και οι ιδέες
Χώρος
Διαδικτυακές διαλέξεις
Διοργάνωση
Κοινωφελές Ίδρυμα Κοινωνικού και Πολιτιστικού Έργου (ΚΙΚΠΕ)
Αρχεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας (ΑΣΚΙ)
Κατηγορία
Λογοτεχνία
Ετικέτες
1821, 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, Ελληνική Επανάσταση, Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, Σμύρνη, λογοτεχνία, εκπαίδευση, νεοελληνικός διαφωτισμός, διδασκαλία
Το ΚΙΚΠΕ σε συνεργασία με τα ΑΣΚΙ οργανώνει τον 2ο κύκλο Επιμορφωτικών Διαλέξεων που εντάσσεται στον εορτασμό της επετείου των 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821 με τίτλο Οι κληρονομιές του 1821. Τα πρόσωπα και οι ιδέες. Πρόθεση του κύκλου διαλέξεων αποτελεί η μελέτη των μείζονων ζητημάτων που έθεσε η επαναστατική διαδικασία της δεκαετίας του 1820 και της εξέλιξής τους στα μετεπαναστατικά χρόνια. Στο επίκεντρο θα τεθούν όχι μόνο τα ζητήματα αλλά και οι διαδρομές όσων συμμετείχαν στην Επανάσταση και στελέχωσαν στη συνέχεια το νεοσύστατο κράτος. Στην κατεύθυνση αυτή, οι διαφορετικές προσεγγίσεις των εισηγητών-τριών, από τον χώρο της ιστορίας, της φιλολογίας και της νομικής, αποσκοπούν στην πληρέστερη και σφαιρικότερη κατανόηση μιας πολυσύνθετης πραγματικότητας.
Ο άλλος Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, Γιάννης Ξούριας, Επίκουρος Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας, Τμήμα Φιλολογίας ΕΚΠΑ
Θέμα της ομιλίας είναι η πνευματική, διδακτική, συγγραφική και εκδοτική δραστηριότητα του Κωνσταντίνου Οικονόμου του εξ Οικονόμων (1780-1857) κατά την περίοδο της διαμονής του στη Σμύρνη (1809-1819). Το 1806 ο Οικονόμος αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τη γενέθλια Τσαριτσάνη, προκειμένου ν’ αποφύγει τα αντίποινα που ακολούθησαν μετά το αποτυχημένο κίνημα των Μπλαχαβαίων (1806). Η Σμύρνη του πρόσφερε καταφύγιο. Στο νεωτερικό Φιλολογικόν Γυμνάσιον της πόλης δίδασκαν ήδη ο πρώην δάσκαλος και φίλος του Κωνσταντίνος Κούμας και ο αδελφός του Στέφανος. Από το 1809 ο Οικονόμος ανέλαβε επισήμως τη διδασκαλία των φιλολογικών μαθημάτων. Η περίοδος αυτή υπήρξε συγγραφικά και εκδοτικά γόνιμη. Το 1813 εξέδωσε τη Ρητορική και την Κατήχηση, το 1816 μια ανώνυμη ελεύθερη διασκευή του Φιλάργυρου του Μολιέρου (γνωστή περισσότερο με τον τίτλο Εξηνταβελόνης) προσαρμοσμένη στην πραγματικότητα της Σμύρνης, το 1817 δημοσίευσε μια τοπική ιστορία της Σμύρνης («Αυτοσχέδιος διατριβή περί Σμύρνης») και τον ίδιο χρόνο τύπωσε τα Γραμματικά, εγχειρίδιο Αισθητικής και Ποιητικής. Την ίδια περίοδο περίπου (1817) πρέπει να συνέγραψε και μια ανέκδοτη θεωρία του κηρύγματος «Περί της των Ιεροκηρύκων 'Ρητορικής». Οι παράλληλες ρητορικές επιδόσεις του υπήρξαν φημισμένες. Σίγουρα οι συγγραφές της Σμύρνης (υποστηρικτικές της διδασκαλίας του Οικονόμου στο Φιλολογικόν Γυμνάσιον) συγκροτούν ένα φιλόδοξο πρόγραμμα, εμφανώς ενταγμένο στο πλαίσιο των εκπαιδευτικών προτάσεων του νεοελληνικού Διαφωτισμού. Ο όγκος, η θεματολογία και η προσέγγιση των ζητημάτων φανερώνουν τις εξαιρετικές ικανότητες και τη θέληση του Οικονόμου. Στο πεδίο που θεράπευε εκείνη την εποχή βρέθηκε αναμφίβολα στην πρωτοπορία, αφήνοντας έργα, κάποια από τα οποία αποτέλεσαν σταθμούς.
Ο Γιάννης Ξούριας γεννήθηκε το 1971. Σπούδασε Νεοελληνική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών όπου εκπόνησε τη διδακτορική διατριβή. Μελέτες και άρθρα του έχουν δημοσιευθεί σε σύμμεικτους τόμους, πρακτικά συνεδρίων και περιοδικά. Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα εστιάζονται στη λογοτεχνία και την ποιητική θεωρία του 18ου- 19ου αι., στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό, στην διαπλοκή της λογοτεχνίας με την ιδεολογία, και στην βιβλιογραφία-βιβλιολογία και ιστορία του ελληνικού βιβλίου. Είναι Επίκουρος Καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Επιλογή δημοσιευμάτων:
- Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων: Το φιλολογικό του έργο (Η θεωρία των «γραμματικών τεχνών»), Ίδρυμα Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής, Αθήνα 2007.
- [σε συνεργασία με τη Στέση Αθήνη] Νεοελληνική Γραμματεία 1670-1830, Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών, Αθήνα 2015.
- Ανεβαίνοντας τον Ελικώνα. Για την ποίηση του γένους την εποχή του νεοελληνικού Διαφωτισμού, Gutenberg, Αθήνα 2018.
- Ανδρέας Κάλβος, Έργα, τ. Γ': Ποικίλα. Ανθολογίες-γραμματικές-μεταφράσεις, επιστημονική επιμέλεια Δημήτρης Δ. Αρβανιτάκης, εισαγωγικές μελέτες Δημ. Δ. Αρβανιτάκης, Γιαννούλα Γιαννουλοπούλου, Νίκος Κ. Κουρκουμέλης, Γιάννης Ξούριας, Μουσείο Μπενάκη, Αθήνα 2020 (Εισαγωγικές μελέτες: «Η μετάφραση του Βιβλίου των δημοσίων προσευχών [του Samuel Bagster]», σ. 67-147• «Η μετάφραση του Περί δογμάτων, διοικήσεως και ιερουργιών της Αγγλικής εκκλησίας του John Cosin», σ. 163-172• «Η μετάφραση του Ποία κατά τους αρχαίους η κυριαρχία του Πάπα του James Meyrick», σ. 173-176. Εκδοτική επιμέλεια: [Samuel Bagster], Βιβλίον των δημοσίων προσευχών (1820), σ. 278-633• John Cosin, Περί δογμάτων, διοικήσεως και ιερουργιών της Αγγλικής εκκλησίας (1856), σ. 646-721• James Meyrick, Ποία κατά τους αρχαίους η κυριαρχία του Πάπα (1861), σ. 722-773).
Βιβλιογραφία (επιλογή)
Γλυκοφρύδη-Λεοντσίνη Αθανασία, Νεοελληνική Αισθητική και Ευρωπαϊκός Διαφωτισμός, Αθήνα 1989.
Δημαράς Κ. Θ., Σύμμικτα Α'. Από την παιδεία στην λογοτεχνία, επιμ. Αλέξης Πολίτης, Αθήνα, Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, 2000.
Ηλιού Φίλιππος, Κοινωνικοί αγώνες και Διαφωτισμός. Η περίπτωση της Σμύρνης, μετάφραση Ιωάννα Πετροπούλου, δεύτερη έκδοση, συμπληρωμένη, Αθήνα, Ε.Μ.Ν.Ε.-Μνήμων, 1986.
Κιτρομηλίδης Πασχάλης Μ., «Ιδεολογικές συνέπειες της κοινωνικής διαμάχης στη Σμύρνη (1809-1810)», Δελτίο Κέντρου Μικρασιατικών Ερευνών, 3 (1982) 9-39.
Κιτρομηλίδης Πασχάλης Μ., Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Οι πολιτικές και κοινωνικές ιδέες, μετάφραση Στέλλα Νικολούδη, Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1999.
Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, Πρακτικά Συνεδρίου (Τσαριτσάνη 25 Μαΐου 1996), Αθήνα, Κοινότης Τσαριτσάνης, 1998.
Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων. 150 χρόνια από την κοίμησή του (1857-2007), Πρακτικά συνεδρίου (Τσαριτσάνη 21-23 Σεπτεμβρίου 2007), Αθήνα 2016.
Λάππας Κώστας, «“Νουθεσίαι πατρός προς υιόν”. Μια ανέκδοτη μετάφραση του Κωνσταντίνου Οικονόμου», Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά, 2 (1986) 305-340.
Λάππας Κώστας, «Πατριαρχική σύνοδος “περί καθαιρέσεως των φιλοσοφικών μαθημάτων” τον Μάρτιο του 1821. Μια μαρτυρία του Κων. Οικονόμου», Μνήμων, 11 (1987) 123¬153.
Λάππας Κώστας, «Η οικογένεια Κων. Οικονόμου μέσα από την αλληλογραφία της (1821¬1832)» στο: Νεοελληνική παιδεία και κοινωνία, Πρακτικά Διεθνούς Συνεδρίου αφιερωμένου στη μνήμη του Κ. Θ. Δημαρά, Αθήνα, ΟΜΕΔ, 1995, 393-419.
Λάππας Κώστας, «Δύο στιχουργήματα σχετικά με την κοινωνική κρίση στη Σμύρνη το 1819», Ο Ερανιστής, 21 (1997) 259-283.
Λάππας Κώστας, «Οι Νύχτες του Γιουγκ: Μια μεταφραστική απόπειρα του Κωνσ. Τζιγαρά (1819-1820)», Μεσαιωνικά και Νέα Ελληνικά, 6 (2000) 279-304.
Ξούριας Γιάννης, Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων. Το φιλολογικό έργο (Η θεωρία των «Γραμματικών Τεχνών»), Αθήνα, Ίδρυμα Ριζαρείου Εκκλησιαστικής Σχολής, 2007.
Ξούριας Γιάννης, Ανεβαίνοντας στον Ελικώνα. Για την ποίηση του γένους στην εποχή του νεοελληνικού Διαφωτισμού, Αθήνα, Gutenberg, 2018.
Οικονόμος Κωνσταντίνος, Αλληλογραφία, επιμέλεια Κώστας Λάππας - Ρόδη Σταμούλη, Ακαδημία Αθηνών-ΚΕΜΝΕ, τ. Α' 1802-1817, Αθήνα 1989 και τ. Β' 1818-1822, Αθήνα 2002.
Οικονόμος Κωνσταντίνος, Ο Φιλάργυρος του Μολιέρου, επιμέλεια Κωστής Σκαλιόρας, Αθήνα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1994 (Νέα Ελληνική Βιβλιοθήκη, ΘΕ 5).
Ταμπάκη Άννα, «“Νεωτερικότητα” και ανάδυση των λογοτεχνικών και δραματουργικών κανόνων. Η Ποιητική (Γραμματικά) του Κωνσταντίνου Οικονόμου», Παράβασις, 6 (2005)353-365.
Τσάτσος Κωνσταντίνος, «Εισαγωγή» στο: Νεοελληνική Ρητορεία, επιμέλεια Κωνστ. Τσάτσου, Αθήνα 1960 (Βασική Βιβλιοθήκη, 41).
Φραγκίσκος Εμμ. Ν., «Ο ψευδώνυμος επικριτής της “Ποιητικής” του Κων. Οικονόμου στον “Λόγιο Ερμή” και τα κίνητρά του», Ο Ερανιστής, 21 (1997) 284-300.
Χατζοπούλου Λίτσα, «Κων. Οικονόμος, Γραμματικά: ζητήματα αισθητικής και φιλοσοφίας της τέχνης» στο: Πρακτικά Πανελληνίου Συνεδρίου «Θεσσαλοί Φιλόσοφοι» (Λάρισα - Τσαρίτσανη, Μάρτιος 1995), επιμ. Γ. Σ. Καραγιάννης - Ι. Ν. Ηλιούδης, Τρίκαλα, Εταιρεία Ιστορικών Μελετών Θεσσαλίας-Έκδοση Δήμου Τρικκαίων, 1998, 292-305.
